Maatschappelijke effecten van lichthinder

Presentatie over: "Maatschappelijke effecten van lichthinder"— Transcript van de presentatie:

1 Maatschappelijke effecten van lichthinder
Johan Vandewalle Preventie Lichthinder vzw

2 Gevolgen voor onze omgeving
Lichamelijk en gezondheid Maatschappelijk Kennis Cultureel

3 Biologisch ritme Ritme is een continu, weerkerend patroon van bewegingen Een biologisch ritme is een cyclische verandering in de functies van een organisme Een biologische klok is een aangeboren mechanisme bij organisme waarbij allerlei lichamelijke functies met een bepaalde periodiciteit plaatsvinden

4 Circadiaan/Circadisch Ritme
Circadiaan: latijns woord circa-diem, een dag rond Circadiaan- of circadische cyclus: bioritme van ca. 24h bij levende wezens Circadiaanritme is ingesteld op de natuurlijke dag-nachtcyclus (= slaap-waakritme) Daardoor zijn organismen in staat om zich aan dagelijkse milieuveranderingen zoals lichthoeveelheid, temperatuur, etc. aan te passen.

5 Desynchronisatie van het Circadiaan Ritme bij de mens
Oorzaken van desynchronisatie: Lange transcontinentale vluchten (Jet Lag) Werken in shiften (nachtwerk) Ouderdom Blootstelling aan artificieel licht gedurende de nacht Ziekten: kanker, slaapstoornissen, diabetes Fysiologische tekenen van desynchronisatie: hoofdpijn, spijsverteringsstoornissen, depressie, slapeloosheid, melatonine-productie ↓

6 Lichamelijk Dieren profiteren van lange zomerdagen om meer voedsel op te nemen: aanleggen van een vetreserve om voedselarme winter te doorstaan Mensen kennen door artificiële verlichting het hele jaar ‘zomerdagen’ en geen voedseltekort in de winter Minder slapen: Verminderde hoeveelheden hormoon leptine (reactie op caloriëntekort) Verhoogde hoeveelheden hormoon ghreline (stimuleert appetijt)

7 Lichamelijk In de laatste 40 jaar is de slaapduur met gemiddeld 1 à 2 uur verminderd in de VS (Spiegel et al. 2004) Mensen met verkorte slaapperiode lopen een verdubbeld risico op obesitas en diabetes (type 2) (Cappucio et al. 2007).

8 Licht en gezondheid Interessante weetjes:
19 h wakker zijn heeft hetzelfde effect op het lichaam als 0.5 ‰ alcohol 24 h wakker zijn heeft hetzelfde effect op het lichaam als 1 ‰ alcohol

9 Organen en klieren beïnvloed door licht
Pijnappelklier (epifyse) Hypofyse Schildklier Thymus Longen Bijschildklier Melkklier Hart Lever Milt Bijnieren Pancreas Eierstokken Baarmoeder A. Wunsch, Licht 11-12/2007

10 Melatonine: kenmerken & functies
hormoon geproduceerd in de epifyse (pijnappelklier) productie volgens sterk dagelijks ritme lage secretie gedurende de dag hoge secretie gedurende de nacht waaier aan biologische functies, zoals: gemoedstoestand & depressie voortplantingsfysiologie antioxidant kankerremmer (anti-oncogenisch)

11 Borstkanker voorkomen/100.000 vrouwen/jaar (met leeftijdscorrectie)
U.S. & W. Europa Oost-Europa Japan Afrika Japan, 1950s China 50 100 From the IARC, Lyon: Parkin, DM, et al. CA Cancer J Clin, 49:33-64, 1999 11

12 Lichamelijk: endocriene kankers
Positieve correlatie tussen nachtelijke lichtintensiteit (satelietfoto’s) en aantal borstkankergevallen in 147 Israelische steden 12

13 Lichamelijk: endocriene kankers
Mensen die voor de TV in slaapvallen of in een ruimte die niet donker is (lichtvervuiling) hebben een verlaagde melatonineproductie → verhoogde kans op borst- of prostaatkanker De hoeveelheid licht die de melatonineproductie stopt en de groei van kankercellen veroorzaakt bij ratten is 0,2 lux (2x de lichthoeveelheid van volle maan) Melatonine inbrengen bij ratten vertraagde kankercelgroei met 70% Davis et.al. Cancer causes control, 2006, 17: Figueiro et.al. Journal of carcinogenesis, 2006, 5:20

14 Maatschappelijk: slaaptekort

15 Maatschappelijk: verkeersveiligheid
nacht-/dag-ongevallen 50% -> 30%

16 Maatschappelijk: verkeersveiligheid
België: hoogste aantal verkeersdoden in de EU (Eurostat) Wallonie: Ministère de l'Équipement et des Transports: wegverlichting heeft geen effect op veiligheid (2002)

17 Maatschappelijk: verkeersveiligheid
Risico op verkeers- en werkongevallen vergroot door slaaptekort en –verstoring.

18 Maatschappelijkheid: veiligheidsgevoel
Mensen hebben van nature schrik van het donker Edison: ‘uitvinding van de gloeilamp zal criminaliteit terugdringen’ Misvatting dat meer verlichting criminelen afschrikt Openbare verlichting vermindert in de eerste plaats onze ‘angst’, niet de echte criminaliteit

19 Lichthinder & criminaliteit
Criminaliteit in Chicago nam met 21% toe na plaatsing van meer en sterkere lichten (Morrow & Hutton, 2000) Övertornea (S): geen straatverlichting in winter : aantal inbraken gehalveerd! Stijging van criminaliteit met enkele percenten voor verhoging verlichting met factor 10 (Clark, 2003) Netto-effect van meer verlichting is dat criminelen eerder geholpen dan afgeschrikt worden. Zelfde conclusie voor graffiti-spuiters.

