Bodem in de Omgevingswet

Presentatie over: "Bodem in de Omgevingswet"— Transcript van de presentatie:

1 Bodem in de Omgevingswet
Marieke Prins Rijkswaterstaat, Bodem en Ondergrond (Bodem+) 4 december 2018

2 Onderwerpen Beleidsherziening bodem
Aanvullingswet en Aanvullingsbesluit Bodem Wat verandert er? Planning en vervolg Vragen en discussie 26 juni 2018

3 Beleidsherziening bodem
22 november 2017

4 Herziening bodembeleid: Veranderen
Meer in verbinding met andere domeinen Geen directe saneringsplicht meer vanuit rijksregels Uitgaan van bodemkwaliteit i.r.t. gewenste functie i.p.v. gevalsbenadering Meer ruimte voor decentraal beleid Eenvoudiger regels 22 november 2017

5 Herziening bodembeleid: Houden
Nieuwe aantastingen zoveel mogelijk beperken en ongedaan maken ‘Vervuiler betaalt’ principe Oude aantastingen aanpakken wanneer nodig en mogelijk; tot die tijd goed beheren Waarborgen voor bescherming mens, plant en dier 22 november 2017

6 Bodem en de Omgevingswet
Ow biedt goede basis voor gewenste verandering Bodem wordt onderdeel van de Ow, dat betekent o.a.: Gemeente primair verantwoordelijk voor de fysieke leefomgeving (en dus ook bodem) voor beoordelen activiteiten (niet zijnde wateractiviteiten) in de fysieke leefomgeving Provincie blijft verantwoordelijk voor behalen doelen tav grondwaterkwaliteit die kaderrichtlijn water en grondwaterrichtlijn stelt (hoeder grondwater) Rijkswaterstaat/Waterschap waterbeheerder van rijkswateren/regionale wateren (watersysteem omvat ook grondwaterlichamen!) en is primair verantwoordelijk voor beoordelen wateractiviteiten. Rijk is terughoudend met nationale regels Rijk stelt algemene regels voor veel voorkomende activiteiten 22 november 2017

7 Hoofdlijnen Aanvullingswet en Aanvullingsbesluit Bodem
22 november 2017

8 Bodem onder de Omgevingswet
Aanvullingsspoor Hoofdspoor Decentraal Iw Wet Aanv.wet Omgevings-verordening Ob Bkl Aanvullings-besluit Omgevings-plan Ib BAL Bodemregelgeving staat nu in 1 wet en ca. 16 AMvB’s. Dat wordt onder de Omgevingswet overzichtelijker gestructureerd. Uiteindelijk hebben we in 2021 een Omgevingswet, vier AMvB‘s en een regeling. Daarnaast komt straks een deel in decentrale regels. De optelsom zijn de regels die gelden voor burgers en bedrijven. Met de digitale ondersteuning wordt de toegang vereenvoudigd. Door de complexiteit van het project zijn de wet, de vier besluiten en de regeling niet in een klap volledig. Met het invoeringsspoor en de vier aanvullingssporen worden ze gecompleteerd: Met de Invoeringswet en de vier aanvullingswetten, wordt de nu al aangenomen wet aangevuld. Met het invoeringsbesluit en de vier aanvullingsbesluiten, worden de vier besluiten aangevuld. Idem voor de regeling waarschijnlijk. Betekent nu dat voor bodem relevante onderdelen nu in verschillende stukken staan. Zo staan instrumenten al in de Omgevingswet, preventieve bepalingen staan al in het BAL en de financiële instrumenten m.n. in de invoeringswet. Bbl Waterschaps-verordening Omgev.reg. Aanv.regeling 22 november 2017

9 Activiteiten in fysieke leefomgeving
26 juni 2018

10 Drie pijlers uit de MvT Voorkomen van nieuwe verontreiniging of aantasting (preventie) Meewegen van bodemkwaliteit als onderdeel van een brede afweging van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving in relatie tot functies (toedeling van functies) Op duurzame en doelmatige wijze beheren van resterende historische verontreinigingen (beheer van historische bodemverontreinigingen) 22 november 2017

