Frans literatuuronder-wijs in 4 VWO in vier lessen

Presentatie over: "Frans literatuuronder-wijs in 4 VWO in vier lessen"— Transcript van de presentatie:

1 Frans literatuuronder-wijs in 4 VWO in vier lessen
N.M. Kam: literatuur in 4 VWO, ; verwerkt van Martijn Koek

2 Een raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril
om ….. te zien aan de horizon Lucebert

3 Een raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril
om ….. te zien aan de horizon Lucebert boterhammen oorlog alles helden honger zonlicht

4 Literatuuronderwijs in 4 VWO in vier lessen
Les 1: kritisch denken met literatuurlezen Les 2: Frans literatuur: Frans Afrikaanse literatuur Les 3: Interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus Les 4: Diepgaande interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus

5 Plan van de les 1 Les 1: kritisch denken met literatuurlezen
1- waarom literatuur? 2- wat is literatuur? 3- Denkproces oefenen 4- Invullen van learner report

6 Hogere denkvaardigheid van leerlingen:
- Klas: 4 en 5 vwo Vakonderdeel: Literatuur 2. Hoe gaan we het doen? 1. Wat is dat precies? Hogere denkvaardigheid van leerlingen: KRITISCH DENKEN - Wat houdt kritisch denken in? - Welke stappen moeten leerlingen zetten? - Wat is er lastig aan? -Welke activiteiten gaan we doen? -Welke instructiestrategie krijgen jullie? Hoe ga je alleen werken? Hoe gaan jullie samen werken? Hoe ga ik jullie helpen?

7 Kritisch denken & literatuur. Soms moet het…
Nederlands. Domein Literatuur, niveau 3F: De leerling kan kritisch reageren op maatschappelijke, psychologische en morele kwesties die in het werk worden aangesneden. De leerling kan een kritische tekstkeuze maken. De leerling leert kritisch/reflectief te lezen.

8 Examen vanaf 4de klas voorbereiden

9 Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

10 Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

11 Examen vanaf de 4de klas voorbereiden

12 Kritisch denken & literatuur. Altijd kan het…
MVT. Domein E: Eindterm 7: De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met ten minste drie literaire werken. Eindterm 8 (alleen vwo): De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten.

13 Kritisch denken is: Heel belangrijk!

14 Kritisch denken is: Heel belangrijk! Creativiteit

15 Persoonlijke vrijheid
Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit

16 Persoonlijke vrijheid
Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Keuzes maken

17 Persoonlijke vrijheid
Kritisch denken is: Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken

18 Mensenrechten Persoonlijke vrijheid Kritisch denken is: Democratie
Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken Mensenrechten

19 Mensenrechten Persoonlijke vrijheid
Kritisch denken is: […] education is not just about the passive assimilation of facts and cultural traditions, but about challenging the mind to become active, competent, and thoughtfully critical in a complex world. Martha Nussbaum Heel belangrijk! Persoonlijke vrijheid Creativiteit Democratie Keuzes maken Mensenrechten

20 kritisch leren denken is dus…
Heel belangrijk. Ja. & Heel moeilijk?

21 Maar: wat is kritisch denken dan eigenlijk?
The essence of critical thinking is suspended judgment; and the essence of this suspense is inquiry to determine the nature of the problem before proceeding to attempts at its solution. Dewey, 1910

22 Maar: wat is kritisch denken dan eigenlijk?
Purposeful, self-regulatory judgment Facione, 1990 Reasonable reflective thinking focused on deciding what to believe or do Ennis, 2005 Critical thinking is the use of those cognitive skills or strategies that increase the probability of a desirable outcome. Halpern, 2003

23 Kritisch denken als… DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken?

24 Kritisch denken als… PROCES
Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken?

25 Kritisch denken als… VISIE & BELEID PROCES
Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken? Ideaal VISIE & BELEID

26 Kritisch denken als… ONDERWIJS VISIE & BELEID PROCES
Psychologische invalshoek Hoe denken we? Hoe ontwikkel je een denkvaardigheid? Strijd DOEL Filosofische invalshoek Waartoe is kritisch denken nodig? Welke denkvaardigheden zijn nodig om kritisch te kunnen denken? Ideaal VISIE & BELEID

27 Kritisch denken als…strijd?
Tegen wat?

28 Voorbeeld: geef het 1st antwoord dat je direct binnen een paar seconden in je hoofd kwam
Is Hanneke een goede leider? Ze is sterk en slim.

29 Voorbeeld: geef het 1st antwoord dat je direct binnen een paar seconden in je hoofd kwam
Is Hanneke een goede leider? Ze is sterk en slim en lui en agressief.

