T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc

Presentatie over: "T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc"— Transcript van de presentatie:

1 T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc
Beheersing van risico’s bij handelingen met open bronnen in laboratoria T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc

2 Inhoud Toelichting nieuwe leidraad Focus Strategie
Beperking inhalatie werknemer bij incidenten Beperking overige belastingspaden Toepassing nieuwe leidraad Voorbeeldberekeningen Verschillen met huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

3 Waarom nieuwe leidraad?
Richtlijn Radionuclidenlaboratoria ingetrokken Bijlage bij vergunningen “p,q,r-formule” normstelling en uitgangspunten onduidelijk HARAS-project meer realistisch verspreidingsmodel Radionuclidenlaboratoria

4 Aanloop project 2001 IAVM subwerkgroep 99/04 “infrastructuur”
maart 2003: projectvoorstel “analyse en beoordeling risico’s radioactieve stoffen”, Grimbergen en Dignum oktober 2003: offerte aanvraag SZW onderzoek “Model voor de begrenzing van werkzaamheden met radioactieve stoffen in laboratoria” november 2003: Verlening opdracht SZW aan VU Radionuclidenlaboratoria

5 Verloop project december 2003 start februari 2004:
enquête toepassingen radioactieve stoffen augustus 2004: 1e concept-model september 2004 expertmeeting oktober 2005 aanbieding eindrapport november 2005 acceptatie eindrapport door SZW Radionuclidenlaboratoria

6 Vervolg project Winter 2005/2006: Rapport aangeboden aan NVS
Voorjaar 2006: Rapport ter commentaar op website NVS Najaar 2006: Besluit tot organisatie NVS workshop Maart 2007: NVS workshop … Radionuclidenlaboratoria

7 Werkdocument Hoofdtekst Bijlage I: Leidraad laboratoria
opdrachtgever geïnteresseerden in onderzoeksmethoden, achtergronden Bijlage I: Leidraad laboratoria vergunningaanvrager vergunningverlener inspectie Bijlage II: Verantwoording rekenregel modelverbeteraars onderwijs deskundigen voor niet-standaard situaties Radionuclidenlaboratoria

8 Status Zie NVS-nieuws 2008/2 Radionuclidenlaboratoria

9 Focus Risico voor de werknemer analyse van de risico’s
effectieve maatregelen ter beperking Radioactieve stoffen Handelingen in laboratoria opgebouwd uit bewerkingen dekkend voor het grootste deel van de toepassingen in Nederland Radionuclidenlaboratoria

10 Leidraad voor handelingen in laboratoria Classificatie van ruimten
vergunningen Milieu (MR-AGIS) AI-27 Ioniserende straling AI-18 Laboratoria Leidraad voor handelingen in laboratoria Classificatie werknemers Vervoer (vervoersbesluit) Classificatie van ruimten Praktijk Nucleaire geneeskunde Radionuclidenlaboratoria

11 Strategie model Basisstrategie risicobeheersing arbo
brongerichte maatregelen maatregelen gericht op de werkplek maatregelen gericht op de werknemer Optimalisatie stralingshygiëne veel aandacht voor werknemer “at risk” minder voor anderen Radionuclidenlaboratoria

12 Optimalisatie stralingshygiëne
Verbeteren daar waar mogelijk op basis van “nieuwe” informatie Verder: common practice, zoals vastgelegd in huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

13 Optimalisatie stralingshygiëne
Radionuclidenlaboratoria

14 Optimalisatie stralingshygiëne
Radionuclidenlaboratoria

15 Opbouw document

16 SZW werkdocument 354 Hoofdtekst Bijlage I: Leidraad laboratoria
opdrachtgever geïnteresseerde in onderzoeksmethoden, achtergronden Bijlage I: Leidraad laboratoria vergunningaanvrager vergunningverlener inspectie Bijlage II: Verantwoording rekenregel modelverbeteraars onderwijs deskundigen voor niet-standaard situaties Radionuclidenlaboratoria

17 Hoofdtekst onderzoeksmethoden resultaten discussie
opzet enquête vergunninghouders bronnen van common practice destillatie rekenregel uit HARAS-model (zie bijlage II) resultaten resultaten enquête samenvatting Leidraad (=bijlage I) discussie verschillen met eerdere richtlijn consequenties voor de praktijk aansluiting overige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

18 Bijlage I: Leidraad

19 Opbouw leidraad beschrijving beheersmaatregelen
voornamelijk common practice maximaal te hanteren hoeveelheden mix nieuw en common practice toelichting maximale hoeveelheden Radionuclidenlaboratoria

