Rozenstruiken en de afstammelingen van Pompeii Een literaire vertaling objectief evalueren Winibert Segers Utrecht, 4 februari 2016.

Presentatie over: "Rozenstruiken en de afstammelingen van Pompeii Een literaire vertaling objectief evalueren Winibert Segers Utrecht, 4 februari 2016."— Transcript van de presentatie:

1 Rozenstruiken en de afstammelingen van Pompeii Een literaire vertaling objectief evalueren Winibert Segers Utrecht, 4 februari 2016

2 Doelpubliek evaluatoren (docenten, opleiders…) geëvalueerden

3 De Afrikaanse vrouw in de achttiende eeuw eerste ontmoeting met de ander – definitie van ‘vertaling’ alteriteit, anders-zijn – vertaling blank ↔ zwart man ↔ vrouw

4 Onvertaalbaarheid in en van de teksten van Jacques Derrida (1930-2004) onvertaalbaarheid – literaire vertaling literariteit – onvertaalbaarheid Hoe onvertaalbaarder, hoe literairder. vertaling – filosofie (Walter Benjamin, Antoine Berman…)

5 Betwisting van een examenresultaat

6 Un certain sourire Françoise Sagan (1935-2004) Nous l’accompagnâmes à la gare de Lyon. We vergezelden haar naar het station van Lyon.

7 Het treinstation Gare de Lyon in Parijs ≠ het station van Lyon vijfhonderdkilometerfout zware fout toekennen van een gewicht aan een fout De lezer van de vertaling kan het verhaal niet meer volgen. De evaluator kan zijn oordeel verantwoorden. verantwoording van de evaluatie

8 Zelfreflectie van de evaluator evalueren van vertalingen Hoe evalueer ik vertalingen?

9 Voorbeeld J’avais loué à Cordoue un guide et deux chevaux, et m’étais mis en campagne avec les Commentaires de César et quelques chemises pour tout bagage. Certain jour, errant dans la partie élevée de la plaine de Cachena, harassé de fatigue, mourant de soif, brûlé par un soleil de plomb, je donnais au diable de bon cœur César et les fils de Pompée, lorsque j’aperçus, assez loin du sentier que je suivais, une petite pelouse verte parsemée de joncs et de roseaux. Cela m’annonçait le voisinage d’une source.

10 Artikel ‘Vertaalevaluatie en subjectiviteit’ Winibert Segers, Hendrik J Kockaert & Bert Wylin zelfde passage vertaald door twee verschillende groepen studenten (2013-2014 en 2015-2016) reproduceerbaarheid – wetenschap

11 Carmen Prosper Mérimée (1803-1870)

12 Carmen Opera van Georges Bizet (1838-1875) intersemiotische vertaling

13 Zes Nederlandse vertalingen Zes studenten Atelier Cultureel vertalen uit het Frans in het Nederlands (Master Vertalen KU Leuven) 2015-2016

14 Vertalingen evalueren is moeilijk. evaluatie ≠ revisie evalueren = oordelen, beoordelen waardeoordeel (score, cijfer, letter, label…)

15 Verschillende juiste oplossingen 2x + 4 = 8 oplossingen waaraan de evaluator niet heeft gedacht

16 Onderscheid juiste oplossing – foutieve oplossing duidelijke gevallen (geen discussie) grijze zone (continuüm, niet zwart-wit) geen overeenstemming tussen evaluatoren onzekerheid bij de evaluator

17 Gewicht van de fout licht – halfzwaar – zwaar Hoe bepaal je het gewicht van een fout?

18 Persoonlijke appreciatie van de evaluator mijn kleine en grote voorkeuren mijn Nederlands bescheidenheid

19 Arbeidsintensief, tijdrovend Het ongemak blijft. Is mijn oordeel juist?

20 Toekennen van een score of cijfer Hoeveel is die vertaling waard?

21 Docent - evaluator twee verschillende rollen halo-effect / horn-effect

22 Taaladviezen Richtlijnen zijn niet altijd eenduidig.

23 Google Evaluatoren worden door Google teruggefloten. taalnormerende instantie ‘Het is juist, want het staat op het internet.’

24 Objectief De evaluatie is subjectgebonden. evaluator geëvalueerde desubjectivering (Walter Benjamin ‘Die Aufgabe des Übersetzers’) De kwaliteit van de vertaling, de doeltekst zou de kern van de evaluatie moeten zijn.

