De structuur van het secundair onderwijs: effecten op korte en lange termijn Jeroen Lavrijsen Doctoraatsonderzoeker, HIVA - KU Leuven

Leeftijd van eerste selectie 2

Ook andere kenmerken van secundair onderwijs 3

Doel presentatie De effecten nagaan van de onderwijsstructuur, op 4 ‘meetmomenten’ 1.Schoolse vaardigheden 2.Schooluitval 3.Arbeidsmarkt 4.Levenslang leren 4

Doel presentatie De effecten nagaan van de onderwijsstructuur, op 4 ‘meetmomenten’ 1.Schoolse vaardigheden 2.Schooluitval 3.Arbeidsmarkt 4.Levenslang leren 5

Voor- en nadelen vroege selectie -Voordeel: instructie afgestemd op niveau leerlingen -Máár: – Impact sociale achtergrond op studiekeuze – Concentratie leerproblemen ‘onderaan’ de waterval – Peer-effecten (?) – Ongelijke verdeling middelen – Rigiditeit 6

PISA 2012: wiskundige vaardigheden 15-jarigen 7

PISA als maat voor succes secundair onderwijs? TIMSS 2011 (4e leerjaar)PISA 2012 (15-jarigen) 1.Singapore 2.South Korea2.Hong Kong 3.Hong Kong3.Taiwan 4.Taiwan4.South Korea 5.Japan 6.Flanders 7.Finland7.Netherlands 8.Netherlands8.Finland De acht best presterende landen uit… 8

PISA als maat voor succes secundair onderwijs? TIMSS 2011 (4e leerjaar)PISA 2012 (15-jarigen) 1.Singapore 2.South Korea2.Hong Kong 3.Hong Kong3.Taiwan 4.Taiwan4.South Korea 5.Japan 6.Flanders 7.Finland7.Netherlands 8.Netherlands8.Finland De acht best presterende landen uit… 9

Eerder ‘toegevoegde waarde’ secundair bepalen  Model: niet PISA-resultaten zélf, maar verschil tussen PISA en resultaten op een test afgenomen in het 4 e leerjaar 10

‘Toegevoegde waarde’ secundair bepalen  Model: niet PISA-resultaten zélf, maar verschil tussen PISA en resultaten op een test afgenomen in het 4 e leerjaar ModelTest 4e leerjaarTest 15 jaarDomein# Landen 1.PIRLS 2001PISA 2006Leesvaardigheid23 2.PIRLS 2006PISA 2006Leesvaardigheid27 3.PIRLS 2006PISA 2009Leesvaardigheid30 4.PIRLS 2011PISA 2009Leesvaardigheid35 5.TIMSS 2007PISA 2006Wiskunde23 6.TIMSS 2011PISA 2009Wiskunde35 7.TIMSS 2007PISA 2006Wetenschappen23 8.TIMSS 2011PISA 2009Wetenschappen35 11

Resultaten (1/3): Vroege selectie heeft eerder negatief effect 12

Resultaten (2/3): Negatief voor zwakken, dubbelzinnig voor sterken 13

Resultaten (3/3): Vooral negatief voor kansarme leerlingen 14 Analyse o.b.v. PIRLS 2006 en PISA 2012 (lezen)

Conclusie : schoolse vaardigheden Vooral zwakke en kansarme leerlingen verliezen bij vroege opdeling Geen ondubbelzinnig voordeel voor sterke of kansrijke leerlingen Gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I New empirical evidence on the effect of educational tracking on social inequalities in reading achievement. European Educational Research Journal, vol. 14, p Lavrijsen J., Nicaise I Educational tracking, inequality and performance. New evidence using a differences-in-differences technique. Research in Comparative and International Education (accepted) 15

Doel presentatie De effecten nagaan van de onderwijsstructuur, op 4 ‘meetmomenten’ 1.Schoolse vaardigheden 2.Schooluitval 3.Arbeidsmarkt 4.Levenslang leren 16

Risico op vroege schooluitval Data: LFS (2009), jaar, schooluitval = ‘geen diploma secundair en niet op school’ 17

Belang diploma ouders ( odds ratio) 18

Wat verklaart verschillen tussen landen? 19

Wat verklaart verschillen tussen landen? -Onderwijsperspectief -Samenlevingsperspectief -In beide gevallen: belang sociale achtergrond  Model: risico op schooluitval in functie van -Ouderlijk opleidingsniveau -Kenmerken van onderwijssysteem en samenleving 20

Vroege selectie 21

Uitbouw beroepsonderwijs (hoger secundair) 22

Armoedegraad 23

Conclusie: schooluitval Samenleving bepaalt mee onderwijsuitkomsten Onderwijssysteem speelt zelf ook zijn rol Beroepsonderwijs als vangnet Gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I Social Inequalities in Early School Leaving: The Role of Educational Institutions and the Socioeconomic Context, European Education, vol. 47, p

