Knutselen met DNA 13.5 3 VWO

DNA 46 chromosomen Elke chromosoom bestaat uit DNA Wenteltrap – 2 stoffen Volgorde  code voor het maken van eiwitten. Eiwitten regelen alles in de cel: Ze bepalen hoe de cel eruitziet Zorgen dat de cel in leven blijft Bv. opname v stoffen, celdeling, verbranden van glucose Uitvoeren van speciale taken. Bv. maken van hormonen/enzymen, onschadelijk maken van ziekteverwekkers, samentrekken van een spiercel.

DNA codes Gen is de DNA-code  voor één eiwit. Genoom: alle genen van een organisme samen Vlieg: 12 000 genen Plant 50 000 genen Mens 25 000 genen Genen bepalen je erfelijke eigenschappen en zorgen ervoor dat je een mens bent. http://schooltv.nl/video/de-opbouw-van-dna-aminozuren-en-eiwitten/#q=DNA

DNA veranderen Weten inmiddels veel over DNA. Precieze code van veel genen is bekend. Erfelijke aandoeningen  weten de fout in het gen. Cystic Fibrosis Elke cel heeft het ziekmakende CF-gen. Gezond gen in de celkern  cellen beter werken. Gentherapie: ingrijpen in genen om een patiënt beter te maken.

Diabetes Spuiten het hormoon Insuline in. Vroeger insuline uit de alvleesklier van varkens. 1982: insuline gemaakt door bacteriën waar het menselijke gen ingebracht is. Minder bijwerkingen en je kunt er zo veel van maken als nodig is.

Meer toepassingen Groeihormoon productie voor mensen met groeistoornis. Stollingsfactoren voor hemofiliepatiënten Productie medicijnen Mais met een afweerstof tegen insecten vraat DNA van Chinookzalm in Atlantische zalm

DNA veranderen Knip het gewenste gen uit het DNA van het organisme m.b.v. speciale knip enzymen. Breng het gen in een cel. - Gen te injecteren - Een vector (transportmiddel) Afwachten of het gen succesvol ingebracht is. Vectoren: Virus Plasmide Kogeltjes

Virus Gezond gen CF + verzwakt verkoudheidsvirus  longen

Plasmide Cirkelvormige stukjes DNA van een bacterie. Productie insuline.

Kogeltjes Shot gun methode Kleine gouden kogeltjes in de celkern schieten. Kogeltjes bedekt met DNA dat je de cel in wil hebben. Is gebeurt bij rijst

Veranderd DNA Genetische gemodificeerde organisme (GGO) Genetische gemanipuleerde organisme (GMO) Transgeen: gemodificeerd organisme met een nieuw gen van een andere soort. Dier met gen van de mens Stier Herman.

Transgene rijst Gouden rijst Gewone rijst geen vitamine A Gouden rijst  bevat wel vitamine A Gen uit het DNA van narcissen of mais aan het DNA toegevoegd.

Genetische modificatie/manipulatie Mag je DNA van dieren kunstmatig veranderen? Welzijn van het dier wordt aangetast Bang voor onverwachte effecten. Bv plaag van GMO gewassen. Normalen gewassen en GMO gewassen kunnen stuifmeel met elkaar uitwisselen. Transgeen voedsel kan een bedreiging vormen voor onze gezondheid  nieuwe eiwitten. Ontstaan van nieuwe ziektes.

Filmpjes http://schooltv.nl/video/wat-is-genetische-manipulatie-alles-wat-leeft-bestaat-uit-cellen/#q=genetische%20modificatie http://schooltv.nl/video/dna-isoleren-hoe-haal-je-dna-uit-een-cel/#q=DNA http://schooltv.nl/video/de-dna-revolutie-afl2-gezondheid/#q=genetische%20modificatie (15 min)

Huiswerk: 13.5: 1 t/m 18: