Hoofdstuk 17. Polyfone Structuren

Presentatie over: "Hoofdstuk 17. Polyfone Structuren"— Transcript van de presentatie:

1 Algemene Muziekleer Hoofdstuk 15 Compositietechnieken, homofone en polyfone structuren

2 Hoofdstuk 17. Polyfone Structuren
Luistervaardigheid en voorstellingsvermogen Herkennen, benoemen en onderscheiden van meerstemmige schrijfwijzen Herkennen en benoemen van homofone en polyfone structuren Volgen van: - Cantus firmus - steminzetten  Interpreteren: Met behulp van een partituur volgen en analyseren van een fuga(vorm)

3 begrippen die bij dit item van de stofomschrijving horen
Canon. Cantus firmus Doorimitatie Fuga: expositie; doorwerking; divertimento; stretto; coda Homofonie Imitatie. Polyfonie. Omkering/ Spiegeling. Seriële technieken Stemparen. Stemvoeringsaspecten: parallelle beweging. Tegenbeweging. Tegenmelodie. Tegenstem Tweede stem Vergroting en verkleining.

4 Parallelle beweging De toonhoogtes van twee of meer stemmen bewegen zich in dezelfde richting.
(bij parallel: hetzelfde interval)  Tegenbeweging De toonhoogtes van twee stemmen bewegen zich in tegengestelde richting. Zijdelingse beweging : nvt

5 Imitatie een compositietechniek waarbij ritmes, motieven of melodische fragmenten van de ene stem vrij kort daarna (of zelfs overlappend) in de andere stemmen terugkomen. Imitatie:  Strenge imitatie vinden we in de canontechniek. Over vrije imitatie spreken we, wanneer motieven of eventueel grotere fragmenten verspreid over verschillende partijen worden geïmiteerd.   Imitatie gebeurt vaak in stemparen: sopraan en alt beginnen, tenor en bas imiteren. We spreken van doorimitatie als gedurende een compositie kernachtige motieven door meerdere stemmen worden geïmiteerd. Dit gebeurt dan bij iedere nieuwe tekstregel opnieuw. Na de imitatie van het beginmotief gaan de stemmen meestal vrij verder.

6 Vaardigheid 3 (examen) Het herkennen van imitatie en doorimitatie Imitatie: Het herkennen van doorimitatie:

7 Stemparen Paarsgewijze stemvoering: compositietechniek waarbij in meerstemmige muziek telkens twee partijen contrapuntisch samenklinken. Het herkennen van stemparen Twee stemmen (bv. De alt en sopraan) gaan dan samen en vormen zo een paar tegenover twee andere stemmen (bv. De tenor en bas)

8 Tegenmelodie Een duidelijk herkenbare, van het thema afwijkende en gelijktijdig klinkende melodie met een zelfstandig karakter Voorbeeld: tegenmelodie gespeeld door de piccolo in de John Philip Sousa Mars The Stars and Stripes Forever

9 Spiegeling Omkering: alles wat stijgend is dalend maken en andersom
Als een melodie wordt 'omgekeerd' (alle stijgende intervallen worden dalende en omgekeerd) spreekt men ook wel van inversie. Zou men bijvoorbeeld het begin van Vader Jacob omkeren dan wordt c-d-e-c dus c-bes-as-c. Deze techniek komt voor in onder andere barokmuziek maar ook in dodecafonie. Kreeftengang: verandering van de melodie door haar van achter naar voren te spelen.

10 Vergroting verandering van een melodie door haar notenwaarden te verlengen.
Verkleining verandering van een melodie door haar notenwaarde te verkorten.

11 Cantus Firmus Techniek
Polyfone compositietechniek waarbij tegen een reeds bestaande melodie (de tenor) een of meer tegenstemmen worden gecomponeerd. Toelichting: De onderstem laat een Gregoriaanse melodie horen in lange notenwaarden. Daarboven 2 beweeglijke stemmen: een middenstem die af en toe de inzetten van de bovenstem overneemt en omgekeerd. De melodie in de onderstem zorgt voor samenhang

12 Canon Meerstemmige compositie waarin de leidende stem door de anderen notengetrouw wordt geïmiteerd
Het herkennen van canon Mozart: Bach:

13 Fuga: expositie; doorwerking; divertimento; stretto.
Meerstemmige imitatorische compositietechniek waarbij een thema achtereenvolgens in de verschillende stemmen terugkeet volgens vaste tonale ordeningspatronen (tonica-dominant-tonica-dominant) in de zogenaamde expositie Tijdens de doorwerking ondergaat het thema dan allerlei andere polyfone bewerkingen. Het kan gedeeltelijk herhaald worden, al dan niet verkleind of vergroot, of moduleren naar verwante toonsoorten. In het slotgedeelte van een fuga treft men vaak een orgelpunt aan en een stretto (een overlappende themaherhaling in de verschillende stemmen). Soms heeft een fuga ook een divertimento (een quasi, improviserende doorbreking van de hoofdstemmen)

14 Fuga Vaardigheid 2 (examen) - Het herkennen van de fuga. - Het aangeven van de inzetten en de tussenspelen in een expositie. - Het herkennen van een stretto een meerstemmig, ofwel polyfoon, muziekstuk, waarin het thema door één stem wordt ingezet en dan door meerdere stemmen op verschillende toonhoogtes wordt geïmiteerd Analyse fuga: Bach - Fugue BWV846 Expositie: Het onderdeel van de fuga waarin alle stemmen één keer het thema hebben gehad (en dat hebben afgerond) noemen we de expositie. Daarna volgt een doorwerking Stretto: Het stretto werkt spanningsopbouwend en vormt vaak het slot van de Fuga. Een stretto ontstaat wanneer een tweede themainzet komt als de eerste inzet nog niet is afgelopen, de themainzetten overlappen elkaar (dus er is sprake van een kleine imitatietijd).

15 Analyseren Expositie Vragen nav Fuga in Cminor van Bach
1. Hoeveel stemmig is deze fuga? 2. Welke stemmen zetten achtereenvolgens in? 3. In welke maat (en op welke tel) eindigt de expositie? Bespreken: bij een driestemmige fuga: 1e inzet van thema op grondtoon, eenstemmig 2e inzet van thema, op dominant, ( + vervolg van 1e stem; er is dus nu sprake van tweestemmigheid 3e inzet van thema op grondtoon, driestemmigheid tussenspel

16 Hoofdstuk 17. Polyfone Structuren
Luistervaardigheid en voorstellingsvermogen Herkennen, benoemen en onderscheiden van meerstemmige schrijfwijzen Herkennen en benoemen van homofone en polyfone structuren Volgen van: - Cantus firmus - steminzetten  Interpreteren: Met behulp van een partituur volgen en analyseren van een fuga(vorm)

17 begrippen die bij dit item van de stofomschrijving horen
Canon. Cantus firmus Doorimitatie Fuga: expositie; doorwerking; divertimento; stretto; coda Homofonie Imitatie. Polyfonie. Omkering/ Spiegeling. Seriële technieken Stemparen. Stemvoeringsaspecten: parallelle beweging. Tegenbeweging. Tegenmelodie. Tegenstem Tweede stem Vergroting en verkleining.