11 Pijler 1 - Preventie Preventieve bepalingen voor bodembedreigende activiteiten – BAL Ongewoon voorval – Ow Hoofdstuk 19.1 Zorgplicht: Algemene zorgplicht – Ow artt. 1.6 en 1.7 Verbod activiteit met aanzienlijke nadelige gevolgen – Invoeringswet Specifieke zorgplicht – BAL art. 2.10 22 november 2017

12 Pijler 2 – Ruimtelijk beleid
Algemene instrumenten in de Ow en besluiten. Beschreven in MvT aanvullingswet. Geen toevoeging voorzien in aanvullingsbesluit. 22 november 2017

13 Pijler 3 - Historisch verontreinigingen (1)
Overgangsrecht: beschikt als spoed of saneringsplan goedgekeurd – Aanvullingswet Onaanvaardbare humane risico’s: toevalsvondst en gedoogplichten – Aanvullingswet Overige onaanvaardbare risico’s: gedoogplichten (aanvullingswet) en programma (Ow) Aanvullingswet is beschikbaar wanneer deze naar de Tweede Kamer is verzonden. Naar verwachting is dit rondom het Kerstreces. Overgangsrecht: Eeuwigdurend (geen einddatum) Van toepassing op beschikkingen met spoed en gevallen met goedgekeurd saneringsplan en plan voor gebiedsgerichte aanpak Op die gevallen gehele Wbb van kracht, dus ook bevoegd gezag Onaanvaardbare risico’s: alleen voor humane risico’s is soms onverwijld optreden nodig. Hiervoor is geen instrument in de Ow beschikbaar is situatie niet het gevolg is van een ongewoon voorval. Met de toevalsvondst kan de gemeente maatregelen afdwingen bij de eigenaar om het risico tegen te gaan (is geen saneringsplicht!) en zelf op te treden indien de eigenaar daarin faalt. Bij ecologische of verspreidingsrisico’s is het bestaande instrumentarium van de Ow toereikend. 22 november 2017

14 Pijler 3 - Historisch verontreinigingen (2)
Gemeenten bepalen in Omgevingsplan waar en wanneer voorwaarden worden gesteld i.r.t. bodemkwaliteit Instructie in BKL dat gemeente voor bodemgevoelige bouwwerken op verontreinigde grond grenswaarde vast stellen. Mag niet hoger dan huidige spoedgrens Algemene regels in BAL voor: Graven Saneren Opslaan Toepassen 22 november 2017

15 (onverplicht) programma
Overgangsrecht Beschikking ernst met spoed Goedgekeurd saneringsplan Maatregelen opgelegd ex art 37 4e lid Wbb Gebiedsplan ex art. 55d Wbb Omgevingswet Wbb Gebiedsplan Beschikt gebiedsplan (onverplicht) programma Mogelijkheid tot sluiten afkoopovereenkomsten voor: alle verontreinigingen ..:geen verontreinigingen 4 jr Ow Onder het overgangsrecht vallende verontreinigingen 22 november 2017

16 Saneringsplicht Gemeente kan verbetering kwaliteit opleggen in omgevingsplan, meestal gekoppeld aan een activiteit De gemeente wordt via een instructie verplicht eisen te stellen aan de bodemkwaliteit bij de realisatie van een bodemgevoelig gebouw. Deze eisen kan de gemeente zelf vormgeven; er mogen echter geen onaanvaardbare risico’s ontstaan. Bij verontreinigingen die negatieve effecten op de leefomgeving, b.v. door lekken naar het grondwater, kan gemeente aanpak eisen Tijdelijke maatregelen De omgevingswet kent geen instrument meer waarmee een sanering kan worden afgedwongen. Saneringen vinden plaats op basis van de eisen die de gemeente stelt aan de bodemkwaliteit in het omgevingsplan. Bijna altijd zullen dat eisen zijn aan een bouw/graaf activiteit of een functiewijziging. Dit komt sterk overeen met de huidige praktijk van een beschikking ernst zonder spoed. In plaats van een beschikking is er het omgevingsplan, wat meer mogelijkheden biedt voor stellen algemene regels of juist specifieke voorschriften. Met een instructie in het BKL worden gemeenten verplicht voor bodemgevoelige bouwwerken (gebouwen waarin mensen langere tijd in verblijven) een waarde vast te stellen voor diverse stoffen waarboven maatregelen nodig zijn, zodat bij het voorziene gebruik geen onaanvaardbare risico’s optreden. Dit is vergelijkbaar met het huidige spoedcriterium. Wil een gemeente beleidsneutraal zijn t.o.v. de huidige praktijk dan kan ze de I-waarden nemen. 22 november 2017

