Bewegen na Hersenletsel: Wat leert onderzoek bij CVA? Thea Vliet Vlieland LUMC Sophia Revalidatie Rijnlands Revalidatie Centrum.

Presentatie over: "Bewegen na Hersenletsel: Wat leert onderzoek bij CVA? Thea Vliet Vlieland LUMC Sophia Revalidatie Rijnlands Revalidatie Centrum."— Transcript van de presentatie:

1 Bewegen na Hersenletsel: Wat leert onderzoek bij CVA? Thea Vliet Vlieland LUMC Sophia Revalidatie Rijnlands Revalidatie Centrum

2 Inhoud 1. Waarom beweeginterventies bij CVA? 2. Effectiviteit van beweeginterventies 3. Toekomstig Onderzoek

3 Cerebro Vasculair Accident - CVA Stoornis bloedvoorziening hersenen door infarct (85%) of bloeding (15%) 44.000 ziekenhuisopnamen per jaar 8.500 sterfgevallen per jaar Sterfte daalt 1980-2012 >60% Hart- en vaatziekten in Nederland 2014; Hartstichting

4 ICF International Classification of Functioning, Disability and Health

5 Cognitie en Stemming Cognitieve stoornissen 80-90% Aandacht- en concentratiestoornissen Geheugenstoornissen Stoornissen planning en uitvoering van doelgerichte activiteiten Stemmings stoornissen Depressie Angst

6 Bewegen Lichamelijke activiteit: Elke vorm van beweging van het lichaam door spieractiviteit die leidt tot energieverbruik Oefeningen: Doelgerichte, planmatige en herhaalde lichamelijke activiteit Oefentherapie: Begeleiding fysio/oefentherapeut

7 Interactie Lichaamsbeweging - CVA Saunders et al. Stroke. 2014;45:3742-3747 Copyright © American Heart Association, Inc. All rights reserved.

8 Interactie Lichaamsbeweging - CVA Copyright © American Heart Association, Inc. All rights reserved. Saunders et al. Stroke. 2014;45:3742-3747 Gallanagh et al. ISRN Neurology 2011 25-30% minder risico

9 Interactie Lichaamsbeweging - CVA Saunders et al. Stroke. 2014;45:3742-3747 Copyright © American Heart Association, Inc. All rights reserved.

10 Bewegen - cognitief functioneren Neurotransmitters (dopamine en noradrenaline) Brain derived neurotrope factor (BDNF) Toename cerebrale doorbloeding Indirect: Afname depressie Cumming et al. Int Psychogeriatrics 2012;24(4):557-67 Schmidt et al. Cerebrovasc Dis 2013;35:303-12

11 Beweegprobleem bij CVA? Inactiviteit < 14 dgn na CVA% in bed (8-5 uur) Alle patiënten (n=106, 79 jaar)30.6% Mild CVA (NIHSS <8)16.6% Matig CVA (NIHSS 8-16)39.0% Ernstig CVA (NIHSS >16)71.7% Askim et al. Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases 2014;23:e305-e312

12 Uren per dag sedentair N=96 Gem. 72 jaar Activiteitenmonitor 81% sedentair Tieges et al. Arch Phys Med Rehab 2015;96:15-23

13 Lichamelijke activiteit CVA in populatie Systematic review, 2014 26 studies, 983 patiënten Zwakke relatie aantal stappen ↔ loopvermogen, balans en fysieke fitheid StepWatch Activity Monitor CVAAlgemene Bevolking 15 studies1389-73796294-14730 English et al. Physical Therapy 2014;94:185-196 Danielsson et al. PM&R 2014;6:139-145

14 Waarom beweeginterventies CVA? Lichamelijke activiteit relevant zowel voor als na CVA Doelen bevorderen lichamelijke activiteit: 1. Verminderen gevolgen CVA 2. Verlagen risico op volgend CVA

15 Inhoud 1. Waarom beweeginterventies bij CVA? 2. Effectiviteit van beweeginterventies 3. Toekomstig Onderzoek

16 Beweegprogramma’s - Richtlijnen Billinger et al. Physical activity and exercise recommendations for stroke survivors. Stroke 2014;45:2532-2553

17 Beweegprogramma’s - Richtlijnen Type Oefeningweek Cardiorespiratoir -Matig Intensief 30-60 min -Hoog Intensief 20-30 min 5-7 3 Spierkracht2-3 Lenigheid2-3 Neuromotore oefeningen2-3 Exercise and Physical Activity for Older Adults. American College of Sports Medicine, 2009 Billinger et al. Physical activity and exercise recommendations for stroke survivors. Stroke 2014;45:2532-2553

18 Beweegprogramma’s - Richtlijnen Billinger et al. Physical activity and exercise recommendations for stroke survivors. Stroke 2014;45:2532-2553

19 Effect fysiek functioneren 467 RCTs Physical FitnessAantal RCTs Spierkracht OE19 Spierkracht BE9 Cardiorespiratoir13 Combinatie13

20 Effect Physical Fitness TrainingEffect Spierkracht OE+ Spierkracht been Cardiorespiratoir+ Aerobe capaciteit Combinatie Cardiorespiratoir + Spierkracht OE + Spierkracht been + Aerobe capaciteit + Loopsnelheid Veerbeek. PLoS One. 2014 Feb 4;9(2):e87987.

