Medisch technisch handelen Katheteriseren man/vrouw

Wat wordt er onder katheteriseren verstaan? Het kunstmatig af laten lopen van urine uit de urineblaas (vesica urinaria). Hierbij wordt er een steriele katheter door de urinebuis (urethra) in de urineblaas gebracht. Hierdoor kan er ontlediging plaatsvinden.

Volgens de wet BIG Officieel is het inbrengen van een katheter een voorbehouden handeling. Als doktersassistent mag je deze handeling dus ook niet zelfstandig uitvoeren. Het beroep doktersassistent staat namelijk nog niet in de wet BIG!

Wat is een voorbehouden handeling? Een voorbehouden handeling is een risicovolle, medische handeling die alleen bevoegde zorgverleners mogen uitvoeren. In de wet BIG staat wie de voorbehouden handeling uit mag voeren. Artsen, tandartsen, verloskundigen, PA’s (physician assistants) en verpleegkundig specialisten. Er zijn in totaal 14 voorbehouden handelingen. Op de site van de Rijksoverheid kun je meer informatie vinden over voorbehouden handelingen, de wet BIG, etc.

De katheter Het is een buis (canule) met een rond uiteinde (Nelatonpunt). Dit ronde uiteinde is om de kans op beschadiging van weefsel te verkleinen.

Indicaties voor het krijgen van een katheter Er zijn verschillende oorzaken die kunnen leiden tot het niet goed functioneren van de blaas, zoals: Multiple Sclerose (M.S.); Rughernia; Overrekking van de blaas na een operatie; Na een operatie in het kleine bekken; Een vergrote prostaat; Diabetes (suikerziekte); Een neurologische afwijking; Onbegrepen oorzaken, waardoor de blaas niet goed leeg raakt, of helemaal niet meer functioneert.

Welke opties zijn er? Via de plasbuis (urethraal), bij eenmalig katheteriseren, bij een verblijfskatheter of bij een driewegkatheter (wanneer je een blaas moet spoelen); Via de buikwand (suprapubisch).

Tiemann, Nelaton, Foley Tiemann katheter: is een katheter met een licht gebogen tip, die bij patiënten met prostaathypertrofie of een steile blaashals het katheteriseren kan vergemakkelijken. Nelaton katheter: een katheter voor mannen met een rechte punt. Er zijn katheters voor eenmalige katheterisatie en verblijfskatheters. Foley katheter: een verblijfskatheter met een ballon. De uitvinder van de ballon aan de katheter heette Dr. Foley.

Soorten materiaal De arts of verpleegkundige die de katheter inbrengt, bepaalt welk materiaal er gebruikt wordt. In grote lijnen is er keuze tussen: PVC: voor eenmalig gebruik, speciale coating, glad; Latex (rubber) CAD (catheter à demeure): soepel en zacht, vaak post-operatief, zijn goedkoop en mogen maximaal 1 week blijven zitten; Latex hydrogel gecoat: binnen- en buitenkant voorzien van gelcoating. Deze coating zorgt voor minder reactie van het lichaam op het lichaamsvreemde materiaal, maximaal 30 dagen gebruik; Siliconen catheter (CAD): relatief duur, voordeel is dat ze 3 maanden kunnen blijven zitten. Door minder wisseling minder kans op infectie, gemakkelijk in te brengen.

Maat van de katheter De doorsnede van de katheter wordt aangeduid in Charrière (CH). 1 CH = 1/3 mm. Gangbare maten: Vrouwen CH 12/14; Mannen CH 12/14/16. Lengte urinebuis vrouw: 16-20 cm. Lengte urinebuis man: 38-40 cm.

Eenmalig katheteriseren Kenmerken: Wordt ingebracht om blaas te ledigen en wordt vervolgens weer verwijderd; Doorzichtig en hebben géén ballon om te fixeren; Enkelloops katheter, heeft maar één opening (lumen). Indicaties: Urineretentie; Steriel opvangen van urine voor bacteriologisch onderzoek; Bepalen residu; Post- of preoperatief.

Verblijfskatheter Blijft 4-8 weken zitten; Ballon gevuld met steriel water of glycerine, ter fixatie; 2 lumen katheter (2 openingen): 1 voor afvoer urine en 1 om ballon te vullen; Overdag aangesloten op beenzak (500-750 ml) en ‘s nachts aan urine nachtzak (2000 ml); Katheterstop: kan gebruikt worden als tijdelijke afsluiting tijdens het douchen of het nemen van een bad.

Verblijfskatheter (2) Urinezak moet tijdig vervangen worden, anders kan er door stuwing van de urine een opstijgende urineweginfectie ontstaan (pyelonefritis). Indicaties: Vergrote prostaat of carcinoom (belemmerd afvloeien); Comateuze of incontinente patiënten. Nadeel: grote kans op infecties.

Blaasspoelen Zak met spoelvloeistof op katheter. Aangesloten op een driewegkatheter (3 lumen katheter): 1 voor afvoer urine en spoelvloeistof; 1 voor aanvoer van spoelvloeistof; 1 voor vullen en leeg laten lopen van de ballon. Doel: Desinfecteren van de blaas; Verwijderen van stolsels; Lokale toediening van medicatie; Voorkomt vorming van gruis en neerslag. Complicatie: blaaskrampen.

Suprapubische katheter Wordt via een opening in de buik, boven (sub) het schaambeen (pubis) in de blaas gebracht. Voorkeur voor een siliconen katheter, omdat deze langer kan zitten en zorgt minder snel voor irritaties. Indicaties o.a.: Aandoening of operatie urinebuis; Dwarslaesie; Blijvende incontinentie.

Suprapubische katheter (2) Voordelen: Geeft minder pijnklachten; Geeft bij mannen minder kans op prostatitis; Geslachtsgemeenschap mogelijk; Kans op infectie en blaasstenen minder; Verwisselen van katheter is aangenamer. Om de 6-8 weken verwisselen. De insteekopening moet dagelijks met een steriel gaasje afgedekt worden.

Verwijderen blaaskatheter Vrij eenvoudige handeling; Nagaan hoeveel vloeistof zich in de ballon bevindt, dit moet eerst verwijderd worden; Met een soepele beweging verwijderen; Na verwijderen de patiënt zelfstandig laten urineren.

Vragen?