17 Rijksregels saneren Regelt niet wanneer je saneert, maar hoe
Gebaseerd op BUS Twee standaardaanpakken: leeflaag en ontgraven Maatwerkregels op saneringsdoel en aanpak mogelijk Alternatieve aanpak altijd mogelijk 22 november 2017

18 Omvang beperkt < 25 m3 - NIBM
Rijksregels graven Graven, bemalen, zeven, tijdelijk opslaan en terugplaatsen Kwaliteit grond < I Kwaliteit grond > I Omvang beperkt < 25 m3 - NIBM Geen regels Grotere omvang: > 25 m3 Vooronderzoek en evt. bodemonderzoek doen Gescheiden houden kwaliteitsklassen Max 4 weken opslag op locatie Idem, aanvullend: Melding 5 dagen vooraf Informatieplicht einde werkzaamheden Kwalibo erkenning aannemer Milieukundig begeleider bij afvoer van grond, graven in een afdeklaag of verschillende kwaliteiten/selectief ontgraven Waarom algemene rijksregels voor graven? Zorgvuldig omgaan met historische bodemverontreinigingen Wens uitvoeringspraktijk: overal vergelijkbare regels (doelmatig & efficiënt) Betreft projectmatig grondverzet, dus geen saneringsdoelstelling! Algemene regels (geen vergunningplicht) geïnspireerd op ‘BUS tijdelijke uitname +’ gericht op zorgvuldig graven Nieuw: ondergrens omvang grondverzet (NIBM) Minimaal vooronderzoek, alleen bodemonderzoek wanneer nodig Ook bijkomende activiteiten als bemalen en lozen afvalwater Beleidsneutraal overzetten kwalibo-verplichtingen Mogelijkheden voor maatwerk(regels) op decentraal niveau Veel discussie over ondergrens en meldingsverplichtingen: kan minder ?

19 Opslaan grond en baggerspecie
Opslag als onderdeel van graven  MBA graven Opslag onder Bbk (als nuttige toepassing)  verdwijnt Opslag onder activiteitenbesluit, LVG  MBA opslag, versoepeling bodembescherming Opslag WM (grondbank/reiniger)  vergunningplicht 22 november 2017

20 Rijksregels toepassen (1)
Zo veel mogelijk neutrale overzetting regels uit H4 Bbk Opbrengst verbetertraject Bbk wordt meegenomen Belangrijkste afwijking t.o.v. Bbk zijn meer mogelijkheden voor maatwerk en aanvullende regels in omgevingsplan Onderdeel toepassen dat zich op keten richt blijft achter in Bbk Kwalibo blijft achter in Bbk Het Bbk is groot en complex. Het deel toepassen dat zich richt op de initiatiefnemer gaat over naar het BAL als een milieubelastende activiteit toepassen. De rest blijft achter in het Bbk. Toepassen wordt gestructureerd opgezet volgens de algemene lijnen van het BAL. In BAL is maatwerk in principe altijd mogelijk. Bij Bbk is dat maar zeer beperkt het geval. Meer maatwerkmogelijkheden zal daarom de belangrijkste beleidswijziging zijn bij de inbouw. 22 november 2017

21 Rijksregels toepassen (2)
Voorwaarden voor maatwerk (stand-still binnen gebied, Bodemkwaliteitskaart, voorwaarden aan herkomst materiaal) Grootschalige bodemtoepassing: vergelijkbaar met huidige regeling, maar met maatwerk Diepe plassen: implementatie circulaire/handreiking + nieuw milieu hygiënisch toetsingskader Verspreiden van baggerspecie: strengere norm, groter verspreidingsgebied, maatwerk mogelijk 22 november 2017