30 Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 1
Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 1. We zijn geneigd onze beslissingen te baseren op de informatie die we wel hebben. Wat we niet weten laten we doorgaans buiten beschouwing.

31 Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 2
Twee lessen uit psychologisch onderzoek (Kahneman & Tversky) 2. Hoe meer de informatie die we hebben past binnen ons referentiekader (wat we in die bepaalde situatie verwachten), hoe sterker de neiging om die informatie voldoende te achten voor een beslissing.

32 Theoritical diagram of the process of socialisation
Interiorisation of questions Result of questionning Individual Experiments, learnt ↓ Source: Kam, 2015

33 Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie.

34 Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel

35 Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel Deze tegenstelling maakt kritisch denken zo moeilijk.

36 Dus: Consistentie van een verhaal is overtuigender dan volledigheid van informatie. Terwijl Dewey zei: De essentie van kritisch denken is het uitstellen van het oordeel Deze tegenstelling maakt kritisch denken zo moeilijk. Dus dat is waar we naar toe bewust moeten gaan.

37 Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind.
Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8: Copyright © by Association for Psychological Science

38 Focus op ‘Learned knowledge’
Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8: Copyright © by Association for Psychological Science

39 Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren
Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Focus op ‘What is not known or understood’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8: Copyright © by Association for Psychological Science

40 Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren
Fig. 1. The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Familiariseren Focus op ‘Learned knowledge’ De-familiariseren Focus op ‘What is not known or understood’ The locus of continuous individual differences in Stanovich’s tripartite model of the mind. Evans J S B T , and Stanovich K E Perspectives on Psychological Science 2013;8: Copyright © by Association for Psychological Science

41

42

43

44 Literatuur bevat veel van dit soort vreemde ‘stoplichten’ Beeldspraak, onbetrouwbaar perspectief, Immorele personages, open eindes…

45 Dus… Als we betekenis geven aan een literair verhaal, spreken we Kritische denkvaardigheden en een kritische houding aan

46 Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde
Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord.

47 Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde
Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord.

48 Een vriendin van je krijgt na de lessen over Hoofse Liefde een liefdesbrief met als aanhef ‘Aan mijn Isolde’ en onderstaand citaat. Wat is jouw advies?

49 WAT ZIJN DE VERSCHILLEN?
Welke kenmerken van de Hoofse liefde zie je terug in Tristan en Isolde? Welke niet? Beargumenteer je antwoord. Een vriendin van je krijgt na de lessen over Hoofse Liefde een liefdesbrief met als aanhef ‘Aan mijn Isolde’ en onderstaand citaat. Wat is jouw advies?

50 MAAR: HOE LATEN WE DAT ZIEN IN DE PRAKTIJK?
Wij gaan oefenen

51 MAAR: HOE LATEN WE DAT ZIEN IN DE PRAKTIJK?
DE DIDACTIEK 1. Inleiding in denkproces → Stilstaan bij wat je niet begrijpt 2. Eerst zelf nadenken, dan delen in groepen 3. Klassikaal rapporteren

52

53 Stap 1: inleiden in denkproces: stilstaan bij wat je niet begrijpt

54 Het raadsel… als ik wil veeg ik de smeerkaas van mijn bril
om ….. te zien aan de horizon Lucebert boterhammen oorlog alles helden honger zonlicht

55 Les 2: Frans literatuur: Frans Afrikaanse literatuur

56 Plan van de les Frans literatuur 19e en 20e eeuw
Frans Afrikaanse literatuur Keuze van een Roman Invullen van Learner Reports

57 Frans literatuur 17, 18, 19e, 20e 21 eeuw
Opdracht: . Alleen werken; je ziet een aantal boeken voor je: *Boeken classificeren: 17, 18, 19e, 20 en 21 eeuw *Een kenmerk van de literatuur van de 17, 18, 19e, 20 of 21 eeuw schrijven . Daarna in duo’s dan klassikaal

58 Sans la littérature Huiswerk → Denken en uitleggen, eigen manier
« C'est proprement avoir les yeux fermés, sans tâcher jamais de les ouvrir, que de vivre sans philosopher » Gaston Bachelard Sans la littérature

59 Frans Afrikaanse literatuur
*wat is Afrikaanse literatuur (Af.L) *wat is een kenmerk van de Af.L Opdracht: .Alleen: * 1 keuze uit 8 schrijvers maken *zijn bibliografie zoeken *vertellen waarom je de schrijver hebt gekozen *een roman de schrijver kiezen .Duo’s en klassikaal

