SOA DIAGNOSTIEK Sarah Krausz 26 Februari 2019

Wat komt aan bod? 1) Achtergrond over SOA consulten door HAP 2) Praktische zaken rondom SOA testen Houdbaarheid testmedia Kosten van SOA testen bij GGD vs HAP 1) Nieuwe stijl BVO cervixpathologie/colon

bronnen van Bergen, de rol van de huisarts bij soaconsulten, Huisarts en Wetenschap

Thuistesten: Veelal thuis aflezen onbetrouwbaar; opsturen naar laboratorium wel goed Advies voor betrouwbare tests via SOAaids.nl test huisarts / test bij GGD (2017) waarvan 20% SOA test positief Condoomgebruik: 27% hetero; 43% homosex Financieringsplafond GGD daardoor selectie aan poort: 25 jr + risicogroep Afname SOA diagnostiek via huisarts, oorzaken: Aanspraak eigen risico Angst/schaamte; niet anoniem Wachttijden thuistest in opmars SOA diagnostiek in Nederland

De belangrijkste SOA’s Chlamydia Gonorroe Syfilis HIV Hepatitis B Trichomonas Herpes genitalis Genitale wratten Schaamluis Man: urine; vrouw: vag swab Zo nodig uitstrijk penis/anus/keel Bloed Man: urine; vrouw: vag swab Meestal geen test nodig Meeste zonder klachten: SOA = Stiekem Overdraagbare Aandoeningen

Kosten SOA diagnostiek Alleen chlamydia test 40,- uitgebreider pakket euro Diagnostiek via huisarts valt onder basiszorg maar gaat wel af van eigen risico

Een fulltime huisarts heeft naar schatting gemiddeld twee tot drie patiënten met hiv in de praktijk en registreert jaarlijks zo’n vijf consulten vanwege een nieuwe Chlamydia-infectie en iets meer dan dertig soaconsulten.1 Het RIVM gaf in een recent rapport als voorzichtige schatting dat er jaarlijks ongeveer online soa-thuistests worden gedaan.6 Er zijn wel risico’s verbonden aan thuistests: de juiste testkeuze is niet gegarandeerd, niet alle tests zijn betrouwbaar en nazorg, zoals partnerwaarschuwing, is niet geregeld.7 Om deze risico’s te ondervangen heeft Soa Aids Nederland een keuzehulp ont- wikkeld ( Mensen worden nu actief terugverwezen naar de huisarts vanaf GGD, maar ook daar groeit het aantal soaconsulten niet langer. Wel is er een groeiend aanbod van zelfafnametests en doe-het- zelftests voor thuisgebruik, waarvan er jaarlijks ongeveer over de toonbank gaan. Vooralsnog weten we niet welke patiënten hun toevlucht tot zelftests nemen. Zijn het de worried well, zijn het patiënten die substantieel risico lopen, zijn het personen die geweigerd zijn op de CSG? Onderzoek ontbreekt.

Interview HenW nov 2015, van Bergen En wanneer moet een huisarts bij keel- klachten denken aan een soa? Van Ber- gen: ‘Chlamydia komt niet zo vaak voor in de keel. Gonorroe kan wel tonsillitis geven, maar in 90% van de gevallen zijn er geen klachten. Helaas kun je chla- mydia en gonorroe, of die nou anaal, oraal of genitaal zijn gelokaliseerd, ook overbrengen als je geen symptomen hebt Maar bij mannen die seks hebben met mannen zijn de meeste soa’s, en vooral chlamy- dia, anaal en niet urethraal gelokali- seerd. Vraagt een man echter om een soa-test, dan wordt veelal zijn urine on- derzocht. Anale seks komt ook voor in heterosek- suele relaties. Moet de vraagstelling aan vrouwen daar dan niet eveneens op in- spelen? Van Bergen: ‘Jazeker! Vooral ook omdat er bij vrouwen vaak sprake is van dubbele infecties, vaginaal én anaal; bij mannen is de infectie vaak gei ̈ soleerd op één plek. Het is ook van belang om daar goed naar te vragen bij vrouwen omdat het consequenties kan hebben voor je medicatievoorschrift. Bij een va- ginale chlamydia is een eendagsbehan- deling met azitromycine wel voldoende, maar bij een anale infectie geef je liever een kuur doxycycline van een week. Mo- gelijk is dat ook een oorzaak van recidie- ven, al weten we dat nu nog niet zeker.’

