Doorleven met de ziekte van Parkinson Onder de indruk van de opkomst. Te ambitieus om alles te vertellen wat we over de ziekte weten. Ik hoop dat u allen iets hoort waar u wat aan heeft.

Doorleven met de ziekte van Parkinson Delmar Molenaar Neuroloog sinds 2005 Opgeleid in het AMC Doorleven met de ziekte van Parkinson Onder de indruk van de opkomst. Te ambitieus om alles te vertellen wat we over de ziekte weten. Ik hoop dat u allen iets hoort waar u wat aan heeft.

Doorleven met de ziekte van Parkinson Inleiding Voorkomen Ziekteproces De diagnose Behandeling Algemeen Medicijnen Chirurgisch Toekomst Doorleven met de ziekte van Parkinson Onder de indruk van de opkomst. Ik had me voorgenomen om u zoveel mogelijk te vertellen over wat er bekend is over de ziekte, maar dan kan ik wel een paar uur gaan praten. Ik probeer dan ook in vogelvlucht toch zoveel mogelijk te vertellen, in de hoop een balans te vinden tussen alle informatie, die niet altijd even aantrekkelijk is om te horen, en de tijd.

Inleiding 50.000 mensen in Nederland Per jaar 6000 nieuw Gemiddelde leeftijd begin 50-60 jaar Toename met leeftijd (60j 5:1000, 90j 5:100) Man > vrouw Paus Johannes Paulus II Jerny Kaagman, zangeres van Earth and Fire Prins Claus

Hersencellen die dopamine produceren gaan verloren Lewy lichaampjes In beschadigde cellen ontstaan Lwey lichampjes; klontering van eiwitten ubiquitin en alfa synucleine

Geen zichtbare verschijnselen Reukverlies Obstipatie Slaapstoornis Depressie

Zichtbare verschijnselen Bradykinesie Rigiditeit Trillen Houdingsinstabiliteit

Vergevorderde verschijnselen Balansproblemen Hallucinaties Dementie

Oorzaak Erfelijkheid? Toxische stoffen? Opiaat achtige stof 1980 (MPTP) Pesticiden “Multifactorieel”

Diagnose: Geen eenvoudige (bloed)test bij leven Geen 100% zekerheid bij het leven Uiterlijke verschijnselen in de spreekkamer Hulponderzoek: andere oorzaak? Reactie op medicatie (levodopa) Beloop in de tijd Ant

Functieverlies hand/arm Traagheid Zachter spreken Mentaal Motoriek Trillen Instabiel lopen Functieverlies hand/arm Traagheid Zachter spreken Mentaal Somberheid of depressie Vergeetachtigheid Algemeen: Duizeligheid bij het opstaan Moeheid en slecht slapen Levendig en onrustig dromen Veel zweten Vaak plassen Obstipatie Te veel of juist te weinig speeksel Vettige huid Erectieproblemen Reukproblemen Work through

Andere vormen van parkinsonisme Ziekte van Parkinson Andere vormen van parkinsonisme Lewy body dementie Multi Systeem Atrofie Progressieve supranuclaire verlamming Cortico Basale Degeneratie Vasculair parkinsonisme

Naar midden bij diagnose en dan Persoonlijke opmerkingen van patienten Veel korter over medicatie https://www.youtube.com/watch?v=3nI17vFWYaQ

Doorleven met de ziekte van Parkinson Inleiding Voorkomen Ziekteproces Stellen van de diagnose Behandeling Algemeen Medicijnen Chirurgisch Toekomst Doorleven met de ziekte van Parkinson

Behandeling – algemeen Niet mogelijk: Genezing Preventie Neuroprotectie Ziektemodificatie t

Behandeling – algemeen Wel mogelijk: Symptomen behandelen Therapie (bewegen!!!) Medicijnen Operatie Begeleiding, ondersteuning Behandeling van complicaties en palliatie t

Behandeling – begeleiding ondersteuning Veel verschillende hulpverleners parkinsonverpleegkundige t

www.mantelzorg.nl www.mezzo.nl www.respijtwijzer.nl PPEP cursus PPEP Partner en patient educatie programma

Levodopa 1950 effect bij proefdieren Beste middel om symptomen te bestrijden Geen sterk bewijs voor neurotoxiciteit Passeert de bloed-hersenbarriere In de hersenen omgezet in dopamine Levodopa/carbidopa (Sinemet) Levodopa/benserazide (Madopar) Duodopa Levodpa in 40 jaar geen neurotoxiciteit

Maag-darm Slaapbehoefte Duizeligheid Responsfluctuaties Dopamine dysregulatie

Progressie ziekte van Parkinson Levodopa – responsfluctuaties Wearing off (end of dose) Peak-dose dyskinesia, difasische dyskinesie Voorspelbare off’s Onvoorspelbare off’s, early morning akinesia

Verliest werkzaamheid Hallucinaties

Behandeling is maatwerk, lukt vaak niet met alleen dopamine 24

Dopamine agonisten: Pramipexol (Sifrol) Ropinirol (Requip) Rotigotine (Neupro) Apomorfine (Apo-go) imiteren dopamine lange werkingsduur uitstel van risico op motore complicaties geen competitie met eiwit uit de voeding meer titratie nodig meer bijwerkingen (misselijk, slaperig, goklust ed) 25

MAO-B remmers Rasagilline (Azilect) Selegilline (Eldepryl) Verlengt werkzaamheid van dopamine en daarmee ‘on’ tijd Bijwerkingen: hoofdpijn, gewrichtspijn, maagklachten, leverfunctiestoornissen,…

Glutamaat antagonist Amantadine (Symmetrel) Verlengt werkzaamheid van dopamine en daarmee ‘on’ tijd Bijwerkingen: slapeloosheid, oedeem, misselijkheid, verwardheid, hallucinaties

COMT-remmer Entacapone (Comtan) Tolcapone (Tasmar) Vertraagt afbraak van levodopa

Duodopa pompbehandeling

Apomorfine

Doorleven met de ziekte van Parkinson Inleiding Voorkomen Ziekteproces Stellen van de diagnose Behandeling Algemeen Medicijnen Chirurgisch Toekomst Doorleven met de ziekte van Parkinson

Diepe hersenstimulatie Copyright restrictions may apply.

Eerder in het ziektebeloop, niet te vroeg/laat Zorgvuldige selectie Uitgebreide voorlichting Tremor goed te beinvloeden Minder medicatie nodig Effect houdt gemiddeld 5 jaar aan Spraak kan achteruitgaan 50% vd patienten tijdelijke of blijvende bijwerkingen 20% vd patienten heeft blijvende bijwerkingen

Doorleven met de ziekte van Parkinson Inleiding Voorkomen Ziekteproces Stellen van de diagnose Behandeling Algemeen Medicijnen Chirurgisch Toekomst Doorleven met de ziekte van Parkinson

Parkinson vermindert door nieuwe gentherapie NRC 13 JANUARI 2014 Een nieuwe gentherapie tegen de ziekte van Parkinson heeft de verstoorde motoriek bij de eerste 15 proefpersonen licht tot fors verbeterd. Het effect houdt zeker een jaar aan. Bij vijf van de zes...... Behandeling die ziekte kan remmen of zelfs stoppen Vroege herkenning