Hoe formuleer ik een goede zoekactie?

Presentatie over: "Hoe formuleer ik een goede zoekactie?"— Transcript van de presentatie:

1 Hoe formuleer ik een goede zoekactie?
Module 2 Hoe formuleer ik een goede zoekactie? Gebaseerd op de tutorials informatievaardigheden van Bibliotheek Letteren - K.U.Leuven

2 Module 2 In deze module leer je een probleemstelling scherp stellen en zoektermen bepalen, zodat je efficiënt en gericht kan zoeken naar interessante bronnen over je onderwerp

3 Inhoud Welke zoektermen moet ik gebruiken?
Van onderwerp tot probleemstelling Van probleemstelling tot zoektermen Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Booleaanse operatoren (AND, OR, NOT) Truncatietekens (of wildcards) Exacte woordcombinatie Zoekvelden specifiëren Samenvatting

4 Welke zoektermen moet ik gebruiken?
Onderwerp Stel: je moet van je docent literatuur verzamelen over de invloed van voeding op sportprestaties.

5 Ergens lukraak aan een opdracht beginnen, leidt niet vaak tot een goede paper of eindwerk. Eerst een goede probleemstelling formuleren bespaart je achteraf heel wat werk, doordat je heel gericht kan zoeken naar de nodige informatie.

6 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van onderwerp tot probleemstelling
Enkele vragen die je hierbij kunnen helpen: Tijd? Hoeveel tijd heb je gekregen voor je opdracht? Referenties opzoeken en documenten lezen kost immers wel wat tijd en je moet die voor jezelf realistisch indelen. Omvang? Hoe uitgebreid moet je werk zijn? Heb je je literatuuronderzoek nodig voor het schrijven van een kleine paper of voor je eindwerk? Opdracht? Hoe luidt de precieze opdracht? Mag je je beperken tot een bepaald aspect van het onderwerp? Moet je enkel literatuur verzamelen of deze ook met elkaar vergelijken? Mag je je beperken tot recente literatuur of moet je ook oudere literatuur doornemen?

7 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van onderwerp tot probleemstelling
Op basis van deze factoren kan je een specifieke en scherp omlijnde opdracht of probleemstelling formuleren: Zoek 10 recente wetenschappelijke publicaties (vanaf 2000) over effecten van alcoholgebruik voor of na een sportprestatie.

8 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van probleemstelling tot zoektermen
Uit je probleemstelling kan je vaak direct enkele basiszoektermen afleiden. De kunst bestaat erin om met zo weinig mogelijk zoektermen zoveel mogelijk relevante en zo weinig mogelijk irrelevante publicaties terug te vinden. Uit de probleemstelling “Zoek 10 recente wetenschappelijke publicaties (vanaf 2000) over effecten van alcoholgebruik voor of na een sportprestatie” kan je de volgende basiszoektermen afleiden: effecten alcohol sportprestatie sportvoeding

9 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van probleemstelling tot zoektermen
Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen Om geschikte zoektermen terug te vinden kan je best eerst basisinformatie opzoeken in naslagwerken (zie Module 1: Welke soorten informatiebronnen zijn er?) Als we bijvoorbeeld de populaire encyclopedie Wikipedia bekijken, vinden we onmiddellijk interessante artikels over alcohol en de invloed van voeding op sportprestaties.  

10 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van probleemstelling tot zoektermen
Wikipedia-auteurs, ‘Sports nutrition’, Wikipedia, The Free Encyclopedia, 18 november 2009, [fragment uit versie 16 september 2009] Wikipedia-auteurs, ‘alcohol’, Wikipedia, The Free Encyclopedia, 18 november 2009, [fragment uit versie 16 september 2009] Sports nutrition is the study and practice of nutrition and diet as it relates to athletic performance. Although an important part of many sports training regimens, it is most commonly considered in strength sports (for example weight lifting and bodybuilding) and endurance sports (for example cycling, running, and triathlon). Sports nutrition is a science that produces or provides and maintains the food (or dietary ergogenic aids) necessary for health, growth and physical performance. It deals with nutrients such as vitamins, minerals, supplements and organic substances such as carbohydrates, proteins and sugars in serious athletes of all sorts who want to make use of nutrition for their benefit (….)Alcohol was commonly drunk as an ergogenic aid to increase performance in the Olympics through the early 1900s. This article is about the generic chemistry term. For the kind of alcohol found in alcoholic beverages, see Ethanol. For beverages containing alcohol, see Alcoholic beverage. For other uses, see Alcohol (disambiguation).

