Marc. van Berkel@han.nl 20 november 2014 Eine Abneigung gegen alles Deutsche Duitsland en het Nederlandse Geschiedenisexamen Marc. van Berkel@han.nl 20.

Presentatie over: "Marc. van Berkel@han.nl 20 november 2014 Eine Abneigung gegen alles Deutsche Duitsland en het Nederlandse Geschiedenisexamen Marc. van Berkel@han.nl 20."— Transcript van de presentatie:

1 Marc. van Berkel@han.nl 20 november 2014
Eine Abneigung gegen alles Deutsche Duitsland en het Nederlandse Geschiedenisexamen Marc. van 20 november 2014

2 Drie nieuwe thema’s 2017 Nederlands Koloniaal Verleden 1500-2000
De Mythe van Tolerantie in Nederland Politieke Instabiliteit in Nederland

3 Nederlands Koloniaal Verleden 1500-2000
Wat betekende de vorming van het Nederlandse handelsimperium in Oost-Azië onder leiding van de VOC voor de sociaal-economische structuur van deze regio? Wat was het aandeel van Nederlanders in de Atlantische en Oost-Indische slavenhandel? Welke gevolgen had de gewelddadige imperialistische politiek van Nederland voor de bevolking van Indonesië, Suriname en de Antillen, ?

4 Nederlands Koloniaal Verleden 1500-2000
31 IR die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving 33 De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie 36 Opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme 39 De crisis van het wereldkapitalisme 40 Het voeren van koloniale oorlogen in de wereld 41 Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering 43 Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de Bandanezen en slavenarbeiders

5 De Mythe van Tolerantie in Nederland 1579-2010
In welke mate werd de katholieke bevolking vanaf 1579 onderdrukt door de calvinisten? In welke mate kweekte de scheiding van kerk en staat (1795) morele burgerzin onder leiding van het protestantisme? In welke mate is er in Nederland sprake geweest van acceptatie en ondersteuning van vreemdelingen en andersdenkenden, bijvoorbeeld m.b.t. niet-westerse migranten, joden, homoseksuelen?

6 Politieke Instabiliteit in Nederland
Hoeken en Kabeljauwen Friezen en Hollanders Geuzen en de Martelaren van Gorkum Gebroeders De Witt Antisemitisme in de Lage Landen Patriotten en Prinsgezinden Afscheiding van België Populisme in Nederland

7

8 Duitsland Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen Europese grootmachten? Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar, ? Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa, ?

9 Duitsland 31 Industriële Revolutie 33 Modern Imperialisme 34 Opkomst politieke stromingen 37 Propaganda- en communicatiemiddelen 38 Totalitaire ideologieën 39 Crisis van het wereldkapitalisme 40 Twee wereldoorlogen 41 Racisme, discriminatie, genocide (joden) 43 Verwoestingen door massavernietigingswapens

10 Examenonderwerpen Het nationaal-Socialisme in Duitsland (1973) De onderdrukking van de vrijheid tijdens de Tweede Wereldoorlog in bezet Nederland en het verzet daartegen (1974 en 1975) Fascisme in Italië en Nationaal-Socialisme in Duitsland (1980) Nationaal - Socialisme in Duitsland 1918 – 1945 (1983) Nederland, voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (1983)

11 Examenonderwerpen Ontwikkelingen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis in de jaren (1984) Nederland (1986) Nederland voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, (1991) Duitsland en Europa 1945 – 2000 (2000 en 2001) HC: Duitsland (2015)

12 9 van de 82 examenthema’s over WO2 (11%)
Examenonderwerpen 9 van de 82 examenthema’s over WO2 (11%) In 9 van de 43 examenjaren WO2 als thema (21%) ‘Duitsland’ na 1945 tweemaal thema

13 Sonderwegthese Speciale ontwikkeling van Duitsland in 19e eeuw: oude elite bleef lang aan de macht en nauwelijks democratisering op grote schaal Voedingsbodem voor de gruwelijkheden van het latere nationaalsocialisme Verschillende continuïteiten in de Duitse geschiedenis: nationalisme, autoritair regime, antisemitisme, militarisme Late staatsvorming, versnelde industrialisatie, ‘verspätete Nation’ (Plessner 1959)

