Alcohol en middelen gebruik, trends en gezondheidsverstoringen Charles Dorpmans Coördinator DIMS Noord-Brabant Docent Fontys Hogeschool 28-4-2017

Drugs Informatie Monitoring Systeem (DIMS) Testservice voor consumenten van uitgaansdrugs Onderdeel van het Trimbos-instituut, uitgevoerd door landelijk netwerk van regionale instellingen voor verslavingszorg. Totaal 31 testlocaties (6 testlocaties in Noord-Brabant) Inzicht verkrijgen in illegale drugsmarkten Samenstelling en werkzame stoffen Doelgroepgerichte informatieoverdracht (ook aan professionals) Vernieuwende preventieve interventies Red-Alert systeem (landelijke of regionale waarschuwing) 28-4-2017

Genotmiddelengebruik vóór de oorlog (1/1) Gebruik van cocaïne tijdens besloten feesten van de upper class Cannabisgebruik in kunstenaarskringen Alcohol voor de “gewone” man Het gebruik van heroïne in de Amerikaanse jazzkringen Opiumhuizen in de uitgaanskwartieren van de grote havensteden Sigmund Schlomo Freud (Freiberg (Moravië), 6 mei 1856 – Londen, 23 september 1939) was een neuroloog uit Oostenrijk-Hongarije en de grondlegger van de psychoanalyse. Hij was van Joodse afkomst. Dit was de reden waarom hij aan het eind van zijn leven, na de overname van Oostenrijk door nazi-Duitsland, moest vertrekken naar het Verenigd Koninkrijk. Hoewel Freuds theorieën en methodes vandaag de dag nog steeds omstreden zijn, wordt hij gezien als een van de meest invloedrijke psychologen en denkers van de 20e eeuw Chasing the Dragon, Famous Artists: Miles Davis; Kurt Cobain; Keith Richards; Sid Vicious; Lou Reed; Jim Morrison; Gene Ammons; Chet Baker; Ray Charles; Al Cohn Nederlandse cocaine fabrieken met de JavaCoke: 1878 eerste cocastruiken van Bolivia naar Java. 1900 oprichting NCF Nederlandse Cocaine Fabrieken Cocaine voor hals borst en longziekten 1919 intrede opiumwet, NCF verkreeg vergunning voor productie 1920 ncf produceert 20% van wereldhand cocaine. 1928 productie van genotmiddel niet meer toegestaan wel als geneesmiddel 1970 overgenomen door AkzoNobel; 1975 naam gewijzigd 28-4-2017 3

Genotmiddelengebruik na de oorlog (1/2) Ontwikkeling van een zelfstandige jeugdcultuur met eigen mode, taal, muziek, rites en gedragscodes Door de opkomst van jeugdculturen treed er ontzuiling van genotmiddelengebruik in In de vrije-tijd-setting neemt het uitgaan een steeds belangrijkere positie in Genotmiddelengebruik als ondersteuning van het beleven van het uitgaan Jeugdcultuur is het geheel van culturele uitingen en belevingen dat specifiek leeft in jongerengroepen. Een jeugdcultuur is niet zomaar een jongerengroep, maar zij heeft als extra kenmerk dat er sprake is van normen en waarden, die vorm krijgen in taal, kleding, lichaamsversiering (kapsels, tattoo's, piercings) en muziek. Een jeugdcultuur kent dus een binnenkant en een buitenkant. Jeugdculturen kunnen voor jongeren een middel zijn om een (sociale) identiteit te ontwikkelen. Als gevolg van diverse ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog, zoals ontzuiling en ontkerkelijking, is de identiteitsontwikkeling van jongeren meer en meer een doe-het-zelfproces geworden. Jeugdculturen stellen jongeren in staat verschillende rollen aan te nemen en uit te proberen. 1950-1970; Artistiekelingen (Pleiner) (ca. 1955-1965); Nozems (Dijker) (ca. 1955-1970) Indorockers (ca. 1955-1970)Kikker (beat) (ca. 1960-1965)Soulkikker (ca. 1960-1970)Hippies(flowerpower) (ca. 1965-1970) Provo (ca. 1965) Skinheads (ca. 1969) 1970 Lolita (sinds 1970 maar werd in 1980 beter erkend) Rasta (vanaf ca. 1970) Hardrock (vanaf ca. 1975) Metalheads (vanaf ca. 1978) Disco (ca. 1975-1980) Punk (vanaf ca. 1975) New wave (ca. 1975-1980) 1980 Lolita; Crusty; Hiphop (vanaf ca. 1980) met als belangrijk onderdeel de rap-muziek Gothic (vanaf ca. 1980) Gothic is nauw verwant met de New Wave-subcultuur, in het buitenland stond New Wave bekend als Gothic. Thrasher (ca. 1983) Straight edge (ca. 1985) Alto, alternatievelingen als eigentijdse variant van de hippiebeweging (vanaf ca. 1985) House (vanaf ca. 1985) 1990 Grunge (vanaf ca. 1990) Skate (vanaf ca. 1990) Gabber (vanaf ca. 1990) 2000 Urban (vanaf ca. 2000) Emo's (vanaf ca. 2004) Niet te verwarren met de subcultuur 'Scene'.Jump (vanaf ca. 2004) 28-4-2017 4

