Duurzame ontwikkeling Discussie duurt al meer dan 10 jaar Keuze van indicatoren problematisch; relevantie Ambitie: Indicatoren traceerbaar afleiden uit: beschikbare kennis vigerende waarden

Doelstelling Duurzaamheidsbalans: - Politici inzicht geven in keuzen die ze maken ofwel: -Hoe ontwikkelt Nederland zich ? -Hoe ontwikkelt de wereld zich ? -Moeten we daar blij mee zijn ?

1Ecologisch of + Economisch + Sociaal-Cultureel 2Kwaliteit leefomgeving en/of Ecologische draagkracht 3Regionaal / Nationaal en/of Mondiaal 4De objectieve toestand van de wereld en/of De subjectieve beleving van de mens Duurzame ontwikkeling / Duurzaamheidsbalans ?

Duuzaamheidsbalans: de brede benadering ? 4 Planbureaus

ruimte tijd [Neder]land wereld stad, regio gemeenschap, buurt familie volgend jaar volgende week invloedshorizon levensduur nageslacht levensduur individu aandachtshorizon verantwoordelijkheids horizon Leefkwaliteit Duurzaamheidbestaansvoorwaardenkwetsbaarheid Europa Duuzaamheidsbalans: leefkwaliteit en duurzaamheid Hier en nu Elders en later Ecologisch Economisch Sociaal-Cultureel

ruimte tijd [Neder]land wereld stad, regio gemeenschap, buurt familie volgend jaar volgende week levensduur nageslacht levensduur individu Leefkwaliteit Duurzaamheid [kwetsbaarheid] Europa Duuzaamheidsbalans: leefkwaliteit en duurzaamheid Stofstromen denkbeelden

DoelenWaarden (immaterieel) Ultimate ends hoge doel-rationaliteit Welzijn/leefkwaliteit ‘zwakke’ kennis (K=0) Cultuur Intermediate ends /means ‘sterke’ kennis (K=1) Ecologie/Fysiek Ultimate means hoge kennis-rationaliteit Stofstromen Middelen Wetenschap (materieel substraat) Sociaal- Economische Regulering Basisbehoeften

DoelenWaarden Ultimate ends Intermediate ends /means Ultimate means Middelen WetenschapWaardenorientaties hoe wordt de wereld bekeken de waarnemer Wereldbeelden hoe ziet de wereld er uit het waargenomene

Doelen Waarden Ultimate ends Intermediate ends /means Ultimate means Middelen Wetenschap Wereldbeelden Theorie

Zwakke[re] maatschappelijk kennis complex Sterke[re] fysiek kennis eenvoudig Theorie Waarnemingen Onzekerheid

de verhouding tussen natuurlijke N-afvoer en totale N-afvoer. waarde 1 betekent dat de natuurlijke afstroom relatief verwaarloosbaar is. Duuzaamheid: relatief sterke kennis over de N-cyclus

Zwakke[re] maatschappelijk kennis complex Sterke[re] fysiek kennis eenvoudig Theorie Waarnemingen Theorie Waarnemingen Theorie Waarnemingen

Temperature (smoothed) Solar activity signal Best fit temperature /w solar signal (part explained by solar activity) Best fit temperature /w solar signal (part explained by anthropogenic influence) Source: Mende and Stellmacher, 2000 Duuzaamheid: controversen inzake klimaatmechanismen

Individuele ontwikkeling Sociale systemen Overheids systeem Economisch systeem Infrastructurele systemen Ecologisch & hulpbron systemen menselijk systeem support systeem natuurlijk systeem Source: Bossel 1999 Duuzaamheid: systeemdynamische aanpak

ecologie economie sociaal/cultureel waarnemingen Sterke[re] kennis Zwakke[re] kennis theorie wereldbeeld Set van indicatoren om situatie te evalueren vanuit duurzaamheidsoogpunt

Duuzaamheid: relatief zwakke kennis over mobiliteit Wanneer treedt verzadiging op? Welke factoren bepalen congestie? 1995 USA 1995 Japan 1995 Duitsland 1995 Frankrijk 1995 Denemarken Nederland Randstad Achterland

Duuzaamheid: relatief zwakke kennis over mobiliteit ‘theorie’ A‘theorie’ B Congestie Meer wegen Meer autoverkeer Congestie Meer wegen Verzadiging /

Wereldbeelden -‘zwakke’ theorieen / opvattingen over hoe de wereld werkt (soms aanvullend, soms strijdig) -objectiviteit = interne consistentie binnen wereldbeeld -subjectiviteit = identificatie met een bepaald wereldbeeld

DoelenWaarden Ultimate ends Intermediate ends /means Ultimate means Middelen Wetenschap Waarden- orientaties