Lange termijn risico Chlamydia onbehendeld: we weten nu dat het vermoedelijk slechts bij 1% van de gevallen leidt tot sub- of infertiliteit. Van bergen 2015 HenW Lues: Bij eenderde leidde dat tot ernstige com- plicaties, zoals neurolues. HIV: Bovendien is een goed behandelde pa- tie ̈ nt bijna of geheel niet meer infecti- eus. Belangrijk is ook het test and treat-principe: je moet zo snel mogelijk bij iemand met een positieve hiv-test met de behandeling starten. ‘Zo’n 30% van alle hiv-besmette mensen is nooit getest. Vandaar de oproep aan alle risicogroepen om zich vooral wél te laten testen: dat geldt voor alle mannen die seks hebben met mannen én voor mensen uit hiv-endemische gebieden. We hebben hier in Amsterdam het H- team opgericht, dat aan hiv een halt wil toeroepen. Het gaat dan vooral om een eerdere opsporing, want meer dan 40% van de hiv-besmette mensen komt te laat in de zorg en bij migranten uit sub- Sahara-Afrika is dat zelfs meer dan 60%. Het is toch raar... we testen Hin- doestaanse migranten wél proactief op suiker, maar migranten uit endemi- sche gebieden niet op hiv! Advies: bij het registreren van nieuwe pa- tie ̈ nten moeten vragen naar etniciteit én seksuele voorkeur; dat is belangrijk voor je kwaliteit van zorg. om mannen die seks hebben met mannen minimaal jaar- lijks te testen op hiv’, ’

Ingrediënten voor goed SOA consult 1)Correcte diagnose en therapie 2)Counseling over veilig vrijen 3)Contacten opsporen voor het waarschuwen en behandelen van partners

Wie een soagerelateerde vraag of klacht heeft, kan terecht bij de huisarts of bij een Centrum Seksuele Gezondheid (CSG) van de GGD. Alternatief: privekliniek, thuistest (drogisterij, apotheek, internet) HenW2018 ■ Strengere selectie van patiënten heeft geleid toteen stabilisatie van het aantal soaconsulten bij de GGD, met een duidelijke toename van het percentage positief geteste personen. ■ Syfilis is terug in Nederland, met meer dan 1200 nieuwe infecties in 2016, vooral bij mannen die seks hebben met mannen. ■ Het aantal nieuwe hiv-diagnosen is gedaald tot onder de duizend. ■ Zelftests en soa e-health zijn in opmars In 2016 hadden CSG-bezoekers (14,5%) een Chlamy- dia-infectie, een toename van 11% ten opzichte van het jaar ervoor. Bij MSM lieten twee soa’s een verontrustende stijging zien: syfilis (+30%; n = 1223) en lymphogranuloma venereum (+68%; n = 242). Ook het aantal vastgestelde gonorroe-infec- ties steeg (+13%, n = 6092); het percentage MSM dat positief testte, was 10,5% in 2015 en 11,2% in Waar de incidentie van bacteriële soa’s steeg, daalde juist het aantal nieuwe hiv-infecties in Nederland, tot iets meer dan 800 in 2017.

Handige websites waarschuwen partners: (kan ook anoniem) E-hulp over (veilig) vrijen: of e-hulp over SOA test Voor vragen bij huisartsen/POH/assistente: en Filmpje doktersassistentes SOA-lijflied on Vimeo uitgebreide info over SOA’s, diagnostiek en handige wesites Thuistest: De point of care test komt eraan en straks kan het ongetwijfeld ook via je smart- phone.’