Ontwikkelingen in zorg en onderzoek Prof. Dirkje Postma Universitair Medisch Centrum Groningen Prof. Dirkje Postma Afdeling Longziekten en Tuberculose UMCG Groningen research Institute for asthma and COPD

Belangenverstrengeling De universiteit van Groningen kreeg financiën voor adviseurschap, congresbezoek en/of onderzoek van Prof Postma met AstraZeneca, Chiesi, GSK, Novartis en/of TEVA

Van onderzoek naar de patiënt: Waar gaat het over? Wat drijft onderzoekers Wat zijn de doelen Wat is een fenotype Waar gebruiken we dat voor Wat heeft de patiënt er aan Wat ligt er in het verschiet?

Wat drijft onderzoekers???? Fascinatie voor onbeantwoorde vragen Het veld verder brengen De expert zijn op zijn/haar gebied De patiënt heeft er wat aan Aangepast van Choi et al. J Epidemiol Community Health 2005

Uiteindelijke doelen van onderzoek Oorsprong van de ziekte Preventie en risicovermindering Fenotyperen van patiënt op verschillende types van de ziekte Persoonlijke zorg en ondersteuning, proactief en geïntegreerde behandeling Voorkomen van achteruitgang, en zorg bij laatste fasen van het leven

Van onderzoek naar de patiënt: Waar gaat het over? Wat drijft onderzoekers Wat zijn de doelen Wat is een fenotype Waar gebruiken we dat voor Wat heeft de patiënt er aan Wat ligt er in het verschiet?

Astma “Astma” Allergie Astma-aanvallen Longfunctie Fenotype A Fenotype B Fenotype C Fenotype D-???? Naar S Wenzel

5 fenotype clusters gebaseerd op leeftijd van ontstaan, longfunctie en reversibiliteit Ernstig Matig Ernstig astma kan in 4 van de 5 fenotypes van astma voorkomen Moore et al. Am J Respir Crit Care Med 2010

U-BIOPRED: diep fenotyperen Genen Gen expressie Luchtweg weefsel Long functie De patiënt Vingerafdruk Fenotypering Genetica Epigenetica Transcriptoom Proteoom Metaboloom Afweer Inflammatie Remodelering Hyperreactiviteit Luchtwegobstructie Symptomen Co-morbiditeit Kwaliteit van leven Microbioom Dank aan Peter Sterk

Wat heeft fenotypering de patiënt met ernstig astma gebracht? Verhoogd IgE Omaluzimab Eosinofilie Anti-IL-5 Geen eosinofilie ??

COPD: we waren vooringenomen We bepaalden COPD alleen met longfunctie We zeiden dat het op volwassen leeftijd ontstaat We behandelden alle patiënten hetzelfde

Kun je identificeren welke COPD patiënt op inhalatiesteroïden reageert? De eerste stappen zijn gezet Goede response Geen response Placebo Maanden GLUCOLD. Van den Berge et al Thorax 2013

Kun je identificeren welke COPD patiënt op inhalatiesteroïden reageert? Een verschil in gen expressie profiel Goede response Geen response Placebo Maanden GLUCOLD. Van den Berge et al Thorax 2013

Wat komt er aan? Eerste resultaten van Zorgpad COPD in pilotregio’s: 568 patiënten doen al mee (59% vrouw, 70 jaar) Verbetering? Positief over gesprek op dag 2 opname (uitleg achtergronden opname, verwachting) Stoppen met roken Mobiliteit en bewegen Voedingstoestand Inhalatie-instructie De patient is mede behandelaar, vanaf dag 2 aandacht voor coping, angst, vragen van patientI individuele doelen opstellen herkennen van een longaanval Abstract Longdagen M Klijnsma et al

Masamichi & Slebos, Respirology 2014

Wat heeft de patiënt er aan? Nieuwe opties Nieuwe medicatie Gespecialiseerde revalidatie Ventielen Ademhalingsondersteuning Vroeger: ❖ Progressieve ziekte ❖ Slechte vooruitzichten ❖ Rokers ❖Iedereen dezelfde medicatie 2017: ❖ Niet altijd progressief ❖ Niet alleen roken ❖ Verschillende vormen ❖ Niet iedereen zelfde medicijn

Nieuwe medicijnen bij pulmonale hypertensie (PAH) VUmc Basispresentatie Eerst: alleen druk meten in de longvaten en de vaten verwijden Gezond PAH PET scanning Lung Educated Plaatjes (LEPs) Dank aan Harm-Jan Bogaard 17 17

IPF: eerste studie met nieuw technieken PESAM, vragen op een site om te kijken hoe je denkt over de medicatie die je krijgt. Landelijke registratie!! Dank aan Marllies Wijssenbeek

APP Luchtkwaliteit WWW.LUCHTMEETNET.NL Dank aan Bert Brunekreef

Uiteindelijke doelen van onderzoek

Veranderingen voor behandeling van longkanker: personalized Diagnostic challenges Zoals het was De verandering Uitzaaïingen (stadium IIIB/ IV) Uitzaaiïngen (stadium IIIB/ IV) Biomarkers helpen bij keuze van gerichte behandeling EGFR K-RAS ERCC1 ALK TS B-RAF HER-2 Meerdere test mogelijkheden Niet-plaveiselcel carcinoom Plaveiselcel carcinoom Oncoloog is degene die behandeling bepaalt Behandeling gebaseerd op weefsel bij patholoog Besluit met een groep (longarts, geneticus, chirurg, radiotherapeut, patholoog) Geïntegreerde moleculaire diagnose Niet 1 therapie voor 1 kanker! Personalized

1989: gen ontdekt door Lap-Chee Tsui, Jack Riordan, Ontdekking van ∆F508 CFTR Mutatie 1989: gen ontdekt door Lap-Chee Tsui, Jack Riordan, en Francis Collins En nu screening …the CF gene was discovered in 1989 and the principal mutation, the F508 was identified. The product of the CF gene is the CFTR protein which is a chloride channel. The clinical manifestations of CF are primarily attributable to defective functioning of this chloride channel. 22 22

Individuele behandeling van CF op basis van test op darmbioptje bij zeldzaam gen-type organoid F508del/G1249R Concentratie Forskolin (µM) Organoid zwelling (AUCt = 60 min) DMSO (‘placebo’) VX-809 VX-770 VX-809 + VX-770 4,500 3,750 3,000 2,250 1,500 750 0.008 0.020 0.051 0.128 2.000 0.800 0.320 5.000 Voor 4 weken Ivacaft 4 weken stop Ivacaft FEV1% voorspeld 52 65 59 Chloor in zweet 89 67 91 AUCt, area under the curve; DMSO, dimethyl sulphoxide; FEV1, forced expiratory volume in 1 second Dekkers et al Sci Transl Med 2016

Grote veranderingen in het focus van de gezondheidszorg Patiënt fenotyperen Zoals het was/is Informatie en kennis Iedere dokter apart Patiënt Massive cultural change to shift focus for pulling patients through whole pathways, not just managing stages of diagnosis and treatment Zoals het is/wordt Informatie en kennis Zorgteam begeleidt samen de patiënt

U-BIOPRED: diep fenotyperen 2009 2017 ??

Netherlands Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT) Grootschalig genomics in Nederland Netherlands Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT) 87 ziekenhuizen Initiatief NKI-AVL, UMC Utrecht, EMC Rotterdam Deelname alle academische centra Opleiding ziekenhuizen Alle ziekenhuizen 2010 2014 2015 2017 Dank aan Egbert Smit

Het bruist aan alle kanten!