Taalgeschiedenis DT jaar periode 3

Presentatie over: "Taalgeschiedenis DT jaar periode 3"— Transcript van de presentatie:

1 Taalgeschiedenis DT jaar 1 2015-2016 periode 3
College 1 Taalgeschiedenis DT jaar periode 3

2 College taalgeschiedenis
Modulewijzer met collegeoverzicht 56 SBU Vakliteratuur/collegemateriaal Schriftelijk tentamen periode 3 (HK periode 4)

3 kernbegrippen college 1
Oertalen Taalfamilie Taalcontact Taalverandering Interne factoren Externe factoren Proto-Indo-Europees

4 Doelen college 1 1. Je weet wat oertalen zijn en hoe zij zich verhouden tot het begrip taalfamilie. 2. Je weet welke twee factoren taalverandering bewerkstelligen. 3. Je kunt deze factoren koppelen aan sociolinguïstische invloeden.

5 Ter leringh ende vermaeck
Filmpje Paulien Cornelisse (t/m 2.02)

6  Opdracht 1  Hoe werken historisch taalkundigen?
Op zoek naar verwantschap.

7 bij opdr. 1 Vergelijk [1] – [16] – [33] > brood en [6] – [22] – [29] > bruid *Kennis van etymologie (herkomst woorden) belangrijk Zijn er andere woorden voor ‘brood’? BROOD: ook [4] – [11] – [14] – [20] – [30] – [37] – [42] > Romaanse talen (stammen van Latijn af) * Kennis van etymologie (herkomst woorden) belangrijk [36] komt van ‘bratu’ – ‘brat’- broeder (verg. frater)

8 verwantschap Historisch-vergelijkende taalwetenschap (19e eeuw)  indeling in taalfamilies en taalgroepen  door vergelijking van overgeleverd taalmateriaal uit vroegste tijden: reconstructie van prehistorische (niet overgeleverde) taalstadia

9 voorbeeld Nederlands: zoon Russisch: syn Sanskrit: su-nús
Proto-Indo-Europees: *soenoes De Vaan (2012)

10 Taalniveaus voor onderzoek
Verwantschap en verandering op verschillende taalniveaus: Fonologie (klankleer) Syntaxis (grammaticale constructies) Lexicon (woordenschat) Morfologie (woordvorming)

11 Voorbeelden (middelnederlands)
Ic hebbe tote noch verdaget den camp [klank] ‘Ik heb tot nu toe de strijd verdaagd’ Mi gruwelt daer af wel sere [syntaxis] ‘Ik gruwel daar zeer van’ - Here Halewein, God moet u gheleyden [lexicon] ‘Heer Walewein, God moge u begeleiden’ - Doen spranc vord Fellon, die naen ‘Toen sprong Fellon, de dwerg, naar voren’ den camp – de strijd [zin bij a] [morfologie]

12 Voorbeelden (middelnederlands)
naen: vgl. Frans woord voor 'tuinkabouter': nain de jardin

13  Opdracht 2  Gotisch en Nederlands: op zoek naar taalveranderingen op verschillende niveaus.

14 wulfila Bisschop Wulfila (311-383)
± 369 na Chr.: bijbelvertaling uit Grieks in het Gotisch > de oudst bewaarde Germaanse taal Pagina uit de Codex Argenteus ► (6e eeuw)

15 waar begint ‘het Nederlands’?

16 ‘DE VROEGSTE NEVELEN…’
± 1000 vóor Chr.: Oergermaans ▼ volksstammen met eigen talen, waaronder Keltisch Rond het jaar 0: Imperium Romanum in West-Europa > invloed Vulgair-Latijn ± 400 na Chr.: ineenstorting Romeinse rijk;  Germaanse stammen: enorme Volksverhuizing (Franken, Angelen, Saksen, Friezen, Alamannen, West-Goten) > ontstaan van drie taalgroepen []  Proces van differentiatie Vulgair-Latijn versneld

17 Ontwikkeling van het Nederlands
Periode Term Oudnederlands Middelnederlands 16e/ 17e eeuw Nieuwnederlands ± – heden Modern Nederlands

18  Opdracht 3  Het Nederlands is lid van een grote taalfamilie.
Hoe ziet deze stamboom er globaal uit?

19 Indo-europese taalfamilie

20 Germaanse taalfamilie
of Zuid-Germaans

21 Taalfamilies Taalfamilie = groep van talen die aan elkaar verwant zijn. Talen zijn familie van elkaar als ze dezelfde voorouders hebben.

22 Taalfamilies Indo-Europese taalfamilie: - Germaanse talen
zoals Fries, Saksisch Engels, Duits, Nederlands, Afrikaans, Zweeds, Deens, Noors, IJslands en Faroërs - Indo-Iraanse talen zoals Hindi, Bengaals, Punjabi, Perzisch, Marathi en Urdu - Romaanse talen zoals Spaans, Portugees, Frans, Italiaans en Roemeens - Slavische talen zoals Russisch, Pools, Oekraïens, Tsjechisch, Bulgaars, Slowaaks, Servisch en Kroatisch

23

24 Taalfamilies Indo-Europese taalfamilie:
Welke talen niet Indo-Europees? Baskisch, Fins, Hongaars en Estisch.

25 waardoor veranderen talen?
Noteer in tweetallen zoveel mogelijk factoren (zo mogelijk met voorbeelden).

26 Taalverandering Interne factoren Externe factoren

27 Taalverandering Interne factoren - gebruik
Externe factoren - prestige - frequentie sociolinguïstische factoren - attitude

28 Vragen?

29 - thuis bestuderen: zie collegeoverzicht - studieadvies: maak een tijdbalk met historische gebeurtenissen en gevolgen voor de ontwikkeling van onze taal en vul die de komende colleges verder in

30 Doelen college 1 1. Je weet wat oertalen zijn en hoe zij zich verhouden tot het begrip taalfamilie. 2. Je weet welke twee factoren taalverandering bewerkstelligen. 3. Je kunt deze factoren koppelen aan sociolinguïstische invloeden.