60 Keuze van een Roman Léopold Sédar Senghor (Sénégal)
Cheikh Anta Diop (Sénégal) Ahmadou Kourouma (Côte D’Ivoire) Cheikh Hamidou Kane (Sénégal) Mongo Beti (Cameroun) Amadou Hampâté Bâ (Mali) Calixthe Beyala (Cameroun) Alain Mabanckou (Congo Braz) **Invullen van Learner Reports

61 Les 3: Interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus
De leerlingen kunnen lezersvragen stellen. De leerlingen krijgen oog voor de meerduidigheid en de openplekken in het verhaal door zelf vragen creëren en te ontwikkelen

62 Opdracht 1 Alleen het verhaal lezen → moeilijke woorden of zinnen noteren: 5m

63 Opdracht 1 Alleen het verhaal lezen → moeilijke woorden of zinnen noteren: 10 m Samen de woorden/zinnen doornemen: 5 m

64 Opdracht 2 Alleen het verhaal lezen → een samenvatting van 4 t/m 8 zinnen maken (in het NL): 10m

65 Opdracht 2 Alleen het verhaal lezen → een samenvatting van 4 t/m 8 zinnen maken (in het NL): 10m In duo’s overleggen: 3 m Klassikaal: 5m

66 Thema’s uit het verhaal
Emoties en spanningen: de heldendaden van Saïda volgen filosofie en de thematiek van het werk: De levensmoraal van Saïda en haar conceptie van de liefde het wereldbeeld dat uit het verhaal naar voren komt: een wereldbeeld naar voren dat vergeleken kan worden met die van een puber uit Europa het literaire werk heeft een cultuur-historische context die interessant is om te bespreken en te onderzoeken: de cultuurhistorische context (Aardkundige waarden =landschapsvormen, bodems, ondergrond en processen; Archeologische waarden =overblijfselen (in het landschap) van menselijke activiteiten uit het verleden; Cultuurhistorische waarden = het samenspel van historische landschappen, historisch geografische elementen, monumentale gebouwen en archeologische vindplaatsen die ons iets vertellen over het verleden

67 Opdracht 3 Het stellen van een lezersvraag:
Je kies een van de 4 thema’s Je lees het verhaal nog een keer en stel jezelf vragen die aan je gekozen thema zijn gerelateerd (min = 2 vragen en maxi = 4 vragen) 3. Je moet rechtvaardigen: waarom het thema hebt gekozen Voorwaarden van je vraag/vragen Voor lezersvragen, moet je zelf het antwoord op de vragen willen weten Het antwoord mag niet in het verhaal te vinden

68 Les 4: Diepgaande interpreteren/uitstellen van het verhaal les honneurs perdus
Jullie kunnen het verhaal goed interpreteren. jullie kunnen het verhaal in context plaatsen. Jullie leren het principe om zichzelf vragen te stellen Jullie kunnen het verhaal op meerdere manieren interpreteren en uitleggen.

69 Gisteren gedaan: lezersvragen →→vragen moeten zijn waar je het antwoord niet op weet
Hamvragen: dit zijn vragen die de kern van het verhaal raken, waar je lang over kan nadenken, en waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn In duo’s bespreken Klassikaal bespreken Invullen: Learner Report + vragenlijst

70 Invullen van learner report
1. Vragen over wat je ontdekt heb over hoe dingen zijn, hoe iets werkt, of hoe iets in elkaar zit, feiten, regels, regelmatigheden 2. Vragen over wat je ontdekt hebt aan uitzonderingen: dat sommige dingen anders zijn dan je eerst dacht, dat iets niet zo is of niet zo werkt, dat iets anders gedaan moeten worden dan je dacht. Dingen waardoor je verrast bent. 3. Vragen over wat je ontdekt hebt over jezelf. Inzichten over hoe je bent, hoe je reageert, waarvan je houdt, hoe je het liefst werkt. 4. Vragen over wat je ontdekt hebt aan uitzonderingen over jezelf: dat je niet altijd zo bent als je dacht, dat je dacht dat je altijd zus of zo deed, maar dat dat niet in alle omstandigheden zo blijkt te zijn. Dat je van andere dingen houdt, op een andere manier reageert, of op een andere manier werkt, dan je dacht. Verrassingen over jezelf. Er zijn geen goede of foute antwoorden: het gaat er om wat jij vindt.

71

72

73 Voor lezersvragen, moeten leerlingen zelf het antwoord op de vragen willen weten en;
Voor hamvragen, moeten leerlingen helpen om de kern van het verhaal te raken en hen veel aan het denken zetten. Bovendien, moeten die vragen meer mogelijke antwoorden bieden.