Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst Antwerpen 16 september 2010.

Presentatie over: "Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst Antwerpen 16 september 2010."— Transcript van de presentatie:

1 Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst Antwerpen 16 september 2010

2 Wat? Mensen hebben kennis nodig om te overleven, zich te ontspannen, taken te verrichten, beslissingen te nemen en problemen op te lossen. … Kennis  Over zichzelf  Hun fysieke omgeving  Hun sociale omgeving UvA 2013 2 ©akb

3 Informatiebronnen Observatie: objecten en processen Conversatie: personen Consultatie: documentaire informatie Zowel re ë el als virtueel UvA 2013 3 ©akb

4 ‘Natural Selection’ Diegenen die beter dan anderen in staat zijn hun informatiebehoeften op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen zijn beter in staat om te overleven en zich te ontwikkelen dan … those with less advantageous traits... "...it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change..." Naar Charles Darwin Dus informatievaardig zijn UvA 2013 4 ©akb

5 Information literacy 1974: Paul Zurkowski intoduceert de term  “people trained in the application of information resources to their work can be called information literates. They have learned techniques and skills for utilizing the wide range of information tools as well as primary sources in molding information-solutions to their problems.“ 1989: American Library Association  “Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information” UvA 2013 5 ©akb

6 UvA 2013 6 American Library Association (1989) Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information

7 Daarna 2003 Prague Declaration  Informatiemaatschappij 2005 Alexandria Proclamation  Informatiemaatschappij en Leven Lang Leren WSIS Forum 2010  (World Summit on the Information Society) UNESCO (IFAP) MIL Recommendations UvA 2013 7 ©akb

8 21 st century Working ‘In the Cloud’ ©akb UvA 2013 8

9 In how many clouds? ©akb UvA 2013 9

10 Cyber Attacks Banks Paying systems Public transport Newspapers Official organisations ©akb UvA 2013 10

11 29-09-2013 UvA 2013 11 ©akb

12 Social Media ©akb UvA 2013 12 Need to be able to work time, place and hard/software independed

13 Facebook Party in Haren ©akb UvA 2013 13

14 ©akb UvA 2013 14

15 UvA 2013 15 ©akb

16 Standards ACRL (www.loowi.org)www.loowi.org ANZILL (http://www.anziil.org/index.htm)http://www.anziil.org/index.htm SCONUL (http://www.sconul.ac.uk/groups/information_l iteracy/seven_pillars.html )http://www.sconul.ac.uk/groups/information_l iteracy/seven_pillars.html BIG6 (www.big6.com )www.big6.com Suc 6 (http://www.ivmi.nl/info/infovaardigheden/suc 6_stappen_naar_infovaardigheid )http://www.ivmi.nl/info/infovaardigheden/suc 6_stappen_naar_infovaardigheid UvA 2013 16 ©akb

17 Aspecten 1. Signaleren van informatiebehoefte 2. Het vertalen van de informatiebehoefte in een informatievraag 3. Het kunnen identificeren van geschikte informatiebronnen 4. Het kunnen hanteren van de benodigde technologie 5. Het kunnen verwerken van de benodigde informatie 6. Voortdurende evaluatie bij elke stap in het proces UvA 2013 17 ©akb

18 Informatiezoekproces UvA 2013 18 beseffen informatie- behoefte formuleren informatie- vraag kennis informatie- bronnen kennis van ict selecteren verwerken vastleggen verspreiden KK’ E1E2E3E4 E5 12345 1 E1 = evaluatiemoment= kennisproduct ©akb

19 Harris & Hodges (1995) Adult literacy Advanced literacy Basic literacy Biliteracy Community literacy Computer literacy Critical literacy Cultural literacy Emergent literacy Family literacy Functional literacy Informational literacy Marginal literacy Media literacy Minimal literacy Restricted literacy Survival literacy Visual literacy Workplace literacy UvA 2013 19 ©akb

20 UvA 2013 20 Christine Bruce 1997 Seven Faces of Information Literacy in Higher Education  Category one:the information technology conception  Category two:the information sources conception  Category three:the information process conception  Category four:the information control conception  Category five: the knowledge construction conception  Category six: the knowledge extension conception  Category seven:the wisdom conception ©akb

21 UvA 2013 21 ©akb

22 UvA 2013 22 Soorten benaderingen Het ICT-concept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn ICT te gebruiken om informatie te verwerven en te verspreiden Het informatiebronnenconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn zelfstandig of met behulp van een intermediair informatie in informatiebronnen te vinden en te gebruiken Het informatieprocesconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op een proces dat te maken heeft met het verwerven, controleren, bewerken en gebruiken van informatie om kennis te verwerven of uit te breiden ©akb

23 Mediawijsheid Mediawijsheid staat voor ‘het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’ Het gaat er om dat we in staat zijn om oude (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen, sms) te gebruiken en dat we een gezonde mentaliteit ten opzichte van deze media hebben, waarbij we ons bewust zijn van de mogelijkheden en van de context van informatie. De vaardigheden met betrekking tot nieuwe media kunnen worden ingedeeld in ict-vaardigheden, informatievaardigheden en veilig mediagebruik. UvA 2013 23 ©akb

