Ondernemers, adviseurs en verduurzaming. Alfons Beldman, Joan Reijs, Anne Charlotte Hoes, Gerben Doornewaard, Bert Philipsen, Carolien de Lauwere

Inhoud Introductie Adoptie van innovaties Verschillen tussen melkveehouders Rol van de adviseur Prikkels om tot verandering te komen

Introductie Als we kijken naar duurzaamheid in de zuivelketen dan speelt het melkveebedrijf een centrale rol. Om de zuivelketen te verduurzamen moeten vooral melkveehouders aanpassingen in de bedrijfsvoering doorvoeren. Het is daarom belangrijk om zicht te hebben op hoe het innovatie- en adoptieproces verloopt en de verschillen tussen melkveehouders. Adviseurs spelen een belangrijke rol: hoe gaan die er mee om? Deze presentatie is een samenvatting van een aantal onderzoeken dat binnen Duurzame Zuivelketen is uitgevoerd.

Adoptie van innovaties Voor adoptie wordt vaak met het model van Rogers gewerkt: de innovators vinden het uit en de innovatie wordt als eerste overgenomen door de early adopters en als laatste door de laggards: Binnen Duurzame Zuivelketen is onderzoek gedaan naar hoe melkveehouders tegen duurzaamheid aankijken. Het volledige rapport is digitaal beschikbaar

Adoptie van innovaties Bij adoptie gaat het niet zozeer om de innovatoren maar meer om de early and late adopters. Mede op basis van de uitgevoerde enquête en het model van Rogers’ zijn twee hoofdtypen melkveehouders onderscheiden: Up-to-date boeren Kat-uit-de-boom boeren Beide typen vragen een andere benadering.

Aan de keukentafel bij boer B.Y. de Tijd We moeten die kant op, maak het maar concreet. Aan de keukentafel bij boer B.Y. de Tijd Ik wil goede sturingskengetallen en zicht op effecten! Wat gaat het me uiteindelijk opleveren? Melkveehouder B.Y. de Tijd “Ik vind zelf ook dat we die kant op moeten. Maar maak het concreet, hoe ziet het gewenste bedrijf van de toekomst er uit, dan kan ik daar rekening mee houden, ook bij geplande groeistappen.” “Voor sommige doelen is het lastig om ze concreet te vertalen naar mijn bedrijfsvoering. Ik heb behoefte aan goede sturingskengetallen – ook voor mijn adviseurs – en ik wil zicht op integrale effecten.” “Belangrijk is dat duidelijk wordt wat het mij en de sector oplevert. Uiteindelijk maak ik als ondernemer mijn eigen afweging”

De up-to-date boer Melkveehouder B.Y. de Tijd “Ik vind zelf ook dat we die kant op moeten. Maar maak het concreet, hoe ziet het gewenste bedrijf van de toekomst er uit, dan kan ik daar rekening mee houden, ook bij geplande groeistappen.” “Voor sommige doelen is het lastig om ze concreet te vertalen naar mijn bedrijfsvoering. Ik heb behoefte aan goede sturingskengetallen – ook voor mijn adviseurs – en ik wil zicht op integrale effecten.” “Belangrijk is dat duidelijk wordt wat het mij en de sector oplevert. Uiteindelijk maak ik als ondernemer mijn eigen afweging”

Aan de keukentafel bij boer K. Uitdeboom Waarom zou ik iets moeten veranderen? Aan de keukentafel bij boer K. Uitdeboom Wie wil dit eigenlijk? Ze weten niet hoe het werkt in de praktijk! Hoe moet ik het dan doen? Risico’s? Rendement? Melkveehouder K. Uitdeboom “Waarom zou ik iets veranderen? We zijn toch goed bezig? Wat levert het me op?” “Wie wil dit nou eigenlijk? Ze kunnen wel wat roepen in de stad, maar ze hebben geen idee hoe het werkt in de praktijk en ze kopen gewoon hun boodschappen bij de LIDL. Ik hoor er in mijn eigen omgeving verder niemand over” “En als het dan echt moet: hoe zou ik het allemaal moeten doen? Wat betekent dat voor mijn bedrijfsvoering? Ga ik niet veel risico’s lopen. Wat zijn de gevolgen voor mijn rendement?”

