GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl www.oudegeschiedenis.info

College-thema’s 1 Inleiding: religie en religies 2 Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3 Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] Intermediairs [Religious personnel] Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] Offer [Sacrifice, offerings, and votives] Divinatie [Divination and prophecy] Mysterieculten [Mysteries] Magie [Magic] Synthese

‘Heilige’ tijd & ‘heilige’ ruimte Mental mapping: indeling van de/je tijd en ruimte Daarbinnen tijd en ruimte gereserveerd voor de bovennatuur Niet ‘heilig’ in oppositie tot ‘profaan’ !! Zie hieros en hosios

TIJD 1 unieke gelegenheden 2 terugkerende gelegenheden, meestal periodieke terugkeer, geregeld door de kalender de zgn. feestkalender is zeer bepalend voor het leven in een antieke gemeenschap – een Fest-gemeinschaft (< Walter Burkert) NB: ‘feest’ moet worden opgevat als ‘viering’: alles van een ernstige plechtigheid tot een vrolijk feestbanket. Neutrale term: public event (< Don Handelman)

de Thorikos- kalender

RUIMTE Temenos (meerv.: temenē) < temnō = (af)snijden de ruimte die aan de goden is voorbehouden. Een temenos, een ‘heiligdom’, is alles van een heilig bos of een grot tot en met een ommuurd terrein met binnen de muur een tempel en/of andere religieuze architectuur ‘heilige ruimte’ staat apart. Er kunnen toegangs-restricties en gedragsrestricties gelden

Gemarkeerde plaatsen in de natuur

Grotten, bergtoppen Bronnen, waterlopen enz Wegkruisingen

Arbitraire grenzen

Afgrenzen, begrenzen Horoi  territorium, territorialiteit

Temene Uruk Tutub (Chafadja / Khafaja) Ur Karnak Athene Delfi Fakra

Dodona: ontwikkeling van een temenos door de tijd

Tempel Çatal Hüyük Uruk Hattusha Luxor Poseidonia (Paestum) Athene

tempels zijn ‘woningen van de goden’ en herbergen veelal een godenbeeld of godenbeelden tempels zijn beperkt toegankelijk tempels zijn geen plaatsen voor rituele handelingen: die vinden vóór de tempel plaats, bij het altaar, of elders in de temenos bij gebouwen die voor een specifiek doel bestemd zijn