De bevrijding gehoord, gezien, maar niet beleefd.

Presentatie over: "De bevrijding gehoord, gezien, maar niet beleefd."— Transcript van de presentatie:

1 De bevrijding gehoord, gezien, maar niet beleefd.
1. Drama, 12 politiefunctionarissen, niemand overleefd. Wel bevrijding gehoord, enkele gezien. De 12 van Schiedam

2 Aanleiding tot onderzoek:
‘Het Rode Kruis krijgt van mij geen cent.’ ‘Ze hebben niets voor onze mannen gedaan.’ Rapport: ‘Schreeuwende tegenstelling tussen groepen in kamp. Noren en Denen veel, Belgen en Fransen matiger, Hollanders vrijwel niets.’ 2. Hernieuwde interesse. Schoonmoeder altijd gesloten. Haar verdriet en geschiedenis, liet niemand toe. Zeer vrijgevig aan goede doelen. Rode Kruis ontbrak. Waarom? Rapport afw bureau conc kamp Sachsenhausen als voorbeeld. Kasten puilden uit met eten behalve voor Hollanders. Duidelijk te herkennen.

3 Rapport cie. Vorrink 1947 Tekortkomingen Ned. Rode Kruis(NRK) door een tekort aan initiatief, durf en fantasie en een teveel aan formalisme en bureaucratie. Is oorzaak dat duizenden Nederlanders het leven hebben verloren welke, naar menselijke berekening, bij tijdige hulpverlening zouden zijn gered. 3. In 1947 conclusies zg pakkettencie. Een van de vele, nu alleen voedselpakketten. Vorrink zelf in Sachsenhausen gevangen geweest. Vele onderzoeken hierna geweest. Onderzoek journalisten, academische studie, l. de Jong. Zelfde conclusies (de Jong) moeilijk te bewijzen vele honderden. Nu NIOD opdracht van NRK: Onderzoek rol NRK in 2e WO

4 Politie rapport 21 juli 1944 4. 21 juli 44 overval, 12 man gearresteerd, politieradio voor politie berichten. Knop draaien dan engelse zender. Veel belangstelling. 20 juni aanslag op Hitler. Radio was al verplaatst, altijd iemand op wacht, behalve.. Door opwinding. D day was ook al geweest op 6 juni.

5 Platte grond recherche
5. Radio in verhoorkamertje. Na de trap door 4 deuren.

6 Het verraad Wachtmeester J. Schoenmakers (S) informeert A. Machielsen (M) . Machielsen informeert commissaris Versteeg (SS’er). Versteeg: ‘Ga maar naar de Sicherheitsdienst.’ A. Machielsen en T. Lukkasen (L) beruchte verraders. Overval politiebureau 21 juli 1944. 6. Machielsen, hulpagent, werkte voor sd, kantoortje Grote Markt. Verraders duo , hoofdzakelijk Joden verraden, zelfs secretaresse deed mee door te posten. Gegevens van getuigenverhoren en verdachten. Waarom 21 juli, opwinding, aanslag op Hitler 20 juni. Door opwinding wacht bij trap vergeten….

7 Veroordeling 5 sept 1944 M. en L. vluchten
1948: M. doodstraf geëist, L. levenslang. Schuldig aan verraad van 131 Joden met helpers en 12 agenten. 1950: M. en L. veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf en S. 12 jaar. 7. Hoe is het hun vergaan: Dolle dinsdag gevlucht 5 sept, rechtszaak in Rotterdam, alle 12 weduwen in de zaal. Eis en beschuldiging. Uitspraak.

8 Kamp Vught Concentratiekamp ‘s Hertogenbosch.
Strafkamp, executies, wreedheden. Dwangarbeid, Philips. Voldoende voedselpakketten. 5/6 sept 3500 gevangenen in overvolle veewagens naar Oranienburg. 8. Direct overgebracht naar Vught. Enige SS conc kamp buiten Duitsland. Bang voor overval Haagse Veer. Voedselpakketten particulier en NRK.(mocht wel binnen ned grenzen). Vanuit Vught zijn nog met potlood geschreven berichten gesmokkeld. Gevangenen mochten niet in handen van geallieerden vallen. Onvoldoende tijd om te fusilleren. Mannen naar Sachsenhausen vrouwen naar Ravensbruck. Bij documenten lijst van 450 gevangenen die nog moesten worden gefusilleerd. In sach Joop Zwart heeft verdonkeremaand zo 450 levens gered. Indentiteit verwisselen.