De kat-uit-de-boom boer: Melkveehouder K. Uitdeboom “Waarom zou ik iets veranderen? We zijn toch goed bezig? Wat levert het me op?” “Wie wil dit nou eigenlijk? Ze kunnen wel wat roepen in de stad, maar ze hebben geen idee hoe het werkt in de praktijk en ze kopen gewoon hun boodschappen bij de LIDL. Ik hoor er in mijn eigen omgeving verder niemand over” “En als het dan echt moet: hoe zou ik het allemaal moeten doen? Wat betekent dat voor mijn bedrijfsvoering? Ga ik niet veel risico’s lopen. Wat zijn de gevolgen voor mijn rendement?”  

Wat doen om de veehouders mee te krijgen? Het is belangrijk dat de waarom zo helder mogelijk is. Vooral voor de up-to-date-boeren zelf, maar in het algemeen ook zeker voor de adviseurs om de boer heen. Het is belangrijk dat niet alleen sectorale doelen duidelijk zijn maar ook voor wat dit concreet betekent voor het melkveebedrijf Wat kan en moet daar worden gedaan. De ene melkveehouder zoekt graag zelf maatregelen uit: geef maar een doel dan zoek ik wel uit hoe! De ander graag concreet hoort wat hij moet doen. Ontzorgen helpt voor deze veehouders

Rol van de adviseur Adviseur: Is terughoudend in het agenderen van duurzaamheid aan de keukentafel: “Zolang het geen directe gevolgen heeft voor de individuele melkveehouder, is er voor mij geen aanleiding om het op de agenda te zetten.” Denkt en werkt wel mee met de melkveehouder die er om vraagt. Heeft ook behoefte aan concreetheid in doelen en te nemen maatregelen.

Het heeft voor hem nog geen gevolgen. Ik begin er niet over. Hoe kan ik concreet helpen? Adviseur: “Duurzame zuivelketen - ik heb eigenlijk geen idee wat het is, wat ze precies willen en waarom.” “Zolang het geen directe gevolgen heeft voor de individuele melkveehouder, is er voor mij geen aanleiding om het op de agenda te zetten.” “Waarom werken ze niet met ons samen? De boer in beweging krijgen is ons vak!” “Als we echt gaan verduurzamen – hoe kan ik de veehouder dan concreet helpen? Welke tools en data zijn er? En welk advies kan ik geven?”

Welke interventies zijn mogelijk? Er zijn verschillende ‘knoppen’ om tot gedrags- verandering te komen Die worden samengevat in het RESET-model

Different types of interventions

Example of key interventions 1. Change by contract Minimum standards/contract terms/obligation audits 2. Communication and influencing network Communication towards farmers and communication towards key stakeholders like veterinarians and advisors of farmers. 3. Learning by seeing Open days, excursions, show case farms, on farm projects 4. Individual learning by measuring Introducing assessment tools (e.g. ghg calculator, animal welfare assessment), benchmarking, advice on measures 5. Group learning with expert input Discussion group with facilitator and expert, workshops with expert 6. Paying for action/result Financial reward for participating in activities, implementing best practices or achieving a certain level of performance 7. Making it easy to change Turnkey solutions, providing (free) access to experts that work in alignment with sustainability goals, economic incentives Give an example as round table

Example of interventions RESET Target Group Budget (€ per farmer) Impact Time to impact Skills required farmer - processor 1. Change by contract R, S Laggards high short   2.Communication and influencing network Ed, S Early adopters, late adopters low long 3. Learning by seeing Early adopters 4. Individual learning by measuring Ed Medium/ high medium 5. Group learning with expert input 6. Paying for action/ result Ec t.b.a. 7. Making it easy to change T, Ec Late adopters Fill in column skills required in round table by participants Add column skills required by the farmer. What you already have, what do you need.

Group learning with external expert input

Group learning with external expert input Single workshops or series of meetings with a fixed discussion group Discussion group: group of 8 farmers, 3 meetings in 1 year, on farm, with facilitator, share experiences (+data) to learn from each other. First meeting ends with individual targets Each meeting ends with smart action plan Final meeting evaluation Results For participating farmers  knowledge, improved performance

Group learning with external expert input Education Target group farmers: early adopters (innovators) Impact: medium Time to impact: medium Budget: medium/high per farmer Required skills Farmer: open attitude, willing to share information Expert with good facilitation skills (ideally expert + facilitator) Critical Success Factors Right type of farmers in the group Location: if possible on good farm Share how and why