22 Toepassen mijnsteen in Limburg
MBA omvat mijnsteen in mijnsteengebieden die afkomstig is uit mijnsteengebeiden (limburg), omvat niet gevaarlijke afvalstoffen (vergunningplicht) Regels: 5 werkdagen melden toepassing, m.u.v. toepassing <50 m3 niet verontreinigd Informatieplicht: milieuverklaring indien verontreinigd Beschikbaar hebben van alle milieuverklaringen Onderzoek voor milieuverklaring: opdracht geven aan erkende intermediair

23 Grondwaterkwaliteit KRW en grondwaterrichtlijn zijn de basis. Deze zijn al volledig geïmplementeerd in de Ow + besluiten Provincie is beleidsmatig verantwoordelijk voor behalen doelen van deze richtlijnen, waterschappen geven uitvoering en gemeenten werken waar nodig mee Bronaanpak kan worden verplicht via omgevingsplan. Aanvullende maatregelen door overheid kan door programma, omgevingsplan/verordening, wanneer nodig gebruik makend van gedoogplichten Belangrijk bij grondwater is dat we hier als bodem echt integreren met de regels uit de andere domeinen (mn waterwet). Dus geen afzonderlijk bodemhoekje voor grondwaterkwaliteit. Kader zijn de EU-regels. Vanuit het Rijk is beleid hier geen kop op te zetten. Provincies zijn aan zet het beleid te maken. Naast de EU houden ze daarbij rekening met diverse belangen, waaronder drinkwater. Voor dat laatste staan er overigens ook nog bepalingen in de drinkwaterwet. Aanpak van bodemverontreinigingen moet dan ook worden gezien in deze context. De instrumenten van de Ow kunnen worden ingezet om de doelen die de provincie stelt te bereiken. De doelen staan dus voorop, niet of een I-contour wordt overschreden ... 22 november 2017

24 Beheer grondwater Provincie Waterschap Gemeente
Uitvoering GWR Regionaal waterprogramma Omgevingsverordening Monitoringsprogramma Instructieregels Waterschap Gemeente De eisen die er door Nederland gesteld worden aan de grondwaterkwaliteit volgen uit de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Grondwaterrichtlijn (GWR). Nederland zet hier geen nationale kop op. De eisen ten aanzien van de KRW/GWR geven ook aanleiding om verantwoord om te gaan met historische bodemverontreinigingen. De KRW en GWR zijn reeds volledig geïmplementeerd in de Omgevingswet en onderliggende Amvb’s. In het kort komt het erop neer dat de provincie met het regionale waterprogramma uitvoering dient te geven aan de grondwaterrichtlijn en dat het waterschap met haar waterbeheerprogramma hier rekening mee houdt en tevens uitvoering aan geeft. De provincie is hiermee verantwoordelijk voor het behalen van de doelen ten aanzien van de grondwaterkwaliteit, maar bij de te nemen maatregelen die in de waterprogramma’s landen is het waterschap ook betrokken. De maatregelen kunnen tevens aanleiding geven tot het opnemen van regels in de omgevingsverordening, waterschapsverordening en het omgevingsplan. Dit samenspel tussen de provincie, het waterschap en de gemeente om gezamenlijk invulling te geven aan het beheer van het grondwater is belangrijker geworden nu de Wet bodembescherming (Wbb) straks verdwijnt. De Wbb gaf in belangrijke mate invulling aan het beheer van historische bodemverontreinigingen waardoor voor het deel waar verontreinigingen van invloed waren op de doelen die de KRW en GWR stelt, de provincie grotendeels kon leunen op de Wbb. De taken die de provincie en het waterschap op grond van de Waterwet en het Waterbesluit hadden, zijn echter niet veranderd. De wijze waarop men aan de taak invulling moet geven, zal door het wegvallen van de Wbb, een andere dimensie krijgen. Met bodemverontreiniging worden zowel verontreinigingen in de vaste bodem als in het grondwater bedoeld. Waterbeheer-programma Waterschaps-verordening Omgevingsplan (onverplicht) Programma 22 november 2017

