Slimme en Gezonde Stad Programma van Ministerie Infrastructuur en Milieu Werken aan de kwaliteit van stedelijke leefomgeving Gezond wonen, werken en ontspannen Verstedelijkingsopgave Samenwerking met steden, kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke instellingen Schiedam is pilotgemeente www.slimmeengezondestad.nl

Intentieovereenkomst Schiedam Gemeente Schiedam Woonplus Provincie Zuid-Holland ENECO Stedin

Waar starten we? Groenoord en Nieuwland Veel bezit Woonplus Leiding over Noord Hoogbouw Investeringsopgave Woonplus

WAAROM HT/MT WARMTENET Huidige situatie All-electric ambitie aardgasvrij vervangen brosse gasleidingen voor 2030 Warmtevraag: 92 KWh/m2 Investering: 8,5K isolatie 8,5K installatie 1,5K aansluitkosten* Warmtevraag: 70 KWh/m2 Investering: 30K isolatie + ventilatie 20K installatie XXK elektranet verzwaren Warmtevraag: 30 -50 KWh/m2 Huidige warmtevraag is 92 KWh/m2 voor all electric moet dit minimaal tussen de 30-50 KWh/m2 liggen Uit: Rapport Overmorgen p.19 Investering bij aansluiting HT warmtenet uitgaande van een warmtevraag van 70 KWH/m2 8,5 K per woning om te isoleren 8,5 K aanpassingen aan de elektrische installaties in huis, nieuwe verwarmingsinstallatie, afleverset (radiatoren wel of niet nog aanpassen? Wel of niet al elektrisch koken?) 1,5K aansluitkosten * Eneco heeft aangegeven dat de aansluitkosten tussen 2K en 5K zullen liggen afhankelijk van de collectieve business case Uit: Rapport Overmorgen p.25 Investering bij verwarmen all electric investering in isolatie + ventilatiesysteem 30K investering in installaties bij all electric, warmtepomp, LT radiatoren, elektrisch koken 20K Investeringen om het elektranet te verzwaren zijn nu nog buiten beschouwing gelaten. Uit: Rapport Overmorgen p.26 Uit een studie is gebleken dat in Groenoord gemiddeld circa 4 panelen per woning op de daken van de gebouwen zijn te realiseren en bij Nieuwland maar 6. Totaal een potentie voor de productie van gemiddeld 1250 kWh per woning per jaar. Dit wekt jaarlijks slechts iets meer dan de helft van de benodigde energie op voor huishoudelijke apparatuur, verlichting en elektrisch koken. Dit is dus bij lange na niet voldoende om ook energie nodig voor het verwarmen van de woningen met elektriciteit op te kunnen wekken in de wijk. Uit: Rapport Overmorgen p.21 Vervangen brosse leidingen voor 2030 (belang Stedin) Uit: Rapport Overmorgen p.49 CO2besparing HT warmtenet 67%, LT warmtenet 39% CO2besparing all electric bodem wp 68%, lucht wp 56% Uit: Rapport Overmorgen p.24 Warmteleiding aanleggen Elektranet verzwaren Voordeel: isoleren op natuurlijk moment Te weinig ruimte opwek totale energievraag (Nul op de Meter) CO2 besparing 67% CO2 besparing 56%-68%

Nieuwe Energie voor Groenoord uitwerking 1e referentiecomplex

Keuzes en Gevolgen Warmte 70 ͦ minimale kosten B No Regret Backcasten C 50 ͦ Maximale CO2 reductie

Extra scenario B+ 70 ͦ Comfort

Investering / gebruikerskosten A € 7.023 € 2.004 D-net handhaven Boilers Radiatoren beperkt B € 15.990 € 1.604 Nieuw D-net + afleverset Warmte-unit Alle Radiatoren + ringleiding Ventilatie CO2 B+ € 29.681 € 1.526 Scenario B HR ++ & PVpanelen Deuren Plafond berging Koudebrug C € 66.624 € 1.424 Buitengevel isolatie Triple glas in Nieuwe kozijnen e.o. Daken, bergingsvloer e.o All electric € 74.988 € 1.579 Warmtepomp ventilatie CO2 huidig € 0 € 1.794 Let op! Bedragen zijn inclusief BTW 30% bijkomende kosten (asbest sanering, advieskosten, leges, projectmanagement, risico) Let op! bedragen zijn exclusief: Isolatie galerij Kosten voor aanhelen behang/stucwerk/vloerafwerking Kosten verhogen hekwerken en balkonafscheidingen en de waterafvoer van de balkon en galerijen. Scenario’s A t/m C collectieve warmteaansluiting en elektrisch koken

Resultaten inclusief BTW en overige kosten Investering Kapitaallasten CO2 reductie Gebruik Exploitatie Integraal Huidig 0% 1.794 - 202 1.996 A 7.023 253 13% 2.004 -94 2.351 B 15.990 576 51% 1.604 -63 2.243 B+ 29.681 1.069 54% 1.526 2.658 C 66.624 2.398 58% 1.424 3.885 All-E 74.988 2.699 17% 1.579 -13 4.291 Let op! Bedragen zijn inclusief BTW 30% bijkomende kosten (asbest sanering, advieskosten, leges, projectmanagement, risico) Let op! bedragen zijn exclusief: Isolatie galerij Kosten voor aanhelen behang/stucwerk/vloerafwerking Kosten verhogen hekwerken en balkonafscheidingen en de waterafvoer van de balkon en galerijen.

Meekoppelkansen: Isoleren Thermische isolatie Verbeteren wooncomfort: vocht en zuurstof Extra: geluid en luchtkwaliteit Groenoord A4/A20 is niet uniek!

Meekoppelkansen Leerwerktrajecten Groenoord een duurzame wijk beweegmogelijkheden voor ouderen ‘eetbare bomen’ Activering verzorgen van lunches Ontmoeting, samenleven Kookworkshops Betaalbaarheid / armoedebestrijding

Meekoppelkansen Kansen <-> Bedreigingen Warmtetransitie als vliegwiel voor: Sociaal – economische ontwikkeling (IABR) Gezondheid (RLi) Wooncomfort Maar Geen valse verwachtingen scheppen Complex -> complexer? Duur -> duurder? Wie betaald Zicht houden op kernopgave en tijdspad!

Bert Vos Programmamanager Slimme en Gezonde Stad 06-23384433 ba Bert Vos Programmamanager Slimme en Gezonde Stad 06-23384433 ba.vos@schiedam.nl BertVosSchiedam