Genotmiddelengebruik na de oorlog (2/2) Het recreatieve gebruik van genotmiddelen heeft vanaf ongeveer 1988 een enorme vlucht genomen en een vaste plek gekregen in de vrije-tijd-setting. Regulier uitgaanscircuit, dance-events, coffeeshops, tentfeesten, indrinkketen, illegale feesten, maar ook jongerencentra en hangplekken. Preventie richt zich op deze settings om contact te leggen met experimenterende, recreatieve en risicovolle jonge gebruikers (12 t/m 25 jaar) van genotmiddelen. 28-4-2017 5

Het Grote Uitgaansonderzoek 2013 Trimbos De jaarprevalentie van ecstasygebruik onder uitgaanders die in het afgelopen jaar nooit een party/festival hebben bezocht is bijna 10% en onder uitgaanders die in het afgelopen jaar een paar keer per maand een party/festival hebben bezocht op ruim 78%. Bijna alle uitgaanders gebruiken alcohol. Hun alcoholinname tijdens het uitgaan is stevig. Deze aantallen staan nog los van het gebruik voorafgaand aan het uitgaan. De helft van de uitgaanders heeft het afgelopen jaar cannabis gebruikt. Dat is ongeveer vier keer zo hoog als gemiddeld voor hun leeftijdsgenoten in de algemene bevolking. 28-4-2017 6

Recente onderzoeken 2014 Kerncijfers drugsgebruik, Gezondheidsenquete CBS, RIVM & Trimbos Ooit in het leven Cannabis 15 – 64 jaar 2.660.000 Ooit in het leven Cocaïne 580.000 Ooit in het leven Xtc 830.000 Ooit in het leven Amfetamine 500.000 Ooit in het leven overige middelen 2015 Strategische verkenning Uitgaansdrugs, Trimbos m.m.v experts uit het land Normalisering van gebruik, richting voor preventie 28-4-2017 7

Fasen van genotmiddelengebruik Experimenteel gebruik Recreatief gebruik Geïntegreerd gebruik Problematisch gebruik Afhankelijk gebruik 28-4-2017 8

Uitgaansmiddelen XTC Speed Cocaine Energizers Alcohol GHB Cannabis Incidenteel: Ketamine 2cb Paddo’s Nieuw: NewPsychoactiveSubstances A1/A2/B/L Voor folders over alle mogelijke drugs kan men individueel contact zoeken met de drugsinfolijn: 0900-1995. 28-4-2017 9

Kennis van middelen Gewenste effecten Globaal effect Stimulerend Effectieve werkingsduur Gedragskenmerken Risico’s Acute gezondheids- verstoringen Globaal effect Stimulerend Verdovend Waarnemingsveranderend Stofnaam Manier van gebruik in het uitgaanscircuit A1/A2/B/L 28-4-2017 10

