“Lyme in beeld” Epidemiologie en preventie Janneke Kraan GGD Midden-Nederland AIOS infectieziektebestrijding 28/11/2012

Inhoud Vector Epidemiologie Maatregelen Overige preventie Profylaxe

Vector Species: Ixodes ricinus (schapenteek) Levenscyclus Transmissie Verwekker: Borrelia burgdorferi – besmetting teken 23,7 % (p<0,01) Andere micro-organismen: – Rickettsia, Ehrlichia, Babesia Bron: RIVM; cdc.gov; Gassner et al.

Epidemiologie NL (1) Incidentie consulten huisartsen voor tekenbeten van 191 per in 1994  564 per in op de 15 personen met een tekenbeet consulteert de huisarts Bron: RIVM; Hofhuis et al.

Epidemiologie NL (2) Aantal teken – Hoog risicogebieden – Zoogdieren, menselijk gedrag, humus laag, klimaat, seizoen (> juli, augustus) Besmetting teken met Borrelia burgdorferi – Zoogdieren, humus laag, klimaat – Levensstadium teek (oplopend %) Bron: RIVM; Hofhuis et al; Gassner et al.

Epidemiologie NL (3) Stijging in het aantal humane B. burgdorferi infecties (Erithema Migrans, EM) Bron: RIVM

Epidemiologie NL (4) 2008: Incidentie lymegerelateerde klachten na tekenbeet 0,6% (95%CI 0,03-2,92%) (Ameland) Risico algemene symptomen na tekenbeet: 11,4% – 8,3% roodheid (geen EM) – 4,1% systemisch Optreden klachten bij tekenbeet >24 uur – Symptomen algemeen RR 3,10 (95%CI ; p ) Roodheid (geen EM) RR 2,47 (95%CI ; p ) Systemisch RR 5,43 (95%CI ; p ) Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte; Jacobs et al; Tijsse-Klasen et al

Afbeelding: © Theo Pasveer BNO Cartographics

Maatregelen (1) Kwantitatief onderzoek, effectieve maatregelen: – Vermijden risicogebieden (common sense) – Beschermende kleding (OR 0,6; 95%CI 0,5-0,7; p <0,0001) – Insectenwerende middelen (OR 0,8; 95%CI 0,6-0,9; p 0,04) – Verwijderen teek binnen 24 uur (OR 0,59; 90%CI 0,48-0,72) – Bestrijdingsmiddelen teken (?) Ondanks maatregelen toch een stijging in infecties (EM) Werkelijk effect? Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte; Vasquez et al; Smith et al; Tijsse-Klasen et al

Maatregelen (2) Kwalitatief onderzoek, effectiviteit van maatregelen: – 51% controleert de huid niet na natuurbezoek – 55% draagt geen bedekkende kleding in het groen – 90% gebruikt geen DEET op de huid – 96% brengt geen insectenwerende middelen aan op de kleding Redenen: perceptie, eigen-effectiviteit Risicogroepen: – Natuurliefhebbers (controleren/niet-controleren) – Kinderen (controleren/niet-controleren ouders ) Advies: stimuleren controle, duidelijke instructies Bron: Konings et al; Van Velsen et al

Overige preventie - vaccinatie 1998 – 2002 LYMErix TM (OspA vaccin) 80% bescherming na 3 doses ±5% primair vaccinfalen, secundair vaccinfalen Bijwerkingen (artritis), publieke opinie, prijs Ontwikkelingen Bron: LCI richtlijn Lymeborreliose; Krupka et al; Schuijt et al; Poland

Profylaxe (1) Opmerkingen: Borrelia burgdorferi infectie ≠ EM Positieve serologie antistoffen ≠ actieve Lyme ziekte Infectie teek onbetrouwbare voorspeller voor infectie patiënt Meer kans op ziekte van Lyme bij >24 uur aanhechting teek Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte; Nadelman et al

Profylaxe (2) Nadelman et al. (2001) – Profylaxe doxycycline 200 mg eenmalig – 0,4% doxy; 3,2% placebo (Uitkomstmaat EM) – 87% effectief (95%CI 25 – 98%) – NNT 36 bij achtergrondrisico 3,2% – Hoogendemisch gebied (Amerika) Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte; Nadelman et al; Magid et al

Profylaxe (3) Magid et al: Kosteneffectiviteitanalyse 1992 – Behandeling: Twee weken doxycycline – Achtergrondrisico 3,6%  iedereen behandelen effectief – Achtergrondrisico <1%  positief effect weegt niet op tegen de bijwerkingen en kosten Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte; Nadelman et al; Magid et al

Profylaxe advies CBO Bespreek voor- en nadelen van profylaxe <24 uur teekaanhechting  geringe kans op lymeziekte  voordelen wegen niet op tegen de nadelen (bijwerkingen) < 72 uur na verwijderen teek  profylaxe vermindert het risico op lymeziekte – Eén dosis doxycycline 200 mg (>8 jaar) – één dosis azitromycine van 500 mg of 10 mg/kg bij kinderen (zwangeren en kinderen 6 mnd - 8 jaar) Afwachten/monitoren ziekteverschijnselen en behandelen als die zich voordoen is een verantwoord alternatief Bron: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte

Referenties Gassner F. et al. Geographic and Temporal Variations in Population Dynamics of Ixodes ricinus and Associated Borrelia Infections in The Netherlands. VECTOR-BORNE AND ZOONOTIC DISEASES Volume 11, Number 5, Hofhuis A et al. Ziekte van Lyme in Nederland : Aantal huisartsconsulten blijft toenemen. Is voorlichting en curatief beleid genoeg? Infectieziekten Bulletin 2010; 21(3):84-7. Jacobs JJ et al. Kleine kans op lymeborreliose na een tekenbeet op Ameland: onderzoek in een huisartsenpraktijk. Ned Tijdschr Geneeskd september;152(37). Tijsse-Klasen E et al. Small risk of developing symptomatic tick-borne diseases following a tick bite in the Netherlands. Parasites & Vectors 2011, 4:17. Vázquez M et al. Effectiveness of Personal Protective Measures to Prevent Lyme Disease. Emerging Infectious Diseases. Vol. 14, No. 2, February Maat A, Konings F. Teek it or leave it? Onderzoek van GGD West-Brabant naar preventieve maatregelen tegen tekenbeten. Infectieziekten bulletin 2010;21(7): Van Velsen LS, Beaujean DJMA, van Gemert-Pijnen JEWC, Maat A, van Steenbergen JE. Via risicoprofielen naar preventie op maat: teken en de ziekte van Lyme. Infectieziekten bulletin 2012;23(9): Krupka M et al. Prevention of Lyme Disease: Promising Research or Sisyphean Task? Arch. Immunol. Ther. Exp. (2011) 59:261–275. Schuijt TJ et al. Lyme borreliosis vaccination: the facts, the challenge, the future. Trends in Parasitology January 2011, Vol. 27, No. 1. Poland GA. Vaccines against Lyme Disease: What Happened and What Lessons Can We Learn? Clinical Infectious Diseases 2011:52 (Suppl 3) d S253. Nadelman RB et al. Prophylaxis with single-dose doxycycline for the prevention of Lyme disease after an ixodes scapularis tick bite. N Engl J Med 2001; 345(2): Magid D, Schwartz B, Craft J, Schwartz JS. Prevention of Lyme disease after tick bites. N Engl J Med 1992; 327: CBO Conceptrichtlijn lymeziekte RIVM. LCI richtlijn Lymeborreliose