9 Platte grond kamp Vught
9. Vught, nu museum. Op terrein gevangenis. Restant barakken nog steeds bewoond. Maquette platte grond, crematorium, fusilladeplaats

10 Monument Reeburger park
10. Monument Reeburgerpark in Vught. Herdenken 1400 doden omgekomen in Sachsenhausen. Jaar van onthulling (1994). Veel monumenten van latere datum.

11 Sachsenhausen sept/okt ‘44
3000 man naar Heinkel hal Germendorf. Gemerkt als politieke gevangenen. Overvolle hal met Polen. Naar andere kampen overgebracht. Neuengamme (6), Buchenwald(1), Ravensbrück (2), Bergen Belsen (1), Sachsenhausen (2). 11. Na aankomst ‘s avonds nog inn conc kamp kleding in looppas naar restant Heinkel fabriek. In Germendorf, Hal reeds vol met Polen. Iedereen kreeg rode driehoek, voor politieke gevangene (ook misdadigers ed). Kamp werd overvol. Half okt : 6 man naar Neuengamme, 1 naar Buchenwald, 2 naar Ravensbruck, 1 naar bergen belsen, 2 bleven in sachsenhausen.

12 Heinkel hal 2 Oraniënburg
12. Restant van Heinkel vliegveld en fabrieken. Hal waarin gevangenen werden ondergebracht. In Germendorf. Naast distributie Aldi en park zonnepanelen. Heinkel hal 2 Oraniënburg

13 H. Berghuis: Buchenwald(*Malachit). † 26 dec ’44. Begr.: Quedlinburg.
J. Kerkhof: Neuengamme(*). † 26 dec ’44. Begr.: Schiedam. M. Hertog: Neuengamme † 17 dec ’44. Begr: Neuengamme. 13. Zichtbaar maken naam, kamp, datum overlijden plaats begraven. Ondanks strafkamp principe van ‘entkraftung’. Zwaar werk, onvoldoende eten, lichaam uitputten, ziekte, overlijden. Men hield het amper 2 maanden vol. Buchenwald: Bij Weimar, vreselijk. Neuengamme: Ten ZO van Hamburg, productie bakstenen Klinkerwerk, ca 80 buitenkampen, gev stierven de helft. Cap Arcona (geb engelsen, 14 d in ruimen, 8000 overleden. Nevenkamp Spaldingsstrasse, J. v. Noortwijk, gebouw Hamburg, opruimen doden en puin. Bergen Belsen: 80 km boven Hannover, krijgs gev kamp, conc kamp Joden, ziekenhuis. 1e kw doden (Margot en Anne Frank) Ischa Meijer overleefde als 2 jarige met ouders, bij bevrijding onbegraven doden in open lucht overlevenden, hiervan nog overleden. Ravensbruck: Boven berlijn vrouwenkamp. Mannenkamp op terrein voor bouw. Sachsenhausen, 30 km boven berlijn. Sachsenhausen: G. Jonges: Neuengamme. † 17 dec ’44. Begr: Hamburg.

14 J. Van Krogten: Sachsenhausen. † 23 feb ’45. Gecr.: Sachsenhausen.
T. van Lienden: Ravensbrück. † 3 mrt ’45. Begr; Ravensbrück. H. van Linschoten: Sachsenhausen. † 23 apr ‘45. Begr: Lindau. 14. Na oorlog OGS lichamen terug naar Nederland indien gewenst. van der List: Neuengamme. † 24 febr ‘45. Begr: Hamburg.

15 J. v. Noortwijk: Neuengamme*.
† 17 dec ’44. Begr: Schiedam. W. Verhoeven: Neuengamme*. † 28 nov ’44. Begr: Loenen. G. Vlietstra: Bergen Belsen. † 23 mrt ’45. Begr: Bergen Belsen. J. Volbeda:Ravensbr./Sachsenh. † 23 apr’45. Begr: Sachsenh.