Globaal effect Drugs zijn illegale psychoactieve stoffen die werken op het centraal zenuwstelsel en gebruikt worden vanwege hun stimulerende, verdovende of waarnemingsveranderende werking. Stimulerend = upper Verdovend = downer Waarnemingsveranderend = tripper A1/A2/B/L 28-4-2017 11

Stimulerend = upper Middelen die de werking in het centraal zenuwstelsel stimuleren Afname slaperigheid, toename energie Toename van hartslag, bloeddruk en ademhaling Onderdrukking van het hongergevoel Verwijde pupillen, vernauwde bloedvaten Versterkt het gevoel van welzijn Vergrote pupillen A2/B 28-4-2017 12

XTC Gewenste effecten: Globaal effect: Toename energie Stimulerend Entactogeen Gedragskenmerken: Behoefte aan contact Openheid Effectieve werkingsduur: 4-6 uren Risico’s Globaal effect: Stimulerend Waarnemingsveranderend Stofnaam: MDMA (methyleendioxy-methamfetamine) Manier van gebruik: Pillen, MDMA poeder, vloeibaar A1/A2/B/L Entactogeen = sociale stimulering, gevoel van intimiteit, afname geremdheid, actief contacten aangaan, vermindering verlegenheid, openheid Benaming van soort pil meestal combinatie van kleur en logo, bijv. oranje yinyang, witte mercedes, grijze kroon 28-4-2017 13

Risico’s van XTC (1/3) Direct optredende lichamelijke veranderingen Droge mond Misselijkheid, braken en uitdroging Verhoogde spierspanning Kaakklem - tandengeknars Angstaanvallen Concentratiestoornissen 28-4-2017 14

Risico’s van XTC (2/3) Levensbedreigende lichamelijke veranderingen Door oververhitting totale ontregeling van lichaamsfuncties. Watervergiftiging als gevolg van teveel water drinken. Optreden van coma. MDMA intolerantie. Blijvende lichamelijke veranderingen Lever- en nier problematiek Hersenfunctie problematiek 28-4-2017 15

Risico’s van XTC (3/3) Hoge doseringen MDMA 2010: 80 mg gemiddeld per pil 2015: 150 mg gemiddeld per pil De hoeveelheid werkzame stof en eventuele bijstoffen zijn niet te zien aan het uiterlijk van een pil. Laten testen geeft uitsluitsel. Gewenning, uitgaan zonder Xtc niet meer leuk vinden. Xtc gebruik geïntegreerd in je lifestyle is slopend voor het lichaam. 28-4-2017 16

Speed Globaal effect: Stimulering Stofnaam: Amfetamine (beta-phenylisopropylamine) Manier van gebruik: Poeder (snuiven/slikken) Gewenste effecten: Afname moeheidsgevoel Toename zelfvertrouwen Gedragskenmerken: Gejaagd, geagiteerd Hard voor zichzelf Effectieve werkingsduur: 4-8 uren Risico’s A1/A2/B/L 28-4-2017 17

Risico’s van speed Hoge hartslag en bloeddruk Gewichtsverlies Oververhitting Uitdroging Ernstige depressieve klachten Chronische vermoeidheid, slapeloosheid Geestelijk verslavend 28-4-2017 18

Cocaïne Gewenste effecten: Globaal effect: Afname moeheidsgevoel Toename zelfvertrouwen Vergroten van het ego Behoefte aan snelle, hevige kick Gedragskenmerken: Gejaagdheid, agitatie Hard voor zichzelf Effectieve werkingsduur: 30-45 minuten Risico’s Globaal effect: Stimulering Manier van gebruik: Poeder (snuiven) A1/A2/B/L Wordt in uitgaanscircuit ook gebruikt om effecten van alcohol tegen te gaan (men voelt zich minder dronken) 28-4-2017 19

Risico’s van cocaïne Uitputting Depressies Gewichtsverlies Belasting van het hart- en bloedvatenstelsel Agressief en paranoïde gedrag Zelfvertrouwen slaat om in overmoed Leven in een schijnwereld/ Sociale vervreemding Geestelijk verslavend 28-4-2017 20

