TOESTELLEN Stralingsdeskundige niveau 3 (4) 2014

Presentatie over: "TOESTELLEN Stralingsdeskundige niveau 3 (4) 2014"— Transcript van de presentatie:

1 TOESTELLEN Stralingsdeskundige niveau 3 (4) 2014
15 januari

2 Programma Verschillen r.a. bronnen – toestellen Hoe werkt het?
Stralingshygiënische aspecten Medische rechtvaardiging Een beetje rekenen Korte uitleg niet medische toepassingen niveau

3 Verschillen toestellen - bronnen
Toestel uit - straling ‘uit’ Besmettingskans Vaak bundels met hoge intensiteit Afscherming meestal eenvoudiger niveau

4 Welke toestellen? Versnellers o.a. Röntgen toestellen
Cyclotron Van de Graaff generator Cascade generator Lineaire versneller Synchrotron Röntgen toestellen Medische toepassingen Röntgendiffractie Röntgenfluorescentie niveau

5 Cyclotron niveau

6 Cyclotron niveau

7 Stralingshygiëne cyclotron
Cyclotron in bunker Geen toegang indien in bedrijf Rekening houden met ontstane activiteit niveau

8 van de Graaff generator
niveau

9 Cascade generator niveau

10 Stralingshygiëne van de Graaff- / cascadegenerator
Als bij cyclotron Bunker Toegangsverbod Activering mogelijk (niet bij cascade) niveau

11 Lineaire versneller niveau

12 Lineaire versneller Linac Lineac niveau

13 Stralingshygiëne Lin(e)ac
Zeer hoge doses harde röntgenstraling, dus extra afscherming nodig Bedacht zijn op activering van lucht, vorming van 15O en 13N mogelijk (gelukkig kortlevend) Activering bestralingstafel mogelijk niveau

14 Dosisbeperking Goede diafragmering
‘Slimme’ geometrie, door bestraling uit meerdere richtingen niveau

15 protonentherapie vs röntgentherapie
tekst niveau

16 Synchrotron + Linac niveau

17 ESRF Grenoble niveau

18 Wilhelm Röntgen (1845-1923) ontdekking X-stralen 1895 Nobel prijs 1901
eerste medische toepassing: beschreven in The Lancet van 23 jan 1896 niveau

19 Röntgenbuis niveau

20 Röntgenstraling niveau

21 Medische toepassingen
Beeldvormende technieken Radiografie Fluoroscopie Computer tomografie (CT) Radiotherapie niveau

22 Beeldvorming Foto-elektrisch effect overheerst bij zachte straling
sterk afhankelijk van Z Compton effect weinig afhankelijk van Z beeldcontrast bepaald door dichtheid niveau

23 contrast   hardheid laag: hoog: kV < 60 kV kV > 100 kV
goed contrast lager contrast oppervlakkig dieper hogere dosis lagere dosis zeer zachte straling – geen beeldvorming wel dosis - dus filteren niveau

24 Filtering en halveringsdikte
Filtering met ca. 2 mm Al om bij medische toepassingen de zachte component van de remstraling te verwijderen Bij diffractie wordt gefilterd om juist de karateristieke straling te behouden. Halveringsdikte (HVD) is een maat voor de homogeniteit van de straling. niveau

25 Gemiddelde effectieve dosis per verrichting
Tandheelkunde 3 à 4 μSv Alle radiografie (ex CT) mSv - X-thorax mSv - Doorlichting/contrast 3.6 mSv CT mSv (2011) - CT hoofd 1.2 mSv - CT wervelkolom 3.1 mSv - CT thorax 5.5 mSv - CT abdomen 11 mSv - CT bekken 7.4 mSv Bron RIVM Ter vergelijking: Schiphol – Milaan 4 μSv Schiphol – Atlanta 40 μSv niveau

26 Dosisbeperking voor de patient
mAs getal  stroom (mA) en tijd (s) beperken Buisspanning Filtreren (optimum zoeken) SID (Source Image Distance) afstand zo kort mogelijk Veldgrootte  diafragmeren Verzwakking in het lichaam Compressie Loodafdekking Collimeren (strooistralenrooster) Beeldvormer: beeldversterker en dosistemporegeling Geometrie Afschermen: loodschort, bouwkundige voorzieningen Meten niveau

27 Dosisbeperking voor medewerkers
Tijd Afstand Afscherming niveau

28 Medische rechtvaardiging
Diagnostisch of therapeutisch voordeel moet opwegen tegen mogelijke gezondheidsschade aan de patient Overweging door zowel behandelend arts als verwijzend arts Niet altijd puur medische blootstelling: ouder die kind vasthoudt ‘bolletjesslikkers’ persoonscontrole luchtvaart (X-Ray backscattertechniek) Alternatief zonder ioniserende straling verdient de voorkeur niveau

29 X-ray backscatter Fabrikanten spaarzaam met informatie:
100–160 kV niet erg ‘zacht’ Opgegeven dosis: varieert van 0,1 - 2 μSv  zacht hard  niveau

30 Kerma in lucht Afhankelijk van: hoogspanning buisstroom anodemateriaal
filtering niveau

31 Kerma in lucht K in mGy k in mGy.mA-1.min-1 (of mGy.mA-1.s-1)
I in mA (buisstroom) t in min (of sec.) r in meters niveau

32 Constante voor röntgentoestel
Afhankelijk van: Workload in mA.min per tijdseenheid (W) Use factor, deel van de tijd dat bundel in bedrijf is (U) Occupation time Fractie van verblijfstijd van personen (O) Transmissie (T) van de eventueel aanwezige afscherming Maximaal toegelaten kerma per tijdseenheid (Km) Afstand in meters (r) niveau

33 Toepassing voor röntgenkamers
niveau

34 Kristalrooster niveau

35 Röntgendiffractie niveau

36 Röntgendiffractie niveau

37 Röntgendiffractometer
niveau

38 Röntgendiffractiepatroon
niveau

39 Laue éénkristaldiffractie
niveau

40 Röntgenfluorescentie
niveau

41 Ten slotte Een prettige cursus, een ‘stralend’ practicum en
een succesvol examen toegewenst ! niveau