20 Deel 1: Beheersmaatregelen
Bestrijding aan de bron Afscherming bij de bron Aanpassing van de werkplek Afscherming van de mens Persoonlijke bescherming Radionuclidenlaboratoria

21 Deel 2: Toetsingscriteria
Maximaal te hanteren hoeveelheden radioactieve stoffen Amax einh in tabelvorm, afhankelijk van: type bewerking fysisch-chemische vorm specifieke afzuigvoorziening type laboratorium N.B. niet alle combinaties vallen binnen de leidraad Radionuclidenlaboratoria

22 Deel 3: Toelichting toetsingscriteria
Categorieën bewerkingen Fysisch chemische vorm Type bewerking Waarden verspreidingsparameter p aansluiting MR-AGIS Beperking type bewerking per type werkplek Basis: common practice Beperking inhalatie werknemer Basis: HARAS Beperking te hanteren hoeveelheid in type lab (Bijlage II) Radionuclidenlaboratoria

23 Bijlage II: Beperking inhalatie medewerker (HARAS berekeningen)

24 BIJLAGE II: Verantwoording rekenregel inhalatie
HARAS-model keuze parameters keuze scenario’s aannamen, vereenvoudigingen en benaderingen Radionuclidenlaboratoria

25 Blootstelling werknemer door inhalatie
E50 = A Tf einh E50 effectieve volgdosis (Sv) A gehanteerde activiteit (Bq) einh conversiefactor (Sv/Bq) Tf transferfactor Radionuclidenlaboratoria

26 HARAS-model Radionuclidenlaboratoria

27 HARAS berekeningen 11 parameters, afhankelijk van
Type bewerking Fysisch chemische eigenschappen Ventilatievoorzieningen Scenario’s Tf berekend voor verschillende bewerkingen bij normaal verloop en incident scenario’s Radionuclidenlaboratoria

28 Scenario’s onbedoelde gebeurtenissen
Breuk, kapot springen onderdelen Lekkage Morsen Uitvallen ventilatie M.u.v. morsen, ca. 1 x per jaar per medewerker Radionuclidenlaboratoria

29 Fysisch-chemische vorm
gas vluchtige vloeistof waterige vloeistof minder vluchtige vloeistof zeer stoffige vaste stof stoffige vaste stof vloeistof waarin een niet-vluchtig nuclide is opgelost vaste stof in moeilijk verspreidbare vorm Radionuclidenlaboratoria

30 Type bewerking vervluchtigen stoffige bewerking spattende bewerking
rustige bewerking bewerking in een gesloten systeem Radionuclidenlaboratoria

31 Specifieke ventilatievoorziening
geen afzuigpijp gewone zuurkast gekeurde zuurkast N.B. invloed ventilatievoud werkplek op Tf gering Radionuclidenlaboratoria

32 Berekening Tf versimpelen
Tf = 10 -(f + b + v) f fysisch-chemische vorm b type bewerking v specifieke afzuigvoorziening f, b, v gehele getallen, ≥0 (0 = worst case) Radionuclidenlaboratoria

33 Parameter f gas vluchtige vloeistof 1 waterige vloeistof, gel 2
vluchtige vloeistof 1 waterige vloeistof, gel 2 minder vluchtige vloeistof 3 zeer stoffige vaste stof stoffige vaste stof 4 vloeistof waarin een niet-vluchtig nuclide is opgelost 6 vaste stof in moeilijk verspreidbare vorm Radionuclidenlaboratoria

34 Parameter b 2 3 4 vervluchtigen stoffige bewerking spattende bewerking
stoffige bewerking spattende bewerking 2 rustige bewerking 3 bewerking in een gesloten systeem 4 Radionuclidenlaboratoria

35 Parameter v 1 3 4 geen laboratoriumventilatie afzuigpijp
laboratoriumventilatie afzuigpijp 1 gewone zuurkast 3 gekeurde zuurkast 4 Radionuclidenlaboratoria

36 Bepaling maximaal te hanteren hoeveelheid
Amax einh = EN 10 f + b + v EN dosisnorm (Sv) Amax maximaal te hanteren activiteit einh conversiefactor (Sv/Bq) f, b, v transferparameters Radionuclidenlaboratoria

37 Amax einh voor verschillende scenario’s
1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt: Amax einh = EN,incident 10 f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10 f + b Radionuclidenlaboratoria