14 Tentoonstellingen Louvre 2013 British Museum 2014

15 Tentoonstellingen Louvre 2013 British Museum 2014
: ‘karikaturaal en clichématig, in dienst van een verhaal dat als vanzelfsprekend alleen maar bij het nationaal-socialisme uit kon uitkomen’ 600 years in objects: ‘reflectie op een aantal kernthema’s die bepalend zijn voor het proces waarmee de Duitse natie uit een chaotisch en gefragmenteerd politiek verleden met onvoorstelbare culturele prestaties haar identiteit weet te vormen’

16 Sonderweg? Historische continuïteiten (modernisme ook in het Keizerrijk: liberale wetgeving, media, cultuur) Junkers hadden beperkte invloed op burgerij Sonderwegthese impliceert dat er een ‘normaal pad’ naar democratisering bestaat: subjectieve benadering met veel gevoel voor westerse superioriteit Nationaalsocialisme als modern fenomeen i.p.v. het resultaat van 19e eeuwse ontwikkelingen Hitler was discontinuïteit als gevolg van korte termijnoorzaken

17 Nederlandse Identiteit
WOII is identiteitsvormend voor de Nederlandse natie WOII heeft alle vroegere collectieve ervaringen naar de achtergrond verwezen ´De geschiedenis van de 20e eeuw reduceert het andere verleden tot anekdotes´ (Perry, Wij herdenken, dus we bestaan, 1999) The past is never dead. It's not even past. (William Faulkner)

18 Nederlandse Identiteit
The past is never dead. It's not even past. (William Faulkner) Geschiedeniscurricula en -schoolboeken zijn ‘nationale autobiografieën’ Sociale cohesie in tijden van migratie, globalisering, identiteitsverwarring Nationale narratieven gericht op ‘imagined communities’: collectief, nationale identiteit, burgerschap, tradities GS-methoden: hiërarchie in narratieven

19 Nederlandse Identiteit
GS van Duitsland van vóór 1870 en na 1945 ondervertegenwoordigd in Nederland ‘Nederlandse eigenheid blijft verbonden met afstand en nabijheid ten opzichte van Duitsland’ ‘Nederlandse identiteit loopt gevaar wanneer we onze anti-Duitse gevoelens laten varen’ (Boterman, Duitsland als Nederlands probleem, 1998)

20 Mogen wij nog anti-Duits zijn?
‘Niet alleen omdat deze aanstonds na de jongste oorlog door de westelijke overwinnaars op al te gebrekkige wijze in het bezette Duitsland is gepropageerd, maar tevens omdat het Duitse volk - vooralsnog althans - geestelijk ontoegankelijk is voor de werkelijke democratische gedachte zoals de democratische landen haar verstaan (...)’ (L. Aletrino et al., Mogen wij nog anti-Duits zijn?, 1965)

21 Mogen wij nog anti-Duits zijn?
Clingendaelonderzoek 1993, 1800 jongeren 56%: Duitsers zijn 'arrogant' en 'dominant’ 50%: Duitsland is een oorlogszuchtig land dat op werelddominantie uit is 61%: kennis van Duitsland komt met name uit geschiedenisonderwijs (Jansen, Bekend en onbemind. Het beeld van Duitsland en Duitsers onder de jongeren van vijftien tot negentien jaar, 1993)

22 Mogen wij nog anti-Duits zijn?
Beeld is gekanteld: Duitsland is stabiel, modern, hip (Berlijn), hoffelijk, kalm, democratisch, Europees

23

24 Onderwijs over Duitsland
Longue durée (vóór 1800) Meervoudige perspectieven (WOII is ook Nederlandse geschiedenis) ‘Conflicting narratives’ (chronologie van de herinnering) Transnationaal perspectief Nederlands-Duitse verhoudingen Historisch debat (Sonderweg, Historikerstreit) Eine Abneigung gegen alles Niederländische