Energizers & Smartproducts Globaal effect: Stimulering Stofnamen: Cafeïne (guarana), taurine Manier van gebruik: Drinken, slikken (pillen, capsules) Gewenste effecten: Afname moeheidsgevoel Gedragskenmerken: Gejaagdheid Effectieve werkingsduur: 5-12 uren Risico’s A1/A2/B/L Wordt in toenemende mate door de jeugd geconsumeerd, veelal in combinatie met alcohol en/of cannabis 28-4-2017 21

Risico’s van energizers Maagzuur Trillen Hoofdpijn Nervositeit Slapeloosheid Misselijkheid Diarree Maagklachten Paniekaanvallen Ademhalingsproblemen Spierspanning Onrust Duizeligheid Overgeven Hartkloppingen 28-4-2017 22

Globaal effect Stimulerend Verdovend Waarnemingsveranderend A1/A2/B/L 28-4-2017 23

Verdovend = downer Middelen die de werking van het centraal zenuwstelsel remmen Verdoving en slaapopwekking Pijnstillend effect Afname angst Onderdrukte hartslag en ademhaling Versterkt het gevoel van welzijn Verkleinde pupillen A2/B 28-4-2017 24

Alcohol Globaal effect: Gewenste effecten: Vrolijkheid Verdovend Bij lage dosis oppeppend Stofnaam: Ethylalcohol/ethanol Manier van gebruik: Drinken Gewenste effecten: Vrolijkheid Ontspanning Gemakkelijker contact Gedragskenmerken: Emotionele labiliteit Ontremming Verminderd reactie- en beoordelingsvermogen Effectieve werkingsduur: 1,5 uur per consumptie Risico’s A1/A2/B/L Alcohol is uitdrogend (1 glas alcohol zorgt voor verlies 1.5x zoveel vocht). Ook zorgt alcohol voor een ontremming en verhoogde drempel om hulp te vragen Aandacht voor de begin 2007 gestarte campagne “Voorkom alcoholschade” Alcohol Infolijn 0900 5002021 28-4-2017 25

Trends m.b.t. alcoholgebruik Jongeren Komen steeds jonger in aanraking met genotmiddelen, waarbij in de meeste gevallen alcohol het eerste middel is 2015: 2700 jongeren onder de 18 jaar op Eerste Hulp, waarvan 931 comateus Ouderen Nieuw: 55+ en alcoholproblematiek Ouderen: aandacht voor de relatie incidenten en alcohol (denk aan verzorgingstehuizen) 28-4-2017 26

Risico’s van alcohol Dingen doen waar je spijt van krijgt Gevaar bij verkeersdeelname Geweld tijdens het uitgaan Ongevallen thuis en op het werk Lichamelijke klachten: lever, maag, hersenen, hart en bloedvaten, zenuwstelsel en kanker Lichamelijk en geestelijk verslavend 28-4-2017 27

GHB Globaal effect: Lage dosering: fysiek (sexueel) stimulerend (Iets) te hoge dosering: verdovend Stofnaam: Gammahydroxibutageen Manier van gebruik: Drinken Gewenste effecten: Toename opwinding Euforie Gedragskenmerken: Trage reactie Desoriëntatie Effectieve werkingsduur: 1-3 uren Risico’s A1/A2/B/L Dosis tussen stimulerende en (sterk) verdovende werking ligt erg dicht bij elkaar Van oorsprong narcose(slaap)middel 28-4-2017 28 Afbeelding: Roberta F / Wikicommons

Risico’s van GHB Het belangrijkste risico is een overdosis De combinatie GHB met alcohol vergroot de kans op een overdosering en kan al zeer snel dodelijk zijn Uit onderzoek bij ratten blijkt dat bewusteloosheid en coma (nokkie gaan) impact heeft op de hersenen Lichamelijk en geestelijk verslavend 28-4-2017 29

Globaal effect Stimulerend Verdovend Waarnemingsveranderend A1/A2/B/L 28-4-2017 30

