Relieken & reliekhouders

Presentatie over: "Relieken & reliekhouders"— Transcript van de presentatie:

1 Relieken & reliekhouders
Gebaseerd op: J. van Cauteren, 'Relieken en reliekhouders,' in Schatkamers uit het zuiden, ed. A.M. Koldeweij en P.M.L. van Vlijmen, Utrecht 1985, pp

2 Martelaarsgraven Kerken met altaar op graven
Verspreiding lichamen door West-Europa Dismembratio: verdelen lichamen in relieken

3 Sant’Ambrogio, 386, Milaan

4 Relieken Primaire: Stoffelijke resten Secundaire: Gedragen, gebruikt
Tertiaire: Aanraking, reliekschrijnen

5 Lijkwade Turijn, Heilige Trap

6 Heiligen bezaten een bijzondere macht
Waarde van relieken Waarom waardevol? Heiligen bezaten een bijzondere macht Brug tussen het aardse bestaan en het eeuwige leven. Hiërarchische ordening -Christus, Maria en het Heilig Kruishout -Apostelen, evangelisten, martelaren en belijders -Figuren uit Oude & Nieuwe Testament.

7 Reliekhouders Relieken in losse vattingen.
Draagaltaren (15x25x35 cm) verliezen hoofdfunctie: reliekhouders. Draagaltaar uit de voormalige abdij van Stavelot (1150), Brussel, Kon. Museum van Kunst & Geschiedenis.

8 Reliekhouders in vroege middeleeuwen
Pyxiden (6e t/m 10e eeuw) Reliekenbursae (7e & 8e eeuw) Kruisreliekhouders Ivoren pyxide (vroege 5e eeuw) uit Italië/Syria/Trier.

9 Ardennenkruis (tweede kwart 9e eeuw), Germanisches Nationalmuseum.

10 Reliekhouders in late middeleeuwen
Huisvormig reliek Sint-Servatiusschrijn Maasland, rond 1170, Maastricht.

11 Reliekbeeldje Maria met kind

12 Sprekende Reliekhouders
Hoofdreliek Reliekbuste Borstbeeld Reliek Reliekarm

13 Reliekbuste van de Heilige Frederik (1326)
Rijksmuseum, Amsterdam Armreliek van de heilige Walpert (ca. 1250) Hermitage, St. Petersburg

14 Monstrans of Ostensoria
Houder met ronde, staande glazen of kristallen cilinder met simpel montuur Ronde liggende cilinder Metalen reliekhuis Torenvormig ostensorium

15 Bergkristal ostensorium met relieken van Maria Magdalena (ca.1400)
Schatkamer van St. Martin, Emmerich Monstrans met toebehoren, van verguld zilver( ) Liemers Museum, Zevenaar

16 Toename van relieken Ontstaan van gespecialiseerde ateliers
Profane voorwerpen als reliekhouders

17 Invloed van Byzantium De val van Constantinopel 1204.
Oosterse relieken worden meegenomen. Reliekhouders worden nagevolgd in het Westen. Patriarchaalkruis Maastricht, 1490 Ulrich Peters Maastricht, Stichting Schatkamer Sint Sevaas. Staurotheek Staurotheek Constantinopel Trier, rond 1200 Limburg a/d Lahn, Domschat Treir, Abdijkerk Sankt Matthias

18 Relieken op de tweede plek.
Relieken verliezen hun centrale plaats. Men wordt vrijmoediger. Relieken als pronkstuk.

19 ‘Goldene Rössel’ Parijs, voor 1404 Altötting, Mariakerk. Reliekhouder van Karel de Stoute Dijon, Gerard Loyet, 1466 Kathedraal van Luik.

20 Inventarissen Inventarissen maar sporadisch bewaard. Sancta camera.
1174 kerkbezit Susteren. Dom van Keulen. Pelgrimsblad, Gravure Keulen, Petrus Schonemann 1671