Omweiden - opdrachten Samenstellers: Marcia Stienezen & Gerjan Hilhorst marcia.stienezen@wur.nl December 2018

Vooraf Deze powerpoint bevat opdrachten voor het onderwijs met betrekking tot omweiden informatie van De Marke ten behoeve van onderwijs De opdrachten zijn gebaseerd op de beweiding zoals die wordt uitgevoerd op proefbedrijf De Marke In het kader van de opdrachten komen de gegevens in de opdrachten niet altijd overeen met de werkelijke situatie op De Marke Gegevens uit deze powerpoint mogen vrij worden gebruikt mits de bron wordt vermeld

Inhoud Opdrachten: Opstellen beweidingsplan Perceelsindeling Zomerdip Benutten herfstgras Uitvoering beweiding Informatie over De Marke

Opdracht 1. Beweidingsplan-Instructie 1 Het doel van deze opdracht is om een beweidingsplan op te stellen Het opstellen van het beweidingsplan bied de mogelijkheid om deel-opdrachten te formuleren bij de benodigde informatie om een beweidingsplan op te stellen. In deze powerpoint zijn enkele deel-opdrachten uitgewerkt.

Opdracht 1. Beweidingsplan- Instructie 2 De basis van beweiden is het beweidingsplan met de uitgangspunten van een bedrijf Hiernaast staat een voorbeeld van een beweidingsplan https://www.wur.nl/nl/show/Netwerk-Dynamisch-Beweiden-start-beweiding-met-MIJN-Beweidingsplan.htm

Opdracht 1. Beweidingsplan-Instructie 3 De opdracht is het opstellen van een beweidingsplan voor De Marke Hiervoor kunnen de uitgangspunten van De Marke gebruikt worden. Zie de informatie over De Marke. Maar hier kan ook voor een 1- of 2-daags omweiden systeem worden gekozen. (Natuurlijk kan ook voor een vorm van standweiden worden gekozen, maar dat sluit niet aan bij het uitgangspunt van deze opdracht (omweiden)).

Opdracht 1. Beweidingsplan Stel een beweidingsplan voor De Marke op Maak gebruik van de gegevens over De Marke

Opdracht 1a. Voorjaar, zomer, najaar Wat bepaalt de grenzen van voorjaar, zomer en najaar in het graslandmanagement? Weersomstandigheden Datum

Opdracht 1b. Kenmerken omweiden Lees hoofdstuk 2 uit het werkschrift “Feedwedge: dé tool voor omweiden” Beantwoord de volgende vragen: Noem drie vormen van omweiden Wat is het grasaanbod bij omweiden? Wat is kenmerkend voor omweiden in Nederland? Wat is het beweidingsplatform? https://doi.org/10.18174/457132

Opdracht 1c. Keuze beweidingssysteem Bestudeer de folder Dynamisch Weiden: welk systeem past? Beantwoord de volgende opdrachten: Wat zijn de 5 criteria waarop veehouders een beweidingssysteem kiezen? Welk beweidingssysteem scoort het hoogst bij “grasbenutting”? Zet de beweidingssystemen op volgorde van hoog naar laag voor “maximale grasgroei”. Wat is het verschil in grasaanbod tussen omweiden en stripgrazen? https://www.stichtingweidegang.nl/images/Producten_DNW.pdf

Opdracht 1d. Start voorjaar Bestudeer de graslandgebruikskalender van de Marke Beantwoord de volgende opdrachten: Hoe wordt het graslandmanagement tot half mei uitgevoerd? Let op de percelen die worden geweid. Let op de percelen die worden gemaaid. Komt dit overeen met de uitgangspunten van De Marke? Zie de informatie over De Marke. Hoe denkt De Weideman over het starten van beweiding in het voorjaar? https://www.stichtingweidegang.nl/de-weideman/view/2/16-verras-het-gras-met-beweiding-voor-het-gras-jou-verrast.html

Opdracht 2. Perceelsindeling - Instructie Het doel van deze opdracht is om een perceelsindeling te maken. Hiervoor kunnen de gegevens van De Marke worden gebruikt. Hiervoor is geen uitgewerkte perceelsindeling beschikbaar. Een uitgewerkt Iers voorbeeld is beschikbaar (opdracht 2a). Hoofdstuk 3 uit het Dairy Farm Infrastructure Handbook geeft informatie over de benodigde infrastructuur bij weiden In het beweidingsplan staan de benodigde gegevens voor het maken van de perceelsindeling. https://www.teagasc.ie/media/website/publications/2017/Dairy-Farm-Infrastructure-Handbook-Moorepark2017-(V3).pdf

Opdracht 2. Perceelsindeling De huidige perceelsindeling op De Marke is gebaseerd op onderzoekstechnische redenen en is niet optimaal voor beweiden Teken op de onderstaande kaart een perceelsindeling die de beweiding ondersteunt Denk hierbij aan perceelsgrootte, bereikbaarheid, drinkplaatsen voor de koeien en kavelpaden Kijk eens hoe De Weideman hier over denkt: https://www.stichtingweidegang.nl/gelijke-percelen-voor-rust-en-regelmaat.html

3,8 ha Stal 13,6 ha Kavelpad 2,2 ha 35,3 ha

Opdracht 2. Antwoord Er is geen alternatieve tekening gemaakt. De huidige perceelsindeling van De Marke is te vinden bij de informatie over De Marke.

Opdracht 2a. Maak perceelsindeling Teken op de onderstaande kaart een perceelsindeling die de beweiding ondersteunt Denk hierbij aan perceelsgrootte, bereikbaarheid, drinkplaatsen voor de koeien en kavelpaden Kijk eens hoe De Weideman over de perceelsgrootte denkt. https://www.stichtingweidegang.nl/gelijke-percelen-voor-rust-en-regelmaat.html

Opdracht 2a. Kaart

Opdracht 2a. Antwoord

Opdracht 3. Zomerdip – Instructie 1 Het doel van dit item is dat de studenten zich bewust worden van het effect van groei en veroudering van het gras op het grasaanbod. Wanneer de groeiomstandigheden in de zomer slecht zijn schiet het gras vaak in bloei. De verwachte grasopbrengst wordt dan rond de verwachte groeiduur niet bereikt. Neem dan je verlies. Oogst bij de lagere drogere stof opbrengst om kwaliteitsverlies te voorkomen. Hoewel het gras langzaam/niet groeit, verouderd het wel.

Opdracht 3. Zomerdip – Instructie 2 Dia 23 laat een plaatje van de grasgroei in Nederland voor een gemiddeld jaar zien. De grasgroei loopt af naar het najaar met een dip rond juli; de zomerdip. Als gevolg van temperatuur (verhoudingsgewijs hoog) en neerslag (verhoudingsgewijs laag) is de grasgroei dan laag (± 40 kg ds/ha/dag). Dit betekent dat het langer duurt voordat een snede uitgegroeid is tot de gewenste droge stofopbrengst. Dia 24 geeft een overzicht van de groeiduur van een snede.

Opdracht 3a. Zomerdip Wat is de verwachte groeiduur van een weidesnede in de zomer. Bekijk de tabel op dia 24. Wat is de groeiduur van een weidesnede, 3700 kg droge stof per ha inclusief stoppel, bij een grasgroei van 40 kg ds/ha/dag? Wat moet de grasgroei zijn om een groeiduur van 28 dagen te realiseren? Wat gebeurt er met de verteerbaarheid wanneer je het gras twee weken langer laat staan?

Opdracht 3. Achtergrondinformatie 1 Opdracht 3. Achtergrondinformatie 1 Grasgroei Nederland in gemiddeld jaar

Opdracht 3. Achtergrondinformatie 2 Uitgaande van een stoppelhoogte van 5,5 cm (overeenkomend met 2000 kg droge stof per ha). Zie de grashoogtemeterkaart. http://edepot.wur.nl/369664

Opdracht 3. Achtergrondinformatie 3 Kwaliteit gras - groeiperiode Deze dia komt uit bundel met powerpoints: Hoofdstuk 6: Grasgroei en graskwaliteit

Antwoord 3a. Zomerdip 28 dagen (3700-2000)/40 = 42 dagen 61 kg droge stof per ha per dag Neemt af. De grafiek laat naar verwachting gegevens zien van een snede onder goede groeiomstandigheden. Hier is de afname in verteerbaarheid van 85% naar 75%. Door de veroudering neemt de verteerbaarheid nog meer af.

Opdracht 3b. Zomerdip en droogte – Instructie Het doel van deze vraag is om na te denken over de verschillende aspecten. Weiden in de volle zon door de koeien Om schade aan de zode te voorkomen was het beter geweest om de zode niet te betreden (niet beweiden, niet berijden) Weegt de weidepremie op tegen de kosten van herinzaai? Dieren urineren en mesten in de weide, maar er is geen grasgroei. Wat gebeurt er met de nutriënten?

