literatuurgeschiedenis VWO 5 2016-2017 “FRAEYE HISTORIE ENDE AL WAER, MACH IC U TELLEN, HOORTER NAER!” (IK KAN U EEN WERKELIJKE EN WAARACHTIGE GESCHIEDENIS VERTELLEN, LUISTER ERNAAR)

De vroege middeleeuwen College 1

Het begin… 3000 v. Chr. – 500 n. Chr. TIJD VAN GRIEKEN EN ROMEINEN Start orale literatuur Ontwikkeling spijkerschrift Epos  mythologie Bijbel

MIDDELEEUWEN - SAMENLEVING De kerk was oppermachtig. Het leven van mensen stond in het teken van het Rooms-Katholieke geloof. De samenleving was verdeeld in drie lagen: de geestelijkheid, de adel en de arme massa. De arme boeren / burgers waren veelal ongeschoold. Nederland in de middeleeuwen: De Nederlanden/ lage landen Vlaanderen, Brabant, Holland en Gerle MIDDELNEDERLANDS Geluidsfragment

MIDDELEEUWEN - ALGEMEEN 476 n. Chr > val Romeinse Rijk. Hierna beginnen ± de middeleeuwen Start van de kerstening De invloed van de oude Germaanse en Keltische tradities blijft wel merkbaar in de loop der eeuwen. Naam middeleeuwen: de eeuwen tot aan de hemelse verlossing (zoals beloofd door de christelijke bijbel). Ora et labora

Literatuur in de vroege middeleeuwen Mensen lazen niet, verhalen werden voorgedragen. Te zien aan: Rijm Herhaling Sprongsgewijs vertellen Gevolg  verschillende verhalen

Standentheorie (Adalbero) ‘Op aarde zijn er sommige die bidden, sommige die strijden en sommige die werken: deze drie Vormen een eenheid en verdragen het niet van elkaar te worden geschieden’ – Adabero, bisschop van Laon (1100 nC) standenmaatschappij Geestelijkheid (bidt) Adel en ridders (strijden) Boeren en vissers (werken) 4e stand: de burgerij

Middeleeuwse boeken Boeken waren enorm duur. Het bezit van boeken gaf status aan. De boekdrukkunst werd pas in 1450 (her)uitgevonden. Voor die tijd werden alle boeken met de hand geschreven. Er circuleerden bronteksten die steeds weer werden overgeschreven. Dit overschrijven gebeurde door monniken in kloosters. De meeste teksten werden in de vroege middeleeuwen daarom geschreven in het Latijn. Pas later kwamen er steeds meer teksten in het Middelnederlands in omloop.

INVLOED KAREL DE GROTE ± 800 N.CHR. Hoogtijdagen feodale stelsel: horigen – leenmannen – leenheer. Ontstaan doordat de samenleving na de val van het Romeinse Rijk onveilig werd. Boeren hadden bescherming nodig van rijke landheren. Karel de Grote voerde scholen in. Handschrift gestandaardiseerd: de Karolingische minuskel.

Beatrijs (anoniem, 1225) Van dichten komt mi clene bate Dichten bracht me niet veel opbrengsten. Die lieden raden mi dat ic t late. Veel mensen raden me aan om ermee te stoppen.

VOORWAARDEN VOOR EEN GOED MIDDELEEUWS BOEK: Een goed boek is geschreven door een schrijver die de Nederlandse taal goed beheerst. De schrijver van het boek mag geen eigen eer nastreven. Daarom zijn bijna alle verhalen anoniem geschreven. De schrijver van een boek mag geen leugens vertellen (kluchten en fabels mogen weer wel, omdat ze een wijze les bevatten). KARELROMANS VS ARTHURVERHALEN

Karelepiek Karel de Grote of zijn vazallen staan centraal. Onderwerpen: Strijd tegen heidenen Spanningen binnen het feodale stelsel. Functies: Vermaak Gewenst en ongewenst gedrag Normen en waarden Feodaliteit, ridderschap en hofleven. Trouw Eer Hoofsheid Zelfbeheersing

KAREL ENDE ELEGAST Sprookjesmotief? Karel de Grote: koning (noemt zich later Adelbrecht) Elegast: ridder Eggeric van Eggermonde: ridder en zwager van Karel Vrouw van Eggeric (zus van de koning) Karel wordt door een engel gewekt en krijgt een opdracht (Zoon van God) Dit keer gaat hij stelen. Sprookjesmotief? Waar of onwaar? Ontstaan rond 1250 – 785 echt aanslag op zijn leven gepleegd.

SYmboliek 2 = duivel 3 = Goddelijke drie-eenheid (de engel komt drie keer langs) 7 en 12 = heilige getallen (12 vertrouwelingen, 12 gezellen Tijd & plaats De hofdag De nacht Onbekend terein Woud

Motieven Voorhoofs Trouw Eer Behandelen van vrouwen Memento mori – gedenk de stervenden Geloof