Waardenorientaties Source: NIPO /RIVM 2002 zelf ander ontwikkelingstilstand

Waardenorientaties Source: NIPO/RIVM 2002 zelf ander ontwikkelingstilstand

Waardenorientaties Source: NIPO/RIVM 2002 zelf ander ontwikkelingstilstand Kleine wereld Grote wereld Werelds Risico Religieus Zekerheid Vrijheid Gelijkheid

ruimte tijd LeefkwaliteitDuurzaamheid/kwetsbaarheid Wereldbeeld kennis-dominant middelen-georienteerd onomkeerbaarheid Waarden-orientatie Doel-georienteerd Weging TELOS

Nadruk op immateriele waarden materieel -extensief Globalisering Regionalisering / fragmentatie Globalisering, intensief ‘Marktkrachten’ High-tech Nadruk op materiele waarden materieel intensief Regionaal, extensief ‘No Logo’ Globalisering, extensief ‘RIO + 10 Regionaal, intensief ‘Botsende Beschavingen’ Culturele diversiteit Voorbeeld: de IPCC broeikasgas emissiescenarios

Nadruk op immateriele waarden materieel -extensief Globalisering Regionalisering / fragmentatie Nadruk op materiele waarden materieel intensief Energie

Nadruk op immateriele waarden materieel -extensief Globalisering Regionalisering / fragmentatie Globalisering, intensief ‘Marktkrachten Nadruk op materiele waarden materieel intensief Regionaal, extensief ‘No Logo’ Globalisering, extensief ‘RIO + 10 Regionaal, intensief ‘Botsende Beschavingen Voorbeeld: de IPCC broeikasgas emissiescenarios Kyoto - beleid

Nadruk op immateriele waarden materieel -extensief Globalisering Regionalisering / fragmentatie Globalisering, intensief ‘Marktkrachten Nadruk op materiele waarden materieel intensief Regionaal, extensief ‘No Logo’ Globalisering, extensief ‘RIO + 10 Regionaal, intensief ‘Botsende Beschavingen Voorbeeld: de IPCC broeikasgas emissiescenarios Kyoto - beleid VS

Nadruk op immateriele waarden materieel -extensief Globalisering Regionalisering / fragmentatie Nadruk op materiele waarden materieel intensief Bevolking

Kleine wereld Grote wereld Werelds Risico Religieus Zekerheid Vrijheid Gelijkheid

DoelenWaarden Ultimate ends Intermediate ends /means Ultimate means Middelen Wetenschapwaardenorientaties wereldbeelden Orientors (assen/dimensies) indicatoren Weging Representeren van beschikbare wereldbeelden, niet van beschikbare statistiek

‘ Orientors’ voor duurzaamheidsindicatoren: Globalisering - Regionalisering Materieel/stofstromen - Immaterieel/cultureel Gelijkheid -Ongelijkheid Privaat/markt/consument -Publiek/overheid/ burger

globalisering - regionalisering Import/exportfractie BNP Handelsstromen Aanvoer afstand basisbehoeften (relatieve) BNP-ontwikkeling invoerlanden fertiliteits-ontwikkeling invoerlanden(DT )

materieel/stofstromen - immaterieel/cultureel Omvang ‘afvalstromen’ Energiegebruik / fossiel Materiaal-intensiteit emissies broeikasgassen Eutrofiering; N/P-cycli Toxiciteit Aandeel Cultuur (tijd/BNP) Sociale Cohesie Gezondheidstoestand (mogelijke indicatoren)

Gebruiksintensiteit Ecologische voorraden Intensiteit gebruiklandbouwgrond Intensiteit gebruik watervoorraden houtextractie uit bosvoorraden visextractie uitvisvoorraden biodiversiteit (mogelijke indicatoren)

privaat /markt/consument - publiek/overheid/burger Besteedbaar inkomen/hoofd Competitiveness Index Subsidies Marktliberalisering... Overheidsbestedingen Human Poverty Index Beschikbaarheid Voedsel toegang tot Schoon Water... Human Development Index Kredietwaardigheid (mogelijke indicatoren)

2Beschrijving van die wereldbeeld(en) die op basis van de indicatoren het meest plausibel lijken; daarmee (zo veel mogelijk inhoudelijke) betekenis geven aan de indicator-ontwikkelingen: abetekenis voor Nederland bbetekenis elders Mogelijke inhoudsopgave Duurzaamheidsbalans 1Ontwikkelingen van indicatoren zoals afgeleid van wereldbeelden en waardenorientaties (Ecologie, Economie, Sociaal-Cultureel) 3Beschrijving van de Waarden-orientaties