11 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van probleemstelling tot zoektermen
Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen Met deze eerste basiskennis in het achterhoofd kan je tot meer en volwaardige zoektermen komen. Er zijn verschillende mogelijke relaties tussen zoektermen: Synoniemen Een synoniem van een zoekterm is een ander woord met (ongeveer) dezelfde betekenis. Vertalingen Het is in de meeste gevallen noodzakelijk om bijvoorbeeld Engelse en/of Franse vertalingen van je zoektermen te gebruiken. Afhankelijk van je onderwerp is het soms ook aangewezen om zoektermen te vertalen naar het Duits, Italiaans, Spaans, enz. Wikipedia kan je helpen om de juiste vertaling van je term in de juiste context te vinden. Enkel- of meervoud Dit spreekt voor zich, maar hou er rekening mee bij het formuleren van de zoekactie. Narrower Term Een narrower term is een term die in relatie staat tot de zoekterm, maar een beperktere betekenis heeft. Broader Term Een broader term is een term die in relatie staat tot de zoekterm, maar een ruimere betekenis heeft. Related Term Een related term is een term die in nauwe relatie staat tot de zoekterm binnen de context van je onderwerp.

12 Welke zoektermen moet ik gebruiken? Van probleemstelling tot zoektermen
Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen Als je de basiszoektermen aanvult met vertalingen, synoniemen, related terms, narrower terms en/of broader terms, kom je tot een goede set van geschikte zoektermen: Sports nutrition, ethanol, athletic performance, uithoudingsvermogen, vochtinname, alcoholgebruik, sport, hydradatie, hydratation, dietary ergogenic aids, enz…

13 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren?
Het volstaat NIET om alle mogelijke zoektermen lukraak in te typen. Om zeer specifieke en gerichte informatie over je onderwerp terug te vinden, moet je zoektermen met elkaar combineren. Er zijn vier belangrijke technieken om dit te doen: Booleaanse operatoren Truncatietekens Exacte woordcombinatie Zoekvelden specifiëren

14 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 1: Boleaanse operatoren 1. AND Hiermee zoek je enkel naar informatie die beide zoektermen bevat. Als je gewoon meerdere zoektermen na elkaar intypt, zal de zoekmachine deze zoektermen automatisch combineren met deze Booleaanse AND-operator. In wiskundige termen heet dit de doorsnede. Voorbeeld: alcohol AND sportprestaties Voordeel: vele zoekresultaten zijn relevant Nadeel: niet alle relevante zoekresultaten worden gevonden 2. OR Hiermee zoek je naar informatie die tenminste één van beide zoektermen bevat. In wiskundige termen heet dit de unie. Voorbeeld: ethanol OR alcoholische dranken Nadeel: ook heel wat niet-relevante zoekresultaten worden gevonden 3. NOT Hiermee zoek je naar informatie die de eerste maar niet de tweede zoekterm bevat. In wiskundige termen heet dit het verschil. Voorbeeld: ethanol NOT alcohol Voordeel: minder, maar relevantere zoekresultaten Nadeel: gevaar om relevante zoekresultaten uit te sluiten   

15 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 1: Boleaanse operatoren Tips! Verwar niet met de gewone spreektaal. Als je zegt ‘Ik wil alles weten over katten en honden’, dan vraag je naar informatie die over katten of over honden gaat. Deze vraag uit de spreektaal  komt dus overeen met de Booleaanse OR-operator. Als je meerdere Booleaanse operatoren met elkaar combineert, gebruik dan haakjes. Ze geven prioriteit aan de zoektermen binnen de haakjes en verduidelijken de zoekactie.

16 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 2: Truncatietekens (of wildcards) Sommige zoektermen gelijken sterk op elkaar. Je maakt dan best gebruik van een truncatieteken of wildcard om op een gemakkelijke manier al deze gelijkende zoektermen met elkaar te combineren. De twee belangrijkste truncatietekens zijn: * De wildcard ‘*’ (asterisk) gebruik je ter vervanging van één of meerdere karakters. Je kan dit teken meestal enkel achteraan de woordstam gebruiken. Voorbeeld: nutri* voor nutrients, nutrition, enz. ? De wildcard ‘?’ (vraagteken) gebruik je ter vervanging van één karakter. Je kan dit teken gebruiken achteraan het woord en in sommige databanken ook midden in een woord. Voorbeeld: appel? voor appel en appels (maar dus niet voor appelboom); wom?n voor woman en women

17 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 2: Truncatietekens (of wildcards) Tip! Het is de kunst om niet té vroeg of té laat te trunceren in een woord. Als je op zoek bent naar informatie over hydratatie/hydratation, typ je dus best ‘hydrata*’ (hydratatie/hydratation) en niet bijvoorbeeld ‘hydra*’ (ook hydraulica, enz...).  

18 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 3: Exacte woordcombinatie Als je enkel zoekresultaten wil terugvinden die de ingegeven zoektermen in exact deze volgorde moeten bevatten (‘exact phrase’), plaats dan je zoektermen tussen “dubbele aanhalingstekens”. Op die manier vermijd je irrelevante zoekresultaten. Een voorbeeld: dietary ergogenic aids Geeft zoekresultaten over dietary ergogenic aids, maar ook over mechanical aids, pychological aids, … “dietary ergogenic aids” Geeft enkel zoekresultaten over dietary ergogenic aids.