24 Samengevat Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden:  Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het?  Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang  Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren Maakt Leven Lang Leren mogelijk UvA 2013 24 ©akb

25 Waarom? UvA 2013 25 ©akb

26 UvA 2013 26 Informatiseringproces Technologisering  toenemende technische beheersing van natuurkrachten Differentiëring toenemende maatschappelijke verscheidenheid  Globalisering  Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken ©akb

27 Effecten Exponentiële groei van de hoeveelheid informatie, informatiedragers en –kanalen Groei van het aantal gereedschappen en technieken om met informatie te werken Veranderingen in communicatiepatronen door nieuw gereedschap  24 uur online / 7 dagen per week  Plaats onafhankelijk Gegevens niet meer zelf meedragen UvA 2013 27 ©akb

28 Achterstand Complexer worden van omgeving leidt ertoe dat meer vaardigheden moeten worden aangeleerd om informatie te selecteren en te verwerven, anders volgt relatieve achterstand UvA 2013 28 ©akb

29 Informatie Arm - Rijk UvA 2013 29 persoon rijk arm omgeving rijk arm A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving A C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving C D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving D B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving B A’ C’ ©akb

30 Wanneer? Leren in het socialisatieproces:  ‘Al doende’  Formele onderwijs  Informeel UvA 2013 30 ©akb

31 UvA 2013 31 Waar in het onderwijs? Als aparte ‘module’ Geïntegreerd in overige onderwijs ‘Leermiddelen’ In de bibliotheek Overige infrastructuur ©akb

32 Leerlijn en leermomenten UvA 2013 32 Primair onderwijs Voortgezet onderwijs Hoger onderwijs Leven Lang Leren curriculum tijd ©akb

33 UvA 2013 33 ©akb 33 Hoe? bewust bekwaam bewust onbekwaam onbewust bekwaam stap 1 stap 3 onbewust onbekwaam stap 2 Bewustwording ©akb

34 Aanbevelingen Er moet expliciete aandacht komen in ALLE fasen van het onderwijs voor het verwerven van informatievaardigheden Daarmee dient een begin te worden gemaakt in het basisonderwijs In elke opvolgende scholingsfase wordt hierop voortgebouwd en uitgebreid met de voor dat specifieke vak en voor die levensfase relevante bronnen en toepassingen  Dus een doorlopende leerlijn Voor iedere onderwijsfase moeten competenties geformuleerd worden UvA 2013 34 ©akb

35 In elk vak/module aandacht voor: Informatieproblemen: waar houdt het vak zich meer bezig  welke informatieproblemen zijn voor dat vak relevant Informatievragen: op welke wijze vindt de vraagstelling op dit gebied plaats en in welke vorm moeten deze worden geformuleerd Informatiebronnen: welke specifieke informatiebronnen zijn relevant voor het vak. Selecteren: welke van de gevonden bronnen zijn relevant Verwerken: welke specifieke communicatietraditie ten aanzien van presentatie, vastleggen en verspreiden kent het vak. ICT: welke specifieke vaardigheden zijn nodig om bronnen en applicaties te kunnen gebruiken Evaluatie: leidt elke stap inderdaad tot het verkrijgen van de gewenste informatie en bevredigt de gevonden informatie de informatiebehoefte. UvA 2013 35 ©akb

36 + Aspecten van informatievaardigheden dienen op een zodanige wijze gegeven te worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van de persoon en dus diens behoefte op dat moment. UvA 2013 36 ©akb

37 UvA 2013 37 Samengevat Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden:  Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het?  Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang  Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren

38 Informatievaardig worden: Wat? : Dynamic Container Concept Waarom : Informatiseringsproces Wanneer: Doorlopende leerlijn  Leven Lang Leren Hoe? : Geïntegreerd in alle vakken : Samenwerking docenten & bibliotheek : ‘Tools’ UvA 2013 38 ©akb

39 Nuttig….. IFLA http://www.ifla.org/en/information- literacyhttp://www.ifla.org/en/information- literacy www.infolitglobal.info ENSIL www.ensil.euwww.ensil.eu www.loowi.org http://www.infovaardig.nl/ UvA 2013 39 ©akb

40 Jezelf toetsen? Op http://www.crepuq.qc.ca/documents/bibl/form ation/studies_Ang.pdf vind je het rapport ‘Information Literacy: Study of Incoming First- Year Undergraduates in Quebec’. Het bevat een verantwoording van het onderzoek, met de vragen en de antwoorden. http://www.crepuq.qc.ca/documents/bibl/form ation/studies_Ang.pdf UvA 2013 40 ©akb

41 Reacties albertkb@gmail.com albertkb.nl UvA 2013 41 ©akb