Opdracht 3b. Zomerdip en droogte Hoe werd de beweiding in juli-aug vorm gegeven op De Marke? Noem de voor en tegens wanneer je kijkt naar: diervoeding milieu dierenwelzijn graszode weidepremie

Opdracht 3b. Achtergrond informatie 2018 was een droog jaar waardoor de zomerdip diep en lang was en de grasgroei stagneerde. Zie de beschouwing van Bert Philipsen hierover: Dia 30 laat de graslandgebruikskalender van De Marke in juli-aug zien. Bijlage II geeft grashoogte metingen Op 11 augustus was aan de verplichting voor weidegang voldaan en werden de koeien opgestald. https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/livestock-research/show-wlr/Droog-gras-Laat-het-met-rust-dat-herstelt-vanzelf.htm

Droge stofopname uit vers gras was in periode van 26 juli tot 11 augustus ±1 kg droge stof/koe/dag Koeien opgestald Het effect van de beregening was dat de zode in leven bleef

Antwoord 3b. Zomerdip Dagelijks kregen de dieren een nieuw perceel toegekend. Grasaanbod was vergelijkbaar met stoppellengte.

Opdracht 4. Benutten herfstgras-Instructie 1 Beweiden najaar vraagt eigen beweidingssysteem: N- voorziening van snede op peil houden door zo laat mogelijk in het seizoen (binnen de richtlijnen) dierlijke mest of kunstmest toe te dienen, inscharen bij 1000 kg ds/ha, veel maaien en/of roterend weiden, eventueel dieren korter weiden. Onderstaande links naar materiaal. https://www.nieuweoogst.nu/nieuws/2018/10/17/eiwitrijk- herfstgras-kan-goed-worden-benut http://veeteelt.nl/video/gras-tv-benut-herfstgras-voor-meer- voerwinst https://www.stichtingweidegang.nl/de-weideman-herfstgras- trainingsgras.html https://stichtingweidegang.nl/de-weideman-twee-werelden.html https://wiki.groenkennisnet.nl/display/BEEL/Kroonroest

Opdracht 4. Benutten herfstgras-Instructie 2 Een andere opdracht kan zijn om in de graslandgebruikskalender de herfstbeweiding in te tekenen. Zie de link. Bemesting kan ook besproken worden aan de hand van de graslandgebruikskalender. https://stichtingweidegang.nl/de-weideman-twee-werelden.html

Opdracht 4. Benutten herfstgras De Marke stalt de koeien uiterlijk 1 september op en start dan met stalvoedering Hoe kan De Marke het herfstgras benutten met beweiding? Stel een strategie op. Denk aan: Bemesting Uren weidegang Snedezwaarte Beweidingssysteem herfst https://www.melkveebedrijf.nl/nieuwsartikel/2017/herfstgras-optimaal-benutten-door-zomerstalvoeren/b24g4c41o2983/

Instructie opdracht 5. Uitvoering beweiding De Marke past stripgrazen toe. Voordat de koeien een perceel in gaan wordt de droge stofopbrengst in het betreffende perceel ingeschat door de grashoogte te meten. Zie Bijlage II. Op basis hiervan wordt uitgerekend wat de oppervlakte gras moet zijn die de koeien krijgen aangeboden. De oppervlakte wordt niet vastgelegd. Om te kiezen in welk perceel de dieren moeten worden ingeschaard wordt af en toe een rondgang over alle percelen gemaakt. Maar de besluitvormingscriteria hiervan worden niet vastgelegd. Het doel van deze opdracht is de missende informatie te ontdekken en methoden aangedragen om dit handig te doen.

Opdracht 5a. Uitvoering beweiding De Marke past stripgrazen toe. Vergelijk de graslandgebruikskalender van De Marke (Bijlage I) met de graslandgebruikskalender voor stripgrazen in de folder Dynamisch Weiden: welk systeem past? Wat is het verschil in registratie? Bijlage II geeft de registratie van De Marke over het grasaanbod. Bereken de oppervlakte van de benodigde strip op 21 mei.

Opdracht 5b. Uitvoering beweiding Bijlage II bevat de registratie van De Marke over het grasaanbod. Welke informatie staat er in? Op 26 mei zijn de koeien ingeschaard op Perceel 7. Hoe wist je dat de koeien naar dit perceel moesten? Wat is een methodiek om dit makkelijk te zien?