Doel presentatie De effecten nagaan van de onderwijsstructuur, op 4 ‘meetmomenten’ 1.Schoolse vaardigheden 2.Schooluitval 3.Arbeidsmarkt 4.Levenslang leren 25

Beroepsonderwijs: vangnet kwetsbare jongeren? Data: PIAAC, jarigen, beide ouders laagopgeleid 26

Beroepsonderwijs - vangnet kwetsbare jongeren? Data: PIAAC, jarigen, beide ouders laagopgeleid 27

Analyse doorheen de loopbaan Maar op langere termijn… – Veranderende eisen arbeidsmarkt – Om- en bijscholing vereist voldoende brede basis  Model: tewerkstellingskans en verloning i.f.v. – Aantal jaren ervaring – Gevolgde opleiding: secundair diploma behaald in -Algemeen onderwijs -Beroepsspecifiek onderwijs 28

Resultaten (1/3) 29

Resultaten (2/3) 30

Resultaten (3/3) (25) 31

Conclusie: arbeidsmarkt Beroepsonderwijs: trade-off tussen – Vlotte overgang naar arbeidsmarkt – Minder flexibel op langere termijn Belang levenslang leren Gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I Een sterke basisvorming voor duurzame kansen op de arbeidsmarkt. Over.werk. vol.25 (2), p

Doel presentatie De effecten nagaan van de onderwijsstructuur, op 4 ‘meetmomenten’ 1.Schoolse vaardigheden 2.Schooluitval 3.Arbeidsmarkt 4.Levenslang leren 33

Levenslang leren Europese doelstelling: 15% in 2020 Vlaanderen (2014): 7% Analyses Adult Education Survey / PIAAC: – Respondenten halen zelden externe drempel (kostprijs, tijdsgebrek, …) aan als verklaring voor niet-deelname – Integendeel vooral: “ ik wou gewoon nergens aan deelnemen ” – Maar ambigue groep…  PIAAC: aanvullende vragen rond houding t.o.v. leren “Als ik over nieuwe ideeën hoor of lees, probeer ik een verband te leggen met situaties in het alledaagse leven waarop ze van toepassing zouden kunnen zijn.” “Ik hou ervan om nieuwe dingen te leren.” “Als ik iets nieuws tegenkom, probeer ik een verband te leggen met dingen die ik al ken.” “Ik zoek moeilijke dingen graag tot op de bodem uit.” “Ik zoek graag uit hoe verschillende ideeën bij elkaar passen.” “Als ik iets niet begrijp, zoek ik extra informatie, zodat het duidelijker wordt.” 34

Levenslang leren Europese doelstelling: 15% in 2020 Vlaanderen (2014): 7% Analyses Adult Education Survey / PIAAC: – Respondenten halen zelden externe drempel (kostprijs, tijdsgebrek, …) aan als verklaring voor niet-deelname – Integendeel vooral: “ ik wou gewoon nergens aan deelnemen ” – Maar ambigue groep…  PIAAC: aanvullende vragen rond houding t.o.v. leren “Als ik over nieuwe ideeën hoor of lees, probeer ik een verband te leggen met situaties in het alledaagse leven waarop ze van toepassing zouden kunnen zijn.” “Ik hou ervan om nieuwe dingen te leren.” “Als ik iets nieuws tegenkom, probeer ik een verband te leggen met dingen die ik al ken.” “Ik zoek moeilijke dingen graag tot op de bodem uit.” “Ik zoek graag uit hoe verschillende ideeën bij elkaar passen.” “Als ik iets niet begrijp, zoek ik extra informatie, zodat het duidelijker wordt.” 35

Aversie t.o.v. leren en leerbereidheid 36

Effect van het secundair onderwijs? Vergelijking met leeshouding uit PIRLS (2006) 37

Conclusie: leerhoudingen en levenslang leren Gemiddelde leerhouding bij (jong-)volwassenen Hangt samen met gemiddelde houding in basisschool, i.h.b. voor Vlaanderen en Nederland Maar lijkt nog te worden versterkt door – Vroege selectie – Grootschalig gebruik van zittenblijven 38

Algemene conclusie Structuur secundair onderwijs is van belang – maar samenleving ook Voor- en nadelen van externe differentiatie – Beroepsonderwijs als ‘vangnet’ Strijd tegen schooluitval Overgang naar de arbeidsmarkt – Maar liever niet té snel specialiseren Vaardigheden en schooluitval onder sociaal zwakkeren Arbeidsmarkt op langere termijn Houding t.o.v. leren Bedankt! Meer informatie: 39