20 Kennisverlies: astronomie
In gebieden met weinig of geen lichtvervuiling zie je ca à sterren. In Vlaanderen zie je gemiddeld 600 sterren. Brussel, Antwerpen & Gent: minder dan 100!

21 Kennisverlies: astronomie
Amateurastronomen kunnen belangrijke bijdrage aan wetenschap leveren: ontdekken van onbekende kometen, sterbedekkingen, etc. Astronomen kunnen al last ondervinden van de vervuiling van een stad op 100 km In België valt nog maar weinig te rapen… 21

22 Kennisverlies: astronomie
UNESCO: kunstmatige verheldering van de hemel mag niet meer dan 10% bedragen In Vlaanderen is dit 300% (op sommige plekken 900%) 22

23 Kennisverlies: astronomie
Lüneburger Heide Hannover P. Brunet 23

24 Melkweg weg!

25 Cultureel

26 Cultureel Lascaux cave , France – b.c.

27 Cultureel

28 Cultureel Objecten met een sterrenkundige achtergrond gelden als een eerbetoon voor de complexiteit en diversiteit aan de wijze waarop mensen de kosmos rationaliseerden en hun acties in overeenstemming brengen met dat begrip. Dit omvat, maar is geenszins beperkt tot, de ontwikkeling van de moderne wetenschappelijke astronomie. Deze nauwe en voortdurende interactie tussen astronomische kennis en haar rol in de menselijke cultuur is een essentieel element van de uitzonderlijke universele waarde van deze objecten. Deze materiële getuigenissen van de astronomie, gevonden in alle geografische regios, overlopen alle perioden van de prehistorie tot vandaag.

29 Cultureel Sirius

30 Cultureel Vincent Van Gogh: Caféterras bij avond, September 1888
“De sterrennacht zet me altijd aan het dromen…” Vincent Van Gogh

31 Cultureel Vincent Van Gogh:
Sterrennacht boven de Rhône, september 1888

32 Cultureel Vincent Van Gogh: De sterrennacht, juni 1889
“Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende stippen in de lucht niet net zo makkelijk te bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Net zoals we de trein naar Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om naar de sterren te reizen.” Vincent Van Gogh

33 Het verdwijnen van de sterrenhemel

34 Lichthinderatlas Beelden van DMSP (Defence Meterological Satellite Program) met behulp van de Operational Linescan System (OLS) Uit de periode Compositie van beelden tijdens heldere nachten met een maan minder dan 60% Lichtbronnen die op 3 of minder opnames voorkwamen werden er uit gefilterd Via tal van berekeningen kaarten die de hemelgloed veroorzaakt door artificiële verlichting weergeeft Nauwkeurigheid van 2.8 Km

35 Lichthinderatlas

36 Lichthinderatlas

37 Lichthinderatlas Op het internet:
Kaarten over de toename van de lichtvervuiling Binnenkort ook met kaarten van hoeveel sterren je waar met het blote oog kan zien

38 De toestand is niet hopeloos …

39 Wat kan de gemeente er aan doen?
Overtreders informeren en begeleiden In openbare aanbestedingen het voorkomen van lichthinder opnemen Politiereglement Stedenbouwkundige verordening Informatie verspreiden

40 Concrete lichthindertesten
Hoe sterk is de lichtvervuiling in uw gemeente? Cassiopeia-test

41 Cassiopeia-test Sterrenbeeld met 5 heldere sterren in de vorm van een W Tussen noordelijke horizon en punt recht boven u Sterrenbeelden draaien langzaam rond poolster in tegenwijzerzin

42 Cassiopeia-test Situeer de ‘W’ van Cassiopeia en hou de kaartjes in dezelfde positie als het sterrenbeeld Overloop a.d.h.v. het bovenste sterrenkaartje alle controle-sterren in de aangegeven volgorde. Probeer zo ver mogelijk te geraken. Lees daarna op het linker sterrenkaartje de waarde af van de zwakst waarneembare ster en vergelijk met de waardeschaal.

43 Cassiopeia-test Hoeveel sterren zie je van de genummerde sterren in kaart 1? Wat is de waarde van de zwakste ster?

44 Sky Quality Meter (SQM-l)
Eenvoudige meter (goedkoop) die de hemelhelderheid meet Minstens 3 metingen elkaar doen en rekenkundig gemiddelde bepalen Gegevens invoeren op

45 Lichthinderkaart Vlaanderen
Op basis van de SQM-l metingen Nog maar recent gestart. Metingen zijn dus welkom

46 Informatie op internet

47 Humor en lichthinder