Waarnemingsveranderend = trippers Middelen die zintuigen beïnvloeden (versterken of verzwakken) en stemmingen en gedachten veranderen Veranderde waarneming Veranderde perceptie van tijd 28-4-2017 31

Cannabis Gewenste effecten: Ontspanning, kalmering Anders voelen Gedragskenmerken: Traag reagerend Verminderde concentratie Effectieve werkingsduur: 3-6 uren Risico’s Globaal effect: Waarnemingveranderend (Verdovend) Stofnaam: THC [tetrahydrocannabinol] Manier van gebruik: Roken (blowen) A1/A2/B/L 28-4-2017 32

Risico’s van hasj en wiet Schadelijk voor de luchtwegen Negatieve invloed op psychische klachten Desinteresse in andere zaken/ ontnemen van ambities (zorgeloosheid) Geestelijk verslavend 28-4-2017 33

Ketamine Gewenste effecten: Globaal effect: Dromerig tot dissociatief Gedragskenmerken: Uiting van het anders beleven van zichzelf, anderen en omgeving Houterige bewegingen Verminderde concentratie Effectieve werkingsduur: 1-2 uren Risico’s Globaal effect: Waarnemingveranderend (Verdovend) Stofnaam: Ketaminehydrochloride Status: Wet op de Genees-middelenvoorziening Manier van gebruik: Voornamelijk poeder (slikken, snuiven) A1/A2/B/L 28-4-2017 34

Risico’s van ketamine Overdosis (dosering komt zeer nauw) Verminderd coördinatievermogen Duizelig, misselijk Niet in staat te bewegen Pijn wordt nauwelijks gevoeld Geestelijk verslavend 28-4-2017 35

2CB Globaal effect: Gewenste effecten: - Lage dosering (5/10MG) euforisch/stimulerend - Hoge dosering (>15MG) waarnemingsveranderend Stofnaam: - 4bromo2,5dimethoxphene- thylamine Manier van gebruik: - Slikken, pillen Gewenste effecten: - Dosis-afhankelijk, van euforisch tot sterk visuele effecten Gedragskenmerken: - Uiting van het anders beleven van zichzelf, anderen en omgeving Effectieve werkingsduur: - 3-6 uren Risico’s: A1/A2/B/L 28-4-2017 36

Paddo's / Tripknol(truffel) Globaal effect: Waarnemingveranderend Stofnaam: Psilocybine/psilocine Manier van gebruik: Eten Drinken (thee) Gewenste effecten: Verscherping zintuigen Trippen Gedragskenmerken: Uiting van het anders beleven van zichzelf, anderen en omgeving Effectieve werkingsduur: 3-7 uren Risico’s 28-4-2017 37

Risico's van trippers Angstig worden Psychose Trigger voor hallucinaties bij gebruik van andere middelen Bad trip Verwondingen/ongelukken onder invloed Derealisatie Depersonalisatie (ook wel uittreden of trippen genoemd) Een gevoel van tijdloosheid 28-4-2017 38

New Psychoactive Substances: NPS 4-MEC 3-MMC 25-I NBOME 5-(2-Aminopropyl)indole (5-IT) alpha-methyltryptamine (AMT) 5-MEO-DALT 6-APB (Benzo Fury) 5-APB (Benzo Fury) Methoxetamine 4-Fluoramfetamine MDPV (Ivory Wave) 28-4-2017 39

4 FA / 4FMP 4 fluor amphetamine = Stimulantia Molecuul structuur is hetzelfde als van amfetamine Dosis oraal: 50 – 80 mg (lichte dosis) 80-150 mg (gebruikelijke dosis) 140-180 (sterke dosis). Werkingsduur: Afhankelijk van dosis, maar gemiddeld 4-5 uur. Kan ook tot 12 uur aanhouden! Effect: Kruising tussen MDMA en amfetamine effect. Bij opkomst van het middel meer energie, praterig en stemmingsverbetering, warm gevoel en tintelingen. Na ongeveer 90 min. zit men op de piek en houdt een amfetamine effect aan. Na effect: Werkt minder toxisch dan MDMA en amfetamine. Werkt niet op serotonine, dus minder depressieve gevoelens dan MDMA. Wel energietekort (moeheid). 40 28-4-2017