Antwoord opdracht 5. Uitvoering beweiding De stripgrootte is in de kalender van De Marke niet vastgelegd. Alleen het aantal dagen dat de dieren in het perceel liepen is vastgelegd zodat het lijkt dat ze het hele perceel hebben gebruikt. Er is geen informatie waarop je kunt besluiten in welk perceel de koeien moeten worden ingeschaard. Door wekelijks de farmwalk te lopen en de feedwedge op te stellen heb je goed overzicht. In het werkschrift “Feedwedge: dé tool voor omweiden” staat hoe je de feedwedge kunt opstellen. https://doi.org/10.18174/457132

Informatie proefbedrijf De Marke De onderstaande dia’s bevatten informatie over De Marke gerelateerd aan beweiding In verband met het gebruik van de gegevens in de opdrachten voor het onderwijs, komt de hier getoonde informatie niet altijd overeen met de werkelijkheid

Introductie proefbedrijf De Marke Melkveeproefbedrijf De Marke onderzoekt en demonstreert een schone en rendabele melkveehouderij Het doel is de belasting van het milieu tot een minimum te beperken De hele bedrijfsopzet, dus ook de beweiding, is hier op afgestemd De website van proefbedrijf De Marke geeft meer informatie: https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/livestock-research/Innovatiecentra-en-faciliteiten/de-marke.htm

Bedrijfsopzet De Marke – voer productie 54,9 ha zandgrond 11,8 ha permanent grasland 43,1 ha vruchtwisseling; 3 jaar gras, 3 jaar maïs Maaipercelen gras-rode klaver mengsel Weidepercelen gras-witte klaver mengsel Deel van de maïs wordt geoogst als MKS Bereikbaar voor de melkkoeien: 35,3 ha, waarvan 27,6 ha gras

Bedrijfsopzet De Marke – de koeien 80 melkkoeien 50 stuks jongvee Melkproductie: 28 à 30 kg melk per koe per dag Melken met robot met gebruik selectiepoort vanaf 5.30 uur kunnen de dieren naar buiten Vanaf 14.30 uur kunnen dieren niet meer naar buiten; streven is dieren om 16.00 binnen i.v.m. controle robotgebruik

Bedrijfsopzet De Marke – het rantsoen Droge stofopname vers gras: 5 à 6 kg droge stof per koe per dag Geen bijproducten Ruwvoer uit eigen teelt. Met name snijmaïs en MKS 2 soorten krachtvoer: 1 soort gedurende hele lactatie 1 soort aan begin van lactatie

Bouwplan De Marke 2018 Percelen bereikbaar voor koeien

Bemesting De Marke Weidesneden krijgen geen dierlijke mest Weide percelen krijgen in voorjaar (maart) 20 m3 dierlijke mest. Na 2 keer weiden, snede maaien dan 20 à 25 m3 dierlijke mest toedienen. In augustus 15 m3. Streven is uiterlijk 1 augustus dierlijke mest toe te dienen Maaipercelen krijgen op jaarbasis 100 m3 dierlijke mest Bemesting met dierlijke mest wordt aangevuld met N- kunstmest De Marke vergist, scheid en raffineert mest Meer informatie over bemesting is te vinden op de website van De Marke https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/livestock-research/Innovatiecentra-en-faciliteiten/de-marke/Praktijkmaatregelen/Bemestingsplan.htm

Uitgangspunten beweiding De Marke Stripgrazen met vertraagd verplaatsen achterdraad Oppervlakte wordt berekend op basis van behoefte en grasaanbod in perceel Vroeg in seizoen start beweiding; eerst met snelle rondgang over de percelen Beweiding stopt uiterlijk 1 september. Vanaf het moment van opstallen wordt stalvoedering toegepast zolang er vers gras beschikbaar is Jongvee graast achter melkkoeien aan Na twee keer weiden snede maaien Inschaaropbrengst afhankelijk van grasaanbod gerelateerd aan moment in groeiseizoen; streven 1000 à 1500 kg droge stof per ha (exclusief stoppel)

Bijlage I Graslandgebruikskalender 2018 Bijlage I bevat de graslandgebruikskalender van De Marke van 2018

Koeien opgestald

Bijlage II Registratie beweidingen 2018 Bijlage II bevat de geregistreerde gegevens van De Marke m.b.t. beweiding Weergegeven droge stofopbrengsten zijn vanaf de grond (inclusief stoppel)

Bijlage III Rantsoengegevens mei 2018 Bijlage III bevat van week 19 t/m 21 voedingsgegevens Gegevens zijn op koppelniveau gemiddeld per koe Grasopname is teruggerekend op basis van gemeten grasaanbod en totale drogestofopname op basis van rantsoen in winter Gehalten in vers gras op basis van vers gras analyses

Voeding week 19

Voeding week 20

Voeding week 21

Voeding week 22

Deze powerpoint is samengesteld in het kader van het project WURKS-beweiding door Wageningen Livestock Research. Onze dank gaat uit naar allen die materiaal aangeleverd hebben voor deze dia’s. De samenstellers hebben hun uiterste best gedaan om juiste en actuele informatie te plaatsen. Wageningen Livestock Research aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van het getoonde onderzoek of de toepassing van de adviezen.