25 Taakverdeling Gemeente is verantwoordelijk voor de leefomgeving (Ow/2.3) Provincie is verantwoordelijk voor grondwaterbeschermingsgebieden (Ow/2.18) en programma ter uitvoering van de KRW/grondwaterrichtlijn (Ow/3.8) Waterschappen krijgen in principe bij provinciale verordening beheer over regionale wateren (2.18). watersystemen of onderdelen daarvan die niet in beheer zijn bij het Rijk Taakverdeling volgens de Ow. De teksten in de vakken komen uit de definities van de Ow samenhangend geheel van een of meer oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen, met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken 22 november 2017

26 Bruidsschat Onderdeel van het overgangsrecht in Invoeringsbesluit en Aanvullingsbesluiten Aan elk omgevingsplan wordt een set regels toegevoegd over de onderwerpen die het Rijk loslaat. Dit is ook voor bodem aan de orde Hiermee wordt een rechtsvacuüm voorkomen en krijgen decentrale overheden de tijd om zelf een afweging over deze onderwerpen te maken. Ook voor de waterschapsverordening komt een bruidsschat. Voor de provinciale omgevingsverordening is geen bruidsschat nodig. Bruidschatregels voorzien voor: bouwverbod op verontreinigde grond lozingsregels graven Voor bodem in ieder geval het ‘bouwverbod op verontreinigde grond’ die in BKL komt te staan. Nog niet duidelijk of voor bodem ook bruidsschat voor waterschapverordening nodig is. De provincies hebben aangegeven hun omgevingsverordeningen direct bij inwerkingtreding van de Omgevingswet vastgesteld te hebben. 26 juni 2018

27 Belangrijke veranderingen
Uitgangspunt is dat gemeente verantwoordelijk is, provincie en rijk alleen wanneer nodig: omkering t.o.v. de Wbb M.n. gemeente bepaalt wanneer verbetering bodemkwaliteit nodig is (Omgevingsplan) Meer flexibiliteit op rijksregels Alle gemeenten gaan over bodem, net als RO en milieu Geen aparte positie bodemverontreinigingen m.b.t. grondwaterkwaliteit Maar eigenlijk blijft veel hetzelfde! 22 november 2017

28 Hoe helpen we elkaar? Rijk blijft nationale regels stelen en systeemverantwoordelijk Afspraken tussen overheden over implementatie, o.a. Aan de slag met de Omgevingswet Convenant met UP eindigt op 1 januari 2021 Met elkaar nagaan hoe we het verder inrichten na 2020 22 november 2017

29 Planning en vervolg 22 november 2017

30 Indicatieve planning Parlement Wet AMvB Voorbereiding Consultatie
April 2018 Juli 2018 Sep 2018 Einde 2018 Parlement Wet AMvB Voorbereiding Consultatie Verwerken Voorhang Besluit ligt nu bij de staatssecretaris. Zij zal goedkeuring moeten geven voor de start van de consultatie. 22 november 2017

31 Meer informatie Programma Aan de slag met de Omgevingswet Informatiepunt Omgevingswet Digitale discussiegroep Rom-netwerk: Ambtelijk koepeloverleg bodem

32 Disclaimer Dit een ambtelijk werkdocument, op basis van stukken die nog dagelijks in bewerking zijn. Deze versie is bedoeld om ambtelijk overleg met de bestuurlijke koepels en andere stakeholders over te voeren, met het doel te komen tot een concept-Aanvullingsbesluit bodem Omgevingswet.   Hoewel gestreefd is naar volledigheid, is de tekst op onderdelen nog niet volledig uitgewerkt. Op een aantal punten moeten ontwerpbeslissingen worden genomen in samenspraak met andere beleidsafdelingen, vertegenwoordigers van decentrale overheden en externe deskundigen. Ook moeten tekst, structuur en formuleringen nog nader worden afgestemd op de overige conceptregelgeving onder de Omgevingswet.   Dringend verzoek aan iedereen om prudent met dit concept om te gaan en waar nodig het bovenstaande ook onder de aandacht van anderen te brengen. Volgens de huidige planning start juli 2018 de openbare internetconsultatie. In die fase kan iedereen reageren op de dan voorliggende conceptteksten van het Aanvullingsbesluit. 22 november 2017