Risico’s van combi gebruik Effecten onvoorspelbaar Grotere kans op onbedoelde effecten Gevaarlijke combinaties Sommige middelen versterken elkaar (en zijn daardoor bijv. extra agressieopwekkend) Je voelt het effect minder goed aankomen, het is er ineens 28-4-2017 41

Combinatiegebruik Vooral afhankelijk van specifieke middelen en momenten van inname!! Meest voorkomende combinaties: Stimulerend & stimulerend XTC en|of speed en|of cocaine en|of energizers: Toename stimulatie (hart/bloedsomloop, temperatuur), afname entactogene werking Verdovend & verdovend Alcohol en GHB: Hevige toename verdoving (ademhaling, bewustzijn) 28-4-2017

Combinatiegebruik Verdovend & stimulerend Alcohol en XTC Ontremming Alcohol en cocaine Sterk verminderd gevoel van dronken zijn GHB en XTC Verlaagd bewustzijn met grote prikkelbaarheid Verdovend & waarnemingbeïnvloedend Alcohol en cannabis en|of paddo’s Controleverlies en gevoel/presentatie van ernstig ziek zijn B Veruit de meeste combinaties worden gevormd met alcohol als een van de twee (of meerdere) middelen

Invloeden op gezondheid Persoon Gezondheidstoestand Psychisch welbevinden Vocht, voeding en rustpatroon Groepsgedrag Omgeving Milieu Subcultuur Setting A1/A2/B/L Uitdroging bij de uitgaanspopulatie is pas aan de orde na langdurig vochtverlies, wat bijv. het geval is na 2x een avond stevig alcoholgebruik of bij een combinatie van factoren: warme en/of vochtige omgeving, intensieve activiteit, slecht eten, stimulerende middelengebruik, onvoldoende vochtinname, niet-ventilerende kleding Middel Testen Ervaring (belevingsniveau/ feitelijke kennis) Hoeveelheid Combi 28-4-2017 44

Meest voorkomende gezondheidsverstoringen Algemeen Hoofdpijn Algehele malaise Misselijkheid / braken Duizeligheid Angst Specifiek * Speed: hartkloppingen * Cocaïne: 2 overdoseringsverschijnselen * GHB (en alcohol): bewustzijnsstoornissen A2/B Algemene klachten komen bij alle middelen voor 28-4-2017 45

Door drugsgebruik veroorzaakt HPPD; Hallucinogen Persisting Perception Disorder DPS; Depersonalisatie stoornis 28-4-2017 46

Hallucinogen Persisting Perception Disorder Hallucinogen Persisting Perception Disorder (HPPD) is een overkoepelende term voor een aantal verschijnselen: Visual Snow After images (nabeelden) Trails (afbeeldingen die bewegen) Floaters Blue field (soort lichtflitsen met vervorming op lege vlakken) Tinnitus (oorsuis) Hallucinogen Persisting Perception Disorder (HPPD) is een overkoepelende term voor een aantal verschijnselen zoals Visual Snow, after images (nabeelden), trails, floaters (afbeeldingen die bewegen) en blue field (soort lichtflitsen met vervorming op lege vlakken) en tenslotte tinnitus (oorsuis). HPPD patiënten ervaren dus vooral een breed scala van visuele stoornissen. Deze variëren sterk in ernst en frequentie. Bij HPPD is veelal sprake geweest van drugsgebruik. 28-4-2017 47

Acute beelden Luchtwegobstructie Hart-/vaatstoornissen Bewusteloosheid Opwindingsdelier Insult Ernstige onderkoeling Ernstige oververhitting Acute psychose 28-4-2017 48

Informatie www.jellinek.nl www.unity.nl www.toxicologie.org www.erowid.org Charles Dorpmans 06-22976068 28-4-2017 49