19 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 3: Exacte woordencombinatie Tip! Exacte woordcombinatie is eigenlijk een strenge versie van de Booleaanse AND-operator. Het verschil is dat de volgorde van de zoektermen niet willekeurig is, maar door jou wordt vastgelegd.

20 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 4: Zoekvelden specifiëren Bij geavanceerd zoeken is het vaak mogelijk om op verschillende velden tegelijk te zoeken. Dit wil zeggen dat je bijvoorbeeld een bepaalde titel van een bepaalde auteur kan opvragen of kan zoeken op onderwerp, bepaalde woorden uit de titel, op type bron en publicatiejaar, Een voorbeeld uit ons opzoeksysteem LIMO:  

21 Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren
Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 4: Zoekvelden specifiëren

22 Opmerking Een zoektocht naar informatie is zeker niet altijd eenvoudig: Het is zelden zo dat je onmiddellijk vanuit één informatievraag, via één zoekopdracht, rechtstreeks bij de gewenste bronnen uitkomt. Na het bekijken van je eerste zoekresultaten zal je in de meerderheid van de gevallen tot de conclusie komen dat jouw zoekopdracht toch niet optimaal was. Je kunt ze dan wijzigen of verfijnen. Daarnaast is het mogelijk dat je tijdens het zoeken op een nieuw spoor komt, waar je in eerste instantie misschien niet aan gedacht had, maar dat voor jou ook relevant is. De bijkomende vragen die dat oplevert, mag je niet zomaar terzijde schuiven of tot later uitstellen, maar moet je mee opnemen in je informatiezoektocht. Door op deze vragen antwoorden te zoeken in andere bronnen, ontstaan er weer nieuwe vragen. De antwoorden daarop zorgen op hun beurt voor extra vragen, en ga zo maar door.

23 Opmerking In het begin van een opleiding wordt nog niet van je verwacht dat je heel ingewikkelde problemen op eigen houtje gaat ontrafelen en alle mogelijke facetten bestudeert en onderzoekt. Naarmate je vorderingen maakt, zal de complexiteit van het onderzoek dat je moet doen, toenemen, maar zelfs bij eerder eenvoudige opdrachten mag je je niet te snel tevreden stellen met de eerste de beste zoekresultaten: blijf altijd kritisch over je zoekproces en aarzel niet om je zoekstrategie gaandeweg bij te stellen!

24 Samenvatting 1. Welke zoektermen moet ik gebruiken?
Het is belangrijk om een scherp geformuleerde probleemstelling af te leiden uit het opgegeven onderwerp. Wat is je precieze opdracht? Wat mag je (zeker niet) doen? Hoe ver mag/moet je gaan in het opzoeken van informatie over je onderwerp? Tegen wanneer moet alles klaar zijn? Uit die goed afgelijnde probleemstelling moet je de basiszoektermen afleiden, d.i. een beperkt aantal kernbegrippen met onmiddellijke relevantie voor je opdracht. Als je de basiszoektermen van je probleemstelling aanvult met vertalingen, synoniemen, related terms, narrower terms en broader terms, kom je tot een goede set van geschikte zoektermen.

25 Samenvatting 2. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren?
Techniek 1: Booleaanse operatoren (AND, OR, NOT) AND: Hiermee zoek je enkel naar informatie die beide zoektermen bevat (Doorsnede). OR: Hiermee zoek je naar informatie die tenminste één van beide zoektermen bevat (Unie). NOT: Hiermee zoek je naar informatie die de eerste maar niet de tweede zoekterm bevat (Verschil). Techniek 2: Truncatietekens * (asterisk): gebruik je ter vervanging van één of meerdere karakters. Je kan dit teken meestal enkel achteraan de woordstam gebruiken (bv. hydrata* voor hydratatie en hydratation). ? (vraagteken): gebruik je ter vervanging van één karakter. Je kan dit teken gebruiken achteraan het woord en in sommige databanken ook midden in een woord (bv. wom?n voor woman en women). Techniek 3: Exacte woordcombinatie (Exact Phrase) Als je enkel zoekresultaten wil terugvinden die de ingegeven zoektermen in exact deze volgorde moeten bevatten, plaats dan je zoektermen tussen “dubbele aanhalingstekens” (bv. “dietary ergogenic aids”). Techniek 4: Zoekvelden specifiëren Bij geavanceerd zoeken is het vaak mogelijk om op verschillende velden tegelijk te zoeken. Dit wil zeggen dat je bijvoorbeeld tegelijkertijd kan zoeken op de auteur en een woord uit titel van een boek.