MENS EN MILIEU Relatie mens en milieu Toevoegen elementen ----------- vervuiling Onttrekking elementen ----------- uitputting Verandering elementen ----------- aantasting

ENORME BEVOLKINGSTOENAME

GEVOLGEN MACHINES Chemische Industrie Ruilverkaveling landbouw, grote bedrijven Bio-industrie Infrastructuur Recreanten Verkeerslawaai

VOEDSELPRODUCTIE MENS Meer bemesting noodzakelijk Uitgebreidere bodembewerking Bescherming tegen ziekten en plagen

ENKELE PROBLEMEN HUIDIGE LANDBOUW Uitspoeling: mineralen naar diepere lagen Kunstmest: alleen mineralen, vooral nitraat (stikstofhoudend) en fosfaat Geen stalmest: maakt bodem luchtiger Monocultuur: meer efficientie, grotere kans op plagen, vraat, plantenziekten, bestrijdingsmiddelen nodig

CHEMISCHE BESTRIJDING Pesticiden algemene naam Insecticiden tegen insecten Herbiciden tegen omkruid

VOORDELEN -- NADELEN Voordelen: effectief, goedkoop Nadelen: - Niet soortspecifiek - Snelle resistentie dus snel resistente populatie - Persistent worden zeer langzaam afgebroken worden doorgegeven in voedselketen opslag in vetweefsel accumulatie, vooral predatoren

ANDERE GEVAARLIJKE STOFFEN EN GEVOLGEN Zware metalen zoals koper, lood, zink, kwik, aluminium en cadmium Pcb’s (polychloorbifenylen) koelvloeistoffen in electrische apparaten dus ook accumulatie in voedselketens Deels uitspoeling in grondwater en dus drinkwater

BIOLOGISCHE BESTRIJDING Natuurlijke vijanden gebruiken Lokken met geuren of geluiden Onvruchtbaar maken dieren (insecten) Vruchtwisseling (wisselteelt) toepassen Veredeling gewassen Recombinant-DNA-techniek bij planten Recombinant-DNA-techniek bij dieren Kunstmatige inseminatie (KI) In Vitro Fertilisatie

NATUURLIJKE VIJANDEN Witte vliegen Sluipwespen

GEUREN/GELUIDEN Lokken met geuren of geluiden Feromonen oftewel seks-lokstoffen Daarna doden of onvruchtbaar maken Een feromoon is een chemische boodschapper die boodschappen overbrengt tussen individuen van eenzelfde soort. Voor signalen tussen verschillende soorten zijn er allelochemicaliën. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk dat van een groep vrouwen die gedurende een paar maanden bij elkaar in huis woont. Hun menstruatiecycli stemmen zich op elkaar af, waardoor alle vrouwen uiteindelijk tegelijk menstrueren. Bij dieren werken feromonen sterker. Een mottenmannetje bijvoorbeeld kan de feromonen van een mottenvrouwtje dat een mijl van hem verwijderd is nog ruiken. Hij zal dan alle bezigheden staken, om met het vrouwtje te paren.

VRUCHTWISSELING Nooit 2 jaar achtereen hetzelfde gewas Ziekteverwekkers verdwijnen daardoor uit de bodem Bijvoorbeeld: Aardappelmoeheid Aaltjes (wormpjes in bodem) Phytoftora (bepaalde schimmel) Coloradokevers

VRUCHTWISSELING

AARDAPPELCYSTENAALTJES EN COLORADOKEVERS

VEREDELING GEWASSEN

RECOMBINANT-DNA-TECHNIEK

RECOMBINANT-DNA-TECHNIEK Voedingsgewasen resistent maken voor ziekten en plagen Bijv. Resistentiegenen van tabaksplanten inbrengen in tomaten tegen schimmelvorming (Fusarium) Schade aan katoen, komkommer, tomaat, aardappel, mais, banaan en meloen

RECOMBINAT-DNA-TECHNIEK BIJ DIEREN: STIER HERMAN Resistentie-gen ingebracht tegen uier-ontsteking Gevolg: minder melkproductieverlies

KUNSTMATIGE INSEMINATIE

IN VITRO FERTILISATIE GUNSTIGE KRUISING IN LABORATORIUM INBRENGEN IN NORMALE KOE

BIO-INDUSTRIE Krachtvoer - energierijk juiste mineralen (Nitraat + Phosfaat) - geneesmiddelen - (groei)hormonen

INTENSIEVE VEEHOUDERIJ

INTENSIEVE VEEHOUDERIJ Meeste bedrijven weinig grond Veel dieren Schaalvergroting Voer gekocht bij veevoerbedrijven Grondstoffen daarvoor voor belangrijk deel uit buitenland (90 %) Onnatuurlijke leefomgeving (bv roosters) Legbatterijen Mestoverschot: vervoerskosten, afnemers moeilijk te vinden, op eigen grond – uitspoeling

