Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 14 November 2018

Deze les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Ontstaan zonnestelsel De Zon Ons zonnestelsel binnen het sterrenstelsel Inleiding sterrenstelsel

Ontstaan van het zonnestelsel Wolk van gas werd verstoord door nabije supernova en begon samen te trekken. Gaswolk krimpt en gaat sneller draaien. Druk werd groter en er ontstond door de hitte een protoster. Door de draaiing van de gaswolk (centrifugale kracht) wordt niet al het gas aangetrokken door de ster. De rest van het gas kwam in een baan rond deze ster terecht. Ontstaan van accretieschijf

Ontstaan van het zonnestelsel De krachtige Hubble Space Telescope bezorgde ons deze spectaculaire beelden van nieuwe sterren die geboren worden in de Trifidnevel (links) en van jonge sterren met een stofschijf (proplyd) rond zich (rechts).

Ontstaan van zonnestelsel Gas koelde af (4,5 miljard jaar geleden) en metalen condenseerden. Gesteenten condenseerden zo’n 4-4,5 miljard jaar geleden. Deeltjes botsen en klonterden samen tot asteroïden. Langzaamaan werden deze objecten groter, en de kleine deeltjes verdwenen. Grote protoplaneten konden gas in de buurt opnemen, en werden dus gasplaneten. Men vermoedt ook dat er in de buurt van de gasreuzen zich meer gas heeft bevonden. Kleinere protoplaneten bleven dus steenlichamen.

Ontstaan van zonnestelsel Stabilisatie van het zonnestelsel: Na 100 miljoen jaar vormden zich een 10-tal planeten in een stabiele baan. Zon gaat zonnewind produceren en blaast veel kleine (gas)deeltjes weg. Wellicht is naderhand nog een planeet weggeslingerd. In de loop van de tijd zijn vele asteroïden ingeslagen op de grotere planeten, waardoor deze van vorm zijn veranderd of sterk bekraterd zijn. Voorbeeld: Shoemaker-Levy 9 sloeg in 1994 in op Jupiter

Zon Zéér belangrijk hemellichaam in zonnestelsel. Bevat 99,86 % van de massa van het zonnestelsel. Bestaan van de aarde en leven is aan de zon te danken. Mythologie: Grieken: Helios Romeinen: Sol

De Zon in cijfers Leeftijd: 5 miljard jaar Massa: 1,991 × 1030 kg (333 000 × de aarde) Diameter: 1 392 000 km (109 × de aarde) Volume: 1,412 × 1018 km3 (1,3 miljoen × de aarde) Oppervlaktetemperatuur: 6 000 °C Temperatuur in kern: 15 000 000 °C

Structuur van de zon Waterstof: 70 massaprocent Helium: 28 massaprocent In de kern is een dermate hoge temperatuur, dat waterstofatomen kunnen samensmelten tot heliumatomen. Hier komt gigantisch veel energie bij vrij: Verschillende vormen van elektromagnetische straling: X-stralen, ultraviolet licht, zichtbaar licht, infrarood licht, microgolven en radiogolven.

Energie van de zon De zon zet elke seconde ongeveer 600 miljoen ton waterstof om in 596 miljoen ton helium. Vier miljoen ton materie wordt daarbij omgezet in energie, volgens Einsteins beroemde formule E=mc2. Die vier miljoen ton is goed voor 3.6·1026 joule per seconde, ongeveer een miljoen maal zoveel energie als we op aarde in een heel jaar verbruiken.

Inwendige van de Zon Energie gaat van kern naar stralingszone: fotonen botsten alsmaar, en gaandeweg gaan ze naar de convectiezone. In de convectiezone bewegen de fotonen in stromen naar het oppervlak van de zon. Dit hele proces kan 100.000-200.000 jaar duren!

Atmosfeer van de zon Atmosfeer bestaat uit drie lagen: Fotosfeer Chromosfeer Corona

Fotosfeer Fotosfeer = oppervlak van de zon. Bedekt met granulatie. Temperatuur ca. 6.000 K (5727 °C)

Filmpje

Chromosfeer Is veel ijler, maar wel warmer dan de fotosfeer: 10.000-30.000 K. Dikte ca. 1.500 km. Alleen zichtbaar tijdens totale zonsverduistering, als zeer dunne rode ring.

Corona Atmosfeer rond de zon welke zich miljoenen kilometers uitstrekt. Zeer hoge temperatuur: ca. 1.000.000 K. Men veronderstelt dat zijn energie afkomstig is van de magnetische velden in de actieve gebieden van de zon die energie uitstoten. Corona zeer goed zichtbaar tijdens een totale zonsverduistering.

Protuberansen Protuberans is een lange, onregelmatige materiebrug. Deze materie wordt door de zon uitgebarsten. Goed zichtbaar tijdens totale zonsverduistering, of met een protuberansenkijker.

Zonnecyclus Zon heeft een 11-jarige cyclus. In deze periode varieert het aantal zonnevlekken op de zon. De zonnecyclus valt samen met het omkeren van het magnetisch veld gemiddeld elke 11 jaar. Dus eigenlijk duurt één zonnecyclus 22 jaar (omkering polen).

Aantal zonnevlekken tegenover de tijd Breedteligging zonnevlekken tegenover de tijd

Waarnemen van de zon Blote oog: Met lasglas of eclipsbril NOOIT met cd’s, negatieven e.d. Verrekijker / telescoop: Met speciale folie of glasfilter Projectie NOOIT met oculairfilters!

Pauze

Grote vergelijking

Melkwegstelsel – Onze plaats Bestaat uit meerdere armen: Perseus-arm Orion-arm Carina-Sagittarius-arm Crux-Scutum-arm Norma- en Cygnus-arm Wij bevinden ons in de Orion-arm

Grote Magelhaense Wolk Sterrenbeeld Goudvis (Doradus) Afstand ca. 170.000 lichtjaar

Kleine Magelhaense Wolk Sterrenbeeld Toekan (Tucana) Afstand 190.000 lichtjaar

Andromeda

Melkwegstelsel Het sterrenstelsel waarin ons zonnestelsel zich bevindt. Melkwegstelsel: vernoemd naar de zwakke witte band over de hemel.

Melkwegstelsel – Afmetingen Diameter: 100.000 lichtjaar Dikte: 1.000-2.000 lichtjaar Iets dikkere kern Deze verhouding is vergelijkbaar met een c.d.

Melkwegstelsel – Inhoud Bestaat uit: Ca. 150-200 miljard sterren Gas Stof “Donkere materie”

Einde Einde van de 3de les.