Verstandelijke beperking Door Matthias Mievis

Inleiding  Verstandelijke beperking: vormen en definities  VB en intelligentiebepaling  VB en het bepalen van specifieke cognitieve functies  VB en emotionele en gedragsproblemen  Risicofactoren  Risicofactoren die direct in verband staan met een VB  Risicofactoren samenhangend met VB  Implicaties voor diagnostiek en behandeling  Diagnostiek  Behandeling  Conclusie

Verstandelijke beperking: vormen en definities OmschrijvingIQ-range %-verdelingsniveaus verstandelijke beperking Zwakbegaafd Lichte verstandelijke beperking50/ Matige verstandelijke beperking34/40 – 50/55 Ernstige verstandelijke beperking20/25 – 35/40 Diepe verstandelijke beperkingLager dan 20/25 Tabel 1DSM-IV-TR codering voor de mate van een verstandelijke beperking.

Verstandelijke beperking: vormen en definities  Vroeger werd een verstandelijke beperking geassocieerd met het IQ  Momenteel hebben andere aspecten een belangrijkere rol ingenomen, nl.:  Adaptief gedrag  Behoefte aan ondersteuning  Definitie volgens de AAIDD (American associaton on intellectual and developmental disabilities)  ‘Mentale retardatie is een beperking die gekenmerkt wordt door significante tekortkomingen in zowel intellectueel functioneren als in adaptief gedrag, zoals tot uitdrukking komt in conceptuele, sociale en praktisch adaptieve vaardigheden. Deze beperkingen vinden hun ontstaan voor het achttiende levensjaar’

Verstandelijke beperking: vormen en definities  Greenspan  verenigt de aspecten intellectueel functioneren en adaptief gedrag in één term – personal competence  4 competentiedomeinen  Concetpual competence(intelligentie en taalvaardigheden)  Everyday competence(sociale en praktische intelligentie)  Affective competence(temperament en karaktereigenschappen)  Physical competence(lichamelijke en motorische competenties

Verstandelijke beperking: vormen en definities  VB en intelligentiebepaling  Van groot belang om het gedrag af te stemmen  Onder- en overschatting leiden veelal tot reactieve gedragsproblemen  Types intelligentie in een IQ-test  ‘crystallized’ intelligentie  Aangeleerde kennis  ‘fluid’ intelligentie  Nauwelijks aangeleerde kennis  IQ-tests die beide intelligentietypes scoort  WISC (Wechsler intelligence scale for children)  WAS (Wechsler adult intelligence scale)  ‘fluid’ IQ-tests (minder afhankelijk van taal, cultuur en schoolervaringen)  SON-R(Snijders-Oomen Niet-verbale Intelligentietest en de Raven)

Verstandelijke beperking: vormen en definities  VB en het bepalen van specifieke cognitieve functies  CAS (Cognitive assessment system) – DAS, Naglieri & Kirby  Om gericht onderzoek te doen naar cognitieve functies  Uitgangspunt – ‘Planning-Attention-Simultaneaous-Succesive’  1 e functionele eenheid  Arousalliggen samen aan de basis van mentale activiteit  Aandachtsprocessen  2 e functionele eenheid (2 informatieverwerkingsprocessen  Sequentiële verwerking  Simultane verwerking  3 e functionele eenheid  Executieve functies

Verstandelijke beperking: vormen en definities  VB en emotionele- en gedragsproblemen  Psychopathologie is 3 tot 4 keer zo groot bij VB-kinderen als bij leeftijdsgenoten  Socale problemen  Aandachtsproblemenbij LVB  Agressief gedrag  Problemen op communicatief vlak  In zichzelf gekeerd zijnbij MVB (deels EVB)  Autistiform gedrag  Pica  Automutilerenbij EVB  Echolalie  Rumineren

Risicofactoren  Risicofactoren die direct in verband staan met een VB  Genetisch bepaalde aandoeningen  Fragiele-X-syndroom  Prader-Willi-syndroom  Velocardiofaciaal syndroom (Shprintzensyndroom)  Syndroom van Klinefeltert  Neurologische aandoeningen  Epilepsie  Overige aandoeningen  Syndroom van Landau-Kleffner  Foetaal alcoholsyndroom (FAS)

Risicofactoren  Risicofactoren samenhangend met VB  Cognitieve ontwikkeling en informatieverwerking  Werkgeheugen staat hierin centraal  Taalontwikkeling  Vertraagde taalontwikkeling in het eerste levensjaar vormt een belangrijke indicator voor ontwikkelingsproblemen  NL als 2 e taal  Taal vormt vaak het belangrijkste medium in begeleiding en behandeling  Emotionele ontwikkeling  Minder adequate en meer emotiegestuurde strategieën om met problemen om te gaan

Risicofactoren  Risicofactoren samenhangend met VB  Sociale ontwikkeling  Belangrijk domein hierin is het sociaal aanpassingsniveau  Vormt de basis voor aanpassingsgedrag  Lichamelijke en motorische ontwikkeling  Onhandige fijne en grove motoriek vormen indicatoren voor lichte neurologische stoornissen  Daarnaast vormen gehoor en zicht ook belangrijke indicatoren

Implicaties voor diagnostiek en behandeling

 Taalontwikkeling  Reynell test voor taalbegrip  TvK  TAK-R  Emotionele ontwikkeling  SEO  Sociale ontwikkeling  SRZ-P  Vineland-Z  Sociale cognities  TOM  SPT  Lichamelijke en motorische ontwikkeling  BSID-II  SMZ

Implicaties voor diagnostiek en behandeling  Behandeling  Bestaande behandelmethoden  Orthopedagogische behandeling in een instelling voor VB-kinderen  Nieuwe behandelmethoden  ‘stop en denkprogramma’  ‘proberen anders te denken (PAD) programma’  Training  Bevordert de generalisatie van het geleerde buiten de oefengroep  Therapie  Speltherapie  Psychomotorische therapie (PMT)  Psychofarmaca  Ondersteuning van de ouders en groepsleiding  D.m.v. videohometraining en intensieve orthopedagogische gezinsbegeleiding (IOG)

Implicaties voor diagnostiek en behandeling  Compensatie  Spreek VB-kinderen aan op hun sterke punten  Omgevingsaanpassingen  Niet enkel rekening houden met beperkingen  Ook aandacht geven aan de uitdaging van de omgeving en de prikkelbaarheid  Dit vergroot ontwikkelingsmogelijkheden

Conclusie  Naast het IQ spelen ook het sociaal adaptatievermogen een belangrijk kenmerk bij het bepalen van een VB  Er zijn verschillende gradaties van een VB met elk hun specifieke gedragskenmerken  Zowel genetische afwijkingen, structurele abnormaliteit in de frontale kwabben, een voorgeschiedenis met epilepsie als ook een abnormale werking van de schildklier kunnen aan de basis liggen van een VB  Er zijn tevens voldoende tests ontwikkeld om specifieke deelaspecten te scoren  Naast therapie kan men ook opteren voor een farmaceutische behandeling  Ook een goede ondersteuning door ouder en groepsleiding zijn cruciaal

Bedankt voor uw aandacht Matthias Mievis