Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland.

Presentatie over: "Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland."— Transcript van de presentatie:

1 Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland

2 Centrale vraag in deze presentatie 2 Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland?

3 Hoe meten we internationale concurrentie? 3  In de studie nemen we twee typen concurrentie mee: 1.De concurrentie die bedrijven ervaren bij het internationaal exporteren van hun producten en diensten; 2.De concurrentie die regio’s ervaren bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven / investeringen;  De belangrijkste concurrenten voor een regio zijn dus: 1.De regio’s met bedrijven die in dezelfde markten proberen hun producten of diensten te verkopen; 2.De regio’s die in dezelfde vijver vissen van internationale investeringen;  Met andere woorden: marktoverlap staat centraal. De belangrijkste concurrenten verschillen daarom per regio en per sector. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

4 Belangrijkste concurrenten o.b.v. marktoverlap (voorbeeld van export) 4  Grootste overlap in de export markten van Amsterdam en Parijs  Meeste concurrentie tussen Amsterdam en Parijs Amsterdam export Parijs export Wenen export Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

5 Hoe zijn de concurrentiebenchmarks opgebouwd? 5  De benchmarks in deze studie vergelijken per sector en per type concurrentie (export en aantrekken buitenlandse bedrijven) de vestigingsplaatsfactoren (kenmerken van het vestigingsklimaat) in Friesland met die van de belangrijkste concurrerende Europese regio’s;  Vestigingsplaatsfactoren zijn o.a.: bevolkingsomvang en - dichtheid, concentratie van (gerelateerde) sectoren, netwerkoriëntatie van bedrijven, connectiviteit (over de weg, door de lucht en via havens), kennisinfrastructuur (publiek en privaat) en Bruto Regionaal Product per inwoner;  In totaal: 29 vestigingsplaatsfactoren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 47 e.v. en 178 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van als deze vestigingsplaatsfactoren

6 Welke sectoren nemen we mee in het onderzoek? 6 1.Landbouw 2.Voedingsmiddelenindustrie 3.Materialenindustrie 4.Hightechindustrie 5.Chemie 6.Energie 7.Groothandel 8.Logistiek 9.Financiële diensten 10.Zakelijke diensten Zie Raspe e.a. (2012) pagina 172 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van deze sectoren

7 Welke regio’s nemen we mee in het onderzoek? 7  Onder regio’s verstaan we 256 Europese NUTS-2 regio’s. In Nederland zijn dit de provincies. De NUTS-indeling is een standaard van de EU en is door Eurostat opgesteld;  De NUTS2-indeling beslaat meestal een of enkele centrale steden met hun ommeland, zodat deze regio’s vaak overeenkomen met agglomeraties of metropolitane gebieden;  Basis voor deze keuze is de wens om zo veel mogelijk regionale differentiatie mee te kunnen nemen op het niveau van regio’s en aan te sluiten bij de internationale literatuur over regio’s. Voorwaarde was dat er betrouwbare data waren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 46 e.v. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van de regio’s die we in het onderzoek meenemen

8 Wilt u meer weten? 8  Deze presentatie is gebaseerd op drie PBL- studies.  In deze studies vindt u een overzicht van de relevante literatuur (waarom regio’s cruciaal zijn in een globaliserende economie) en een motivatie van alle keuzes over indicatoren, data en methodiek. www.pbl.nl  Vragen? Neem dan contact op met: Otto Raspe (otto.raspe@pbl.nl) of info@pbl.nlotto.raspe@pbl.nl info@pbl.nl

9 We beantwoorden vier vragen voor de provincie Friesland 9 1.Welke Europese regio’s zijn de belangrijkste concurrenten? 2.Welke vestigingsplaatsfactoren zijn belangrijk voor een goede concurrentiepositie? 3.Hoe verhouden deze vestigingsplaatsfactoren zich tot haar belangrijkste concurrenten? 4.Op welke factoren bestaat er een 'gat' met de concurrentie en welke factoren zijn goed op orde?  We beantwoorden deze vragen voor elke combinatie van sector en type concurrentie (export en buitenlandse investeringen). Zie Raspe e.a. (2012) pagina 50 voor een toelichting op deze vier vragen

10 Leeswijzer van de benchmarks 10 1.De benchmarks zijn gebaseerd op de belangrijkste concurrenten op basis van marktoverlap (zie sheet 3 & 4); 2.De benchmarks laten de 10 belangrijkste vestigingsplaatsfactoren zien (van de totaal 29 die we meenemen in het onderzoek), afgeleid van de belangrijkste concurrenten en dus verschillend per sector en type concurrentie. Dit zijn de concurrentiefactoren; 3.De concurrentiefactoren zijn geordend naar mate van belangrijkheid: de bovenste is het belangrijkste, de onderste het minst belangrijk (van de 10 weergegeven factoren); 4.De stippellijn geeft de gewogen score weer van de belangrijkste concurrenten; 5.De eigen score op een concurrentiefactor is relatief ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe beter je scoort t.o.v. je belangrijkste concurrenten. Enkel voor congestie en connectiviteit (nabijheid tot) zeehavens geldt het tegenovergestelde: hoe lager de score, hoe beter. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 69 voor een methodische toelichting op de benchmarks