25 PIE (Preselected Items Evaluation) evaluatie op basis van een aantal geselecteerde items niet de volledige vertaling

26 Drie stappen 1 selectie van items in de brontekst 2 bepaling van correcte en foutieve oplossingen van de geselecteerde items 3 berekening van de scores van de kandidaten (toetskundige controle van de geselecteerde items: berekening van de moeilijkheidsgraad (p-waarde / goede p-waarde 0.27-0.79) en het discriminerende vermogen (d-index / goede d-index ≥ 0.30))

27 Elf Preselected Items J’avais loué à Cordoue [PI1] un guide et deux chevaux, et m’étais mis en campagne [PI2] avec les Commentaires de César et quelques chemises pour tout bagage. Certain jour, errant dans la partie élevée [PI3] de la plaine de Cachena [PI4], harassé de fatigue, mourant de soif, brûlé par un soleil de plomb, je donnais au diable [PI5] de bon cœur [PI6] César et les fils de Pompée [PI7], lorsque j’aperçus, assez loin [PI8] du sentier que je suivais, une petite pelouse verte [PI9] parsemée de joncs et de roseaux [PI10]. Cela m’annonçait le voisinage d’une source. [PI11]

28 Preselected Item 1 Cordoue Cordoba (student 1, 4, 6) Córdoba (student 3, 5) Cordoue (student 2) [onvertaald overnemen van de Franse naam van de Spaanse stad] P-waarde = 5/6 (0.83) D-index = 2/2-2/2 = 0

29 Preselected Item 2 m’étais mis en campagne was het platteland ingetrokken (student 1) was […] op pad gegaan (student 2) was erop uitgetrokken (student 3) was er op uit getrokken (student 4) ging ik er op uit (student 5) was in een veld gaan liggen (student 6) P-waarde = 1/6 (0.17) D-index = 0/2-0/2 = 0

30 Preselected Item 3 la partie élevée het hoger gelegen gedeelte (student 1) het hogergelegen deel (student 2) het hoger gelegen deel (student 3) het verhoogde deel (student 4) hooggelegen (student 5) het hoogste gedeelte (student 6) P-waarde = 3/6 (0.5) D-index = 1/2-1/2 = 0

31 Preselected Item 4 la plaine de Cachena de vlakte van Cachena (student 1, 2) de laagvlakte van Cachena (student 3) de Cachenavlakte (student 4, 6) de […] vlakte van Cachena (student 5) P-waarde = 5/6 (0.83) D-index = 2/2-1/2 = 0.5

32 Preselected Item 5 je donnais au diable vervloekte ik (student 1) wenste ik […] naar de duivel (student 2) zwichtte ik […] voor (student 3) gaf ik […] aan de duivel (student 4) zou ik […] overhandigen (student 5) konden me […] gestolen worden (student 6) P-waarde = 3/6 (0.5) D-index = 2/2-0/2 = 1

33 Preselected Item 6 de bon coeur van ganser harte (student 1) Ø (student 2, 6) maar al te graag (student 3) met plezier (student 4) Met alle plezier (student 5) P-waarde = 4/6 (0.67) D-index = 2/2-1/2 = 0.5

34 Preselected Item 7 les fils de Pompée de zonen van Pompei (student 1) de afstammelingen van Pompeii (student 2) de zonen van Pompeï (student 3) de zonen van Pompeius (student 4, 6) de zonen van Pompejus (student 5) P-waarde = 3/6 (0.5) D-index = 1/2-1/2 = 0

35 Pompei, Pompeii, Pompeï

36 Pompeius, Pompejus (106-48 v. Chr.)

37 Preselected Item 8 assez loin behoorlijk ver (student 1) vrij ver (student 2, 4) tamelijk ver (student 3) in de verte (student 5) ver (student 6) P-waarde = 4/6 (0.67) D-index = 2/2-1/2 = 0.5

38 Preselected Item 9 une petite pelouse verte een groen grasperkje (student 1, 4, 5) een groen grasveldje (student 2) een klein grasperkje (student 3) een klein groen grasveld (student 6) P-waarde = 5/6 (0.83) D-index = 2/2-1/2 = 0.5

39 Preselected Item 10 roseaux rietstengels (student 1) riet (student 2, 5) bies (student 4) rozenstruiken (student 6) Ø (student 3) P-waarde = 4/6 (0.67) D-index = 2/2-0/2 = 1

40 rozenstruiken

41 roseaux

42 Preselected Item 11 Cela m’annonçait le voisinage d’une source. Het betekende dat ik een bron naderde. (student 1) Dat betekende dat er in de buurt een bron moest zijn. (student 2) Zo maakte een nabije bron zich kenbaar. (student 3) Ik besefte dat ik dicht bij een bron was. (student 4) Dat was voor mij het teken dat er een bron in de buurt was. (student 5) Er moest dus een waterbron in de buurt zijn. (student 6) P-waarde = 5/6 (0.83) D-index = 2/2-1/2 = 0.5

43 Scores Één punt voor elk Preselected Item dat juist is opgelost. Student 19/11 Student 28/11 Student 34/11 Student 49/11 Student 57/11 Student 65/11