16 Overlijdensbericht 16. Een van de spaarzame overlijdensberichten.

17 Data van overlijden sep-44 okt-44 nov-44 dec-44 jan-45 feb-45 mrt-45
apr-45 W. Verhoeven Neuengamme M. Hertog G. Jonges J. van Noortwijk J. Kerkhoff H. Berghuis Buchenwald J. van Krogten Sachsenhausen A. van der List T. van Lienden Ravensbruck H. van Linschoten J. Volbeda G. Vlietstra Bergen-Belsen 17. Neuengamme vreselijk.

18 J. Volbeda 9 okt 1944 overgebracht naar Ravensbrück.
Mannenkamp voor bouw en onderhoud. 3 mrt 1945 overgebracht naar Sachsenhausen. 21 apr 1945 ontruiming, start dodenmars naar Oostzee. 3000 zieken en verzorgers bleven achter. 22 apr 1945 kamp bevrijd door Russen. 18. Naar Ravensbruck was onbekend. Altijd sachsenhausen gedacht. Archief in Moskou gevonden gedigitaliseerd. 21 april gevangenen lopend naar Noorden. Niemanmd mocht in handen van de bevrijders vallen. Langs weg doodgeschoten indien niet verder kon lopen. Groepen van 500 met bewakers. Niet gehaald . Restgroep bij Graben voor Schwerin bevrijd. Ca 10 artsen enkele Hollanders, verzorgers hoofdzakelijk Hollanders waaronder J. Volbeda. 22 april alles stil enkele Russen bij de poort vertrokken weer.

19 Familienname: Volbeda Vornamen: Johannes
ZUR PERSON: Familienname: Volbeda Vornamen: Johannes ZUR HAFTZEIT IM KZ SACHSENHAUSEN: Häftlingsnummer: Meldung: [überführt] am: Überführung nach: Ravensbr[ück] ANGABEN ZUR QUELLE: Quellenart: [Häftlingsnummernliste] Institution: [Konzentrationslager Sachsenhausen] PROVENIENZ DES ORIGINALS: Russisches Staatliches Militärarchiv, Moskau 1367/1/222, Bl. 042 RS 19. Enkele jaren geleden in Moskou archief van Sachsenhausen ontdekt. Was meegenomen door Johova’s op wagen en verdwenen of ergens achter gelaten.

20 Document overplaatsing
20. Document NIOD. Hollanders terug van Rav naar Sach. Enkelen overleden incl van Lienden.

21 : Vermist. 1950: Vastgesteld 30 april omgekomen tussen Oranienburg en Bernau. Laatste van de maand: We weten het niet precies. Basis: 22 april aanwezig, 24 april niet meer aanwezig. Conclusie: Gevlucht met 800 anderen.

22 Overlijdensbericht

23 Sachsenhausen vervolg
24 apr 1945: Kamp ontruimd op bevel van Russen. Gevaar Duitse herovering. 2000 zieken uit kamp gevlucht. 1200 op einde van de dag weer terug. 800 gevangenen richting Bernau en Stettin. 300 zieken alsnog overleden. Duurde 3 maanden voordat Hollanders konden worden geëvacueerd. 23. Alle gevangenen met bussen opgehaald behalve Hollanders. Meerdere keren naar Berlijn, pas in augustus.

24 1952 Informatie van medegevangene bij Expogé bijeenkomst in Enschede.
‘Door Russen bevrijd, dodelijk getroffen door verdwaalde Russische granaat.’ ‘Vervoerd in kruiwagen.’ Beschouwd als aanvulling op overlijdensbericht 1950. 24. Schoonmoeder zeer geemotioneerd; Russ granaat, dodelijk, kruiwagen. Niet de plaats, bleef dus tussen Oranienburg en Bernau

25 Medegevangene en beschrijving
‘Medegevangene had naam van een minister en dochter was ook zoiets.’ Freek Bischoff van Heemskerck en dochter Susanne (2e en 1e kamerlid D66). Van Heemskerck fungeerde tijdens en na de bevrijding in conc. kamp Sachsenhausen als arts. Heeft ongeval vermeld in verslag evenals communistische gevangene en andere Nederlandse arts. Bevrijding 22/4, ongeval op 23/4, ontruiming 24/4. 25. Plots gelegenheid te informeren naar persoon van de getuigenis. Altijd onbespreekbaar. Onderzocht Vorrink en Rigter. Dood spoor totdat Heemskerk, minister tot 1925, schoonmoeder uit 1913! Naam van een minister en dochter ook zoiets.