11 We laten nu voor Friesland de benchmarks zien voor de volgende sectoren 11 De benchmark op basis van het aantrekken van buitenlandse bedrijven voeren we voor een sector enkel uit wanneer wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: -Er moeten voldoende buitenlandse bedrijven (minimaal 10) binnen de regio zich hebben gevestigd voor een zinvolle vergelijking; -De regio huisvest meer dan 2% van alle buitenlandse bedrijven binnen de sector in heel Nederland EN/OF de regio heeft een relatieve specialisatie qua buitenlandse bedrijven in de sector (locatiequotiënt > 1). * Voor de sectoren groothandel en financiële diensten voeren we om data-technische redenen in plaats van de benchmark op basis van export een benchmark uit op basis van het opzetten van een buitenlandse vestiging, mits we ook de benchmark voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven hebben uitgevoerd. Zie Raspe e.a. (2012) pagina’s 126, 143 en 174 voor een inhoudelijke toelichting. Aantrekken buitenlandse bedrijven Export goederen en /of diensten 1. Landbouw 2. Voedingsmiddelenindustrie 3. Materialen 4. Hightech 5. Chemie 6. Energie 7. Groothandel * 8. Logistiek 9. Financiële diensten * 10. Zakelijke diensten Wel meegenomen Niet meegenomen

12 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 12 1. Landbouw Omvang export: Friesland is de 16e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

13 13

14 14

15 Conclusies Landbouw in Friesland 15 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk boven het gemiddelde*; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde**. De connectiviteit over de weg ligt iets onder het gemiddelde; Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De efficiëntie van het netwerk van de sector is relatief laag; De concentratie van de hightech sector ligt onder het gemiddelde. *Let op, in de Landbouw zijn er over het algemeen weinig buitenlandse bedrijven **Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

16 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 16 2. Voedingsmiddelenindustrie Omvang export: Friesland is de 28e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

17 17

18 18

19 Conclusies Voedingsmiddelenindustrie in Friesland 19 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt iets boven het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

20 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 20 3. Materialen Omvang export: Friesland is de 210e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

21 21

22 22

23 Conclusies Materialen in Friesland 23 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

24 Aantal buitenlandse bedrijven: Friesland is de 214e regio van de 256 in Europa 24 4. Hightech Omvang export: Friesland is de 188e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

25 25

26 26

27 27

28 28

29 Conclusies Hightech in Friesland 29 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt iets onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

30 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 30 5. Chemie Omvang export: Friesland is de 156e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

31 31

32 32

33 Conclusies Chemie in Friesland 33 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

34 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 34 6. Energie Omvang export: Friesland is de 57e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

35 35

36 36

37 Conclusies Energie in Friesland 37 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

38 Aantal buitenlandse bedrijven: Friesland is de 115e regio van de 256 in Europa 38 7. Groothandel Opzetten buitenlandse vestiging: Friesland is de 124e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

39 39

40 40

41 41

42 42

43 Conclusies Groothandel in Friesland 43 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

44 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 44 8. Logistiek Omvang export: Friesland is de 127e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

45 45

46 46

47 Conclusies Logistiek in Friesland 47 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De connectiviteit over de weg ligt iets onder het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

48 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 48 10. Zakelijke Diensten Omvang export: Friesland is de 114e regio van de 256 in Europa Zie Raspe e.a. (2012) pagina 56 en 57 voor de relatieve positie van Friesland binnen Nederland

49 49

50 50

51 Conclusies Zakelijke Diensten in Friesland 51 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Friesland heeft geen internationale (top)universiteit; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer laag en het aantal patenten is relatief gezien zeer beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt onder het gemiddelde*. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde. * Let op, deze score is gebaseerd op het ‘grenzen’ van Friesland aan Noord-Holland, welke een topluchthaven heeft, de reistijd/afstand naar Schiphol is echter relatief groot.

52 Het vestigingsklimaat van Friesland samengevat 1 52 Alle topsectoren overziend, concluderen we t.a.v. de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren dat:  Goed op orde zijn: –Het aandeel buitenlandse bedrijven in de Landbouw (sterk bovengemiddeld)* –De mate van congestie (ondergemiddeld) * Let op, in de Landbouw zijn er over het algemeen weinig buitenlandse bedrijven

53 Het vestigingsklimaat van Friesland samengevat 2 53 Verdere conclusies t.a.v. de vestigingsplaatsfactoren:  Minder goed op orde zijn: –Urbanisatievoordelen ›Massa en dichtheid (beide sterk ondergemiddeld) –Aandeel buitenlandse bedrijven in de overige sectoren (sterk ondergemiddeld) –Private kennisinfrastructuur ›Private R&D en patenten (beide sterk ondergemiddeld) –Friesland heeft geen (top)universiteit –Connectiviteit over de weg (ondergemiddeld) –Het Hightech cluster (ondergemiddeld) –Concentratie Financiële Dienstverlening (ondergemiddeld)

54  De investeringsagenda voor Friesland bestaat vooral uit het handhaven van de goede factoren en het inlopen of compenseren van het gat wat er is t.o.v. de belangrijkste concurrenten. 54 Resumé  Strategieën om dit te bewerkstelligen: Zie Notitie "Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio's".