Klinische Genetica Prenatale Diagnostiek & Screening Merel van Maarle Klinisch geneticus Huisartsen Tweedaagse 2015

Casus Mw. Jansen Is 10 weken zwanger en alleenstaand Is ouder 37 jaar Heeft overgewicht Heeft een lage opleiding en weinig geld En zit bij jou in de spreekkamer Welke mogelijkheden bespreek je Met haar? Vlokkentest/Vruchtwaterpunctie? Combinatietest? NIPT?

Invasieve diagnostiek Tot 1-1-2015 indicatie invasieve diagnostiek: Maternale leeftijd ≥ 36 jaar Echoafwijkingen Verhoogde kans tris 13, 18 en/of 21 bij combinatietest Eerder kind met chromosoomafwijking Ouder(s) drager van chromosoomafwijking/genetische aandoening Nu: Maternale leeftijd is GEEN indicatie meer

Prenatale screening 1e trimesterscreening : Nekplooimeting (NT) Serumscreening Combinatietest : NT + serum: Kosten +/- 165 euro Tripletest : serumscreening (AFP, oestriol, hCG) Structureel echoscopisch onderzoek (SEO) Per 1 april 2014: Noninvasieve prenatale test (NIPT)

Nuchal Translucency (NT) = nekplooi Nekplooimeting Nuchal Translucency (NT) = nekplooi

Dikte NT neemt toe tot 13 weken, verdwijnt daarna Optimale termijn tussen 11 en 13 wk, uiterlijk 14 wk Serumscreening PAPP-A (pregnancy associated plasma protein A) Free ß-hCG (vrije beta subunit van humaanchoriongonadotropine)

Bij verdikte NT verhoogd risico op: Chromosoomafwijkingen (trisomie 13, 18, 21 en Turner syndroom) Anatomische afwijkingen (bv. Hartafwijkingen) Foetale sterfte, placentaire dysfunctie Zeldzame genetische aandoeningen (bv. Skeletdysplasieën of fetal akinesia deformity syndrome)

Non Invasieve Prenatale Test Indicatie NIPT Verhoogde kans bij combinatietest (>1 op 200) Eerder kind met chromosoomafwijking Meerovernipt.nl www.meerovernipt.nl niptconsortium.nl 8 8

NIPT Na NIPT altijd een diagnostische bevestiging Negatief voorspellende waarde NIPT is hoog. Na normale uitslag bij vooraf kans van 1 op 200 op DS kans op kind met DS 1 op 30.000 Betrouwbaarheid trisomie 13 minder hoog dan voor trisomie 21 en 18 NIPT heeft een failure rate van ongeveer 3%, hoger bij overgewicht zwangere 9 9

NIPT en CPM Confined Placental Mosaicism kan probleem geven bij NIPT Bij zwangerschapsduur van 10-20 weken is ffDNA in maternaal plasma vrijwel volledig afkomstig van trophoblastcellen Indien alleen in trophoblastcellen afwijking chromosomen  NIPT afwijkend en kind normaal

Methoden prenatale diagnostiek Vlokkentest Vruchtwaterpunctie (Navelstrengpuntie)

Invasief prenataal onderzoek Vlokkentest/chorionbiopsie Vruchtwaterpunctie/amniocentese

Vruchtwaterpunctie vs vlokkentest Risico: 0,2-0,3% Bij AD 16 weken Minder vaak chromosoomafwijking Vlokkentest Risico: 0,5% Bij AD 11-12 weken Vaker chromosoomafwijking Grotere kans dan bij VW op te weinig materiaal

Voordelen QF-PCR Beperkingen QF-PCR Quantative Fluoresence PCR Snelle uitslag (2 – 5 dagen). Gericht onderzoek; kans op toevalsbevinding minimaal. Beperkingen QF-PCR Alleen numerieke afwijkingen van chromosomen X, Y, 13, 18 en 21

Afwijkende QF-PCR uitslag Na afwijkende uitslag altijd karyotyperen 1 2

Array CGH: Comparative Genomic Hybridisation Patient Referentie/controle Normaal = Deletie = Duplicatie =

Deletie

Mogelijke uitslagen bij array-CGH Normale uitslag: Er worden geen stukken chromosoom teveel (duplicatie) of te weinig (deletie) aangetoond. Sluit een erfelijke aandoening niet uit (veranderingen in de genen (DNA) kunnen niet worden opgespoord. Deze veranderingen zijn te klein om met deze techniek te zien).

Mogelijke uitslagen bij array-CGH Normale variant: Er wordt een verandering (een deletie of duplicatie) gevonden, maar het gaat om stukjes DNA die geen belangrijke erfelijke informatie bevatten. Vaak heeft één van beide ouders ook deze variant. Geen klinische betekenis

Mogelijke uitslagen bij array-CGH  Afwijkende uitslag: Er wordt een afwijking (deletie of duplicatie) gevonden waarvan we zeker weten dat dit de oorzaak is van de afwijking(en) die bij het echo-onderzoek zijn gezien.  Onduidelijke uitslag: Een verandering waarvan niet bekend of die de oorzaak is van de afwijking(en) die bij het echo-onderzoek zijn gezien. Als één van de gezonde ouders ook deze verandering heeft, is het meestal een normale variant (zie boven).

Mogelijke uitslagen bij array-CGH Toevallig gevonden afwijking: Aangetoonde verandering heeft niets te maken met de echoafwijking(en) van het nog ongeboren kind Is wel een afwijking Bijvoorbeeld: erfelijke aandoening waar het kind pas later in het leven last van kan krijgen, zoals erfelijke aanleg voor kanker. Kan dan ook van belang zijn voor andere familieleden.