38 Toetsingsnormen EN voor inhalatie
chronische blootstelling: 1 µSv per bewerking incidentele blootstelling: B-lab 1 mSv per gebeurtenis andere omgevingen 0,1 mSv per gebeurtenis Chronisch kan bepalend worden, als b en v beiden klein zijn. Dit wordt uitgesloten door alleen common practice combinaties toe te laten (zie “eis werkplek”) Radionuclidenlaboratoria

39 Kleinste waarde van Amax einh
1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt : Amax einh = EN,incident 10 f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10 f + b Hoeveelheid beperken tot: Amax,inhalatie einh = EN,incident 10 f + g met g = min(v,b) Radionuclidenlaboratoria

40 Parameter g geen afzuig pijp zuur kast gekeurde zuurkast vervluchtigen
stoffige bewerking x spattende bewerking 1 2 rustige bewerking 3 bewerking in een gesloten systeem 4 Radionuclidenlaboratoria

41 Vergelijking met huidige richtlijnen in een gekeurde zuurkast in een B-lab
Radionuclidenlaboratoria

42 Conclusie HARAS-berekeningen
Bij toepassing common practice: incidentele blootstelling bepalend Optimalisatie: afstemming type bewerking met specifieke afzuigvoorziening Amax,inhalatie einh varieert van 10-2 tot 107 Re Radionuclidenlaboratoria

43 Bijlage I: Beperking overige belastingspaden (common practice)

44 Overige belastingspaden
Chronische inhalatie werknemer Verspreiding activiteit via Oppervlaktebesmetting Gevolgen brand Radionuclidenlaboratoria

45 Verspreidingsparameter p
p varieert van -4 tot -1 (4 “klassen”) p gegeven voor 22 combinaties van type bewerking en fysisch-chemische vorm koppeling voorzieningen werkplek met type bewerking (common practice) koppeling met MR-AGIS Radionuclidenlaboratoria

46 Eis werkplek op grond van type bewerking
Hoogste risicoklasse, ofwel minimale waarde p : buiten lab D lab C lab B lab Geen -1 -2 Afzuigpijp X Gewone zuurkast -3 Gekeurde zuurkast -4 Radionuclidenlaboratoria

47 Beperking op grond van laboratoriumklasse
Beperking verspreiding via oppervlakte besmetting gevolgen brand Klasse: Amax,lab einh (Re) B-lab 1000 C-lab 10 D-lab 0,1 buiten lab 0,01 Radionuclidenlaboratoria

48 Conclusie bijlage I beperkingen
Inhalatie werknemer niet altijd meest beperkend Tevens van belang: Verspreiding via oppervlaktebesmetting Verspreiding bij calamiteit (brand) Maximale hoeveelheden in tabel meest praktisch Radionuclidenlaboratoria

49 Praktijk: toepassing leidraad

50 Beoordeling situatie: in één keer - methode
Deel alle bewerkingen in Per bewerking: toets Amax einhin tabel voor betreffende lab (N.B. niet in tabel: plan valt buiten leidraad!) Radionuclidenlaboratoria

51 Beoordeling situatie: stap voor stap
Maximale hoeveelheid: toets labklasse Type bewerking: toets eisen werkplek Per bewerking: toets Amax einh Radionuclidenlaboratoria

52 Stap 1: toets labklasse nee ja
Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Pas hoeveelheid of labklasse aan Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Radionuclidenlaboratoria

53 Stap 2: toets bewerkingen-werkplek
ja nee afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan Radionuclidenlaboratoria

54 Stap 3: toets Amax einh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

55 Stap 1: toets labklasse nee ja
Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Pas hoeveelheid of labklasse aan Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Radionuclidenlaboratoria

56 Stap 2: toets bewerkingen-werkplek
ja nee afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan Radionuclidenlaboratoria

57 Stap 3: toets Amax einh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

58 Voorbeelden Groningen
voorbeeldberekeningen\RUG Iso_bijlage1_revisited.doc Radionuclidenlaboratoria

59 Praktijk: verschillen met huidige richtlijnen

60 Verschillen huidige richtlijnen
Nieuwe indeling type bewerkingen Grotere invloed specifieke afzuiging Andere benadering isolatoren Kleinere invloed werkplekventilatie (5 h-1 voldoende) Afstemming specifieke afzuiging – type bewerking Toename Amax voor vaste stoffen en niet-vluchtige nucliden Afname Amax voor vluchtige nucliden en gesloten systeem zonder specifieke afzuiging Geen “belastingsfactor” nodig, alleen Amax Radionuclidenlaboratoria

61 Radionuclidenlaboratoria