26 Verslag gevangene 26. Verslag van Duitse comm gevangene. NIOD Amsterdam

27 27. Zes massagraven voor 6x50=300 overleden gevangenen na de bevrijding. Blokken graniet. Dr Hers georganiseerd. Bezoek 22 april 2014 met bloemetje van vrouw en dochter.

28 28. Plaats barakken 50 en 51 in het kamp
28. Plaats barakken 50 en 51 in het kamp. Herdenkingsmonument met symbolen politieke gevangenen.

29

30 29. Gemeente Vught 2008.

31 Kanslegging nieuw politiebureau
30. Plaquette van oude naar nieuwe bureau. Onthulling van Krogten en Volbeda.

32 Verzets Herdenkingskruis
31. Uitreiking ca 1980 , stuks.

33 32. Erelijst gevallenen gebouw 2e kamer
32. Erelijst gevallenen gebouw 2e kamer. Iedere dag wordt bladzijde omgeslagen.

34 Berghuis, H.F. , inspecteur
- Op 14 okt 1944 naar Buchenwald - Overleden: 26 dec in buitenkamp Malachit. - Begraven: hoofdbegraafplaats van Quedlinburg.

35 Kerkhoff, J. , brigadier - 15 okt 1944 overgebracht naar Neuengamme
Kerkhoff, J., brigadier okt 1944 overgebracht naar Neuengamme. - Overleden: 26 dec 1944 in buitenkamp Meppen-Versen. - Begraven: Erehof Beukenhof te Schiedam

36 Hertog, M.J.A., rechercheur
- 15 okt overgebracht naar Neuengamme - Overleden: 17 dec in Neuengamme - Begraven: Concentratiekamp Neuengamme te Hamburg

37 Jonges,G., brigadier - 15 okt overgebracht Neuengamme.
- Overleden: 17 dec Neuengamme. - Begraven: Nederlands ereveld te Hamburg- Ohlsdorf.

38 Krogten, J.W.D. van., brigadier
Vanaf 8 sept in buitenkamp van Sachsenhausen. Overleden: 23 febr in Sachsenhausen In Sachsenhausen gecremeerd.

39 Lienden, T. van., brigadier.
- Vanaf 9 okt in conc. kamp Ravensbrück. - Overleden: op 3 mrt met redelijk zekerheid niet meer in leven. - Begraven: Ravensbrück.

40 List, A. van der., rechercheur.
- Op 15 okt conc. kamp Neuengamme. - Overleden: 24 febr.1945 te Neuengamme. - Begraven: Nederlands ereveld te Hamburg-Ohlsdorf.

41 H.D. van Linschoten 9 okt 1944: Sachsenhausen
Overleden: Dodenmars op 23 apr 1945 Begraven; Lindau Kloosterheide

42 Noortwijk, J.C. van., rechercheur.
- 15 okt Neuengamme, buitenkamp Spaldingstrasse. - Overleden: 17 dec te Spaldingstrasse. - Begraven: Erehof Beukenhof te Schiedam.

43 Verhoeven, W. A. A. M. , inspecteur. - 15 okt
Verhoeven, W.A.A.M., inspecteur okt naar Neuengamme, buitenkamp Meppen-Versen. - Overleden: 28 nov te Meppen-Versen. - Begraven: Nederlands ereveld Loenen.

44 Vlietstra, G., rechercheur
- Okt naar conc. Kamp Bergen Belsen. - Overleden: 23 mrt te Bergen Belsen. - Begraven: Bergen Belsen.

45 Volbeda, J.G.F., agent - 9 okt overgebracht naar Ravensbrück en 3 mrt.1945 teruggeplaatst naar Sachsenhausen. - Overleden: 23 apr.1945 in Sachsenhausen - Begraven: Massagraf kamp Sachsenhausen.