21 Effect Fysiek Functioneren Saunders DH et al. Cochrane Database Syst Rev.Saunders DH et al. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Oct 21;10:CD003316. 45 RCTs, 2188 patiënten Cardiorespiratoire fitness, spierkracht of combinatie Disability, fitness, mentaal functioneren en QoL

22 Effect Fysiek Functioneren Saunders DH et al. Cochrane Database Syst Rev.Saunders DH et al. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Oct 21;10:CD003316. InterventieEffect Cardiorespiratoire training+ Global disability SMD 0.37 (0.10-0.64) Cardiorespiratoire training + Looptraining + Loopsnelheid + Loopvermogen (6MWT) + Balans (BBS) Combinatie training + Looptraining + Loopsnelheid + Loopvermogen (6MWT) + Balans (BBS)

23 Effect Beweeginterventies - Cognitie Cumming et al. Int Psychogeriatrics 2012;24(4):557-67 Systematic review tot 2011 12 RCTs Elke beweeginterventie versus elke andere of geen interventie 9 studies in meta-analyse: 6/9 cardiorespiratoire training

24 Effect Beweeginterventies - Cognitie Cumming et al. Int Psychogeriatrics 2012;24(4):557-67 Standardized Mean Difference: 0.20 (95% CI 0.04-0.36)

25 Voorbeeld: Quaney et al. 2009 Quaney et al. Neurorehabilitation and Neural Repair 2009:23:879-885 Interventie N=19 Controle N=19 Fietsergometer 70% HR 45 minuten 3x per week, 8 weken Rekoefeningen 45 minuten 3x per week, 8 weken Cognitief functioneren 8 wP-waarde Wisconsin Card Sorting Task (WCST)0.14 Stroop Task0.13 Trail Making B-A0.28 Serial Reaction Timed Task (SRTT) Repeated0.02 Serial Reaction Timed Task (SRTT) Random0.20

26 Effect Virtual Reality Interventies - Cognitie 37 RCTs, 1019 patiënten 6 commercieel verkrijgbare consoles Te weinig studies met cognitie als uitkomstmaat Laver KE. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Feb 12;2:CD008349. [Epub ahead of print]

27 Effect Mentaal functioneren Cumming et al. Int Psychogeriatrics 2012;24(4):557-67 Adamson et al. Arch Phys Med Rehabil 2015 Cumming et al, 2009Adamson et al, 2015 3 studies (2000, 2001, 2007) 2 studies (2008, 2009) Geen effect of tegenstrijdige resultaten

28 Effect op volgend CVA Boysen. Expert Rev. Neurother 2009;9(2):147-149 Gunstig effect op risicofactoren voor CVA (o.a. bloeddruk, DM/glucosemetabolisme, cholesterol) Direct effect op volgend CVA binnen groep patiënten na CVA niet aangetoond

29 Samenvatting Effectiviteit Veel studies naar effect beweegprogramma’s na CVA Gunstig effect op fysiek functioneren! Weinig studies met cognitief functioneren als uitkomstmaat Nog minder studies met mentaal functioneren als uitkomstmaat

30 Samenvatting Effectiviteit Effect op preventie volgend CVA niet aangetoond Veel variatie in samenstelling, intensiteit, frequentie en duur beweegprogramma’s Relatief korte duur, kleine groepen

31 Beginnen en Volhouden

32 Bevorderend en Belemmerend Patiënt Leeftijd Cardiovasculaire en andere comorbiditeit Balans, vermoeidheid, pijn Perceptie risico’s Self-efficacy en controle Steun omgeving Vervoer, kosten Motivatie ………………….. Prout et al. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2015; Simpson et al. In J Ther Rehabil 2011;18:520-30; Nicholson et al. Disabil Rehabil 2014;36(22):1857-68

33 Bevorderend en Belemmerend Beweegprogramma Benadrukken positieve psychologische effecten Binnen/buiten de gezondheidszorg Elementen gericht op volhouden Match doelen patiënt (participatie) en zorgverlener (functie) Counselling – Motivatie en “Exercise beliefs” ………. Poltawski et al. Disability and Rehabilitation 2014; Morris et al. Disability and Rehabilitation 2015;37:64-77

34 Buiten gezondheidzorg Park HJ et al. Clin Rehabil 2011;25:451-9

35 Volhouden Beweeginterventies

36 Aantal studies Tailored counseling (al dan niet met oefenprogramma) 6 Tailored supervised exercise7 Volhouden Beweeginterventies Interventies met tailored counseling effectiever dan beweegprogramma’s alleen Follow-up max 12 maanden Morris. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2014;95:956-67

37 Inhoud 1. Waarom beweeginterventies bij CVA? 2. Effectiviteit van beweeginterventies 3. Toekomstig Onderzoek

38 Kennis cognitieve revalidatie en fysieke revalidatie combineren Toepassen inzichten minimale eisen beweegprogramma’s (fysiek / psychologie) Gebruik maken technologie Interventies

39 Duur beweegprogramma’s en follow-up Omvang Standaardisatie uitkomstmaten -fysiek, cognitief, mentaal functioneren, QoL -beweeggedrag en sedentair gedrag -risico volgend CVA -tevredenheid -economische analyse Betrekken patiënt Studieopzet

40 N=107 CVA en cognitieve problemen RCT 8 weken Braingames vs. Hersenweetjes Wentink, de Kloet, Berger et al.

41 Lange termijn uitkomsten CVA patiënten in revalidatie Onderzoekers en Onderzoekspartners N>120

42 Arend de Kloet Manon Wentink Monique Berger Iris Groeneveld Henk Arwert Paulien Goossens Jorit Meesters Felicie van Vree En vele anderen…. Dank voor uw Aandacht