BIOLOGISCHE LANDBOUW Milieu wordt ontzien Levert gezonde en smakelijke producten Geen kunstmest Precieze bemesting Geen chemische bestrijdingsmiddelen Geen monoculturen Vruchtwisseling toepassen Ziekte-resistente gewassen kiezen

BIOLOGISCHE LANDBOUW Gezonde bodemstructuur (stalmest) Gezond bodemleven Plagen bestrijden met natuurlijke vijanden Ruimte voor dieren Geneesmiddelen alleen in uiterste noodzaak Geen (groei)hormonen

DE LUCHT Luchtvervuiling door: - Industrie - Electriciteitscentrales - Verkeer Emissie (uitstoot) van: - Zwaveldioxide (SO2) - Stikstofoxide (NOX) Door verbranding van: fossiele brandstoffen zoals: steenkool, aardolie, benzine

WAT GEBEURT ER HIERDOOR? Samen met zwaveldioxide en stikstof-oxiden ontstaat: zure regen (= natte zuurdepositie) Deel van deze stoffen slaat onveranderd neer In bodem ontstaan H2SO4 (zwavelzuur) En HNO3 (salpeterzuur)

GEVOLGEN VERZURING IN BODEM KOMEN MINERALEN VRIJ EN SPOELEN UIT GIFTIGE METALEN LOSSEN OP, DAARDOOR HOGE CONCENTRATIE IN GRONDWATER BESCHADIGING WORTELHAREN BESCHADIGING HUIDMONDJES REMMING FOTOSYNTHESE MINDER WEERSTAND BIJ PLANTEN IN MEREN EN VENNEN GEEN/WEINIG LEVEN MEER AANTASTING GEBOUWEN EN BEELDHOUWWERKEN

GEVOLGEN VERZURING Bron: Rijkswaterstaat 2003/2004

ANDERE EMISSIES Vluchtige koolwaterstoffen Koolstofmono-oxide Door bovenstaande 2 factoren ozonvorming: - daardoor aantasting longweefsel bij mens en dier - remming groei planten door bladbeschadiging Emissie giftige gassen Bio-industrie o.a. door mestoverschot, ammoniak - uit ammoniak samen met SO2 ontstaat ammoniumsulfaat - nitrificerende bacterien in bodem zetten ammoniumsulfaat om in nitraat en salpeterzuur - gevolg: verzuring van de bodem

Broeikaseffect Broeikaseffect = normaal (afb. Boek) Bedoeld wordt: VERSTERKT broeikaseffect Warmtestraling wordt extra tegengehouden Oorzaken: Broeikasgassen zoals Koolstofdioxide, waterdamp, methaan Gevolgen? : zie boek

broeikaseffect

Gat in de ozonlaag Ozonlaag absorbeert UV-straling Bij aantasting ozonlaag? Meer UV-straling op aarde Dit kan DNA veranderen (mutaties) Gevolg kan zijn: huidkanker Oorzaken aantasting ozonlaag: Chloorfluorkoolwaterstoffen (cfk’s) Als koelmiddel in koel- en vrieskisten, Als blaasmiddel bij vervaardiging piepschuim, schuimplastic en isolatiematerialen Als drijfgassen in spuitbussen CFK’s worden voor dit alles niet meer gebruikt

Ozonlaag vooral dunner boven Zuidpool

Het water: eutrofiering en waterbloei 1 Zelfreinigend vermogen water (= mineralisatie) Verwerking organische stoffen tot anorganische stoffen Producenten gebruiken dit weer voor opbouw organische stoffen Mestoverschotten = overbemesting Gevolg: eutrofiering

Het water: eutrofiering en waterbloei 2 Regen spoelt teveel mest weg Komt in sloten Afbraak hiervan: toename fosfaten en nitraten Ook via grondwater komt mest en dus mineralen in oppervlaktewater Dit heet Eutrofiering of Vermesting Water te voedselrijk oftewel eutroof Sterke algengroei daardoor Waterbloei ontstaat = groene kleur water Daardoor troebel water Minder licht voor fotosynthese (0nder)waterplanten Minder zicht voor vissen zoals snoeken Ook stinkend water Lees tekst boek een paar keer door + zie schema boek

Vervuiling water Bijv: chemische afvalstoffen zoals Zware metalen: cadmium, lood, zink, kwik Is giftig materiaal in kleine concentraties Niet afbreekbaar in meeste gevallen Ophoping in voedselkringloop Ophoping in voedselketens = accumulatie Vooral predatoren (top voedselketens) sterven of geven stoffen door via moedermelk en eieren Minder en ook zwakkere nakomelingen Veel sterfgevallen

Bodem Oorspronkelijk zwerfbouw in verleden Nu veelal ontbossing Overbeweiding Erosie Humuslaag waait en/of spoelt weg Kaalkap door: Vraag naar brandhout, hardhout Vraag naar biobrandstoffen Vraag naar akkers Uitbreiding steden Etc. Gevolgen???

Ontbossing Kaart: http://www.globalchange.umich.edu

Gewoon wat voorbeelden gevolgen