Verloskunde kat Klas 4.3DP Schooljaar 2013-2014

Les 1 Onderwerpen: Overwegingen voorafgaand aan het fokken? De oestrische cyclus Krolsheidpreventies en castraties Fokbegeleiding bij de poes Dracht

Overwegingen voorafgaand aan het fokken Nagaan voldoende tehuizen Nagaan voldoende tijd voor nest Controle stamboom /ras op erfelijke afwijkingen Lichamelijk onderzoek Vrij van geslachtsziekten Andere dekkingen voorkomen Vrouwelijk mannelijk Inenten en ontwormen poes Onderzoek naar FIV (Feline Immunodeficientie Virus of kattenaids) Onderzoek naar FeLV (Feline Leukemie Virus of leucose)

Voortplantingsorgaan poes

Voortplantingsorgaan kater

Seizoensgebonden poly-oestrisch De oestrische cyclus Seizoensgebonden poly-oestrisch Voorjaar en zomer Seizoensgebonden anoestrusperiode okt-dec Lichtduur => epifyse: melatonine  daglengte => cycleren Poezen die altijd binnen zitten kunnen soms hele jaar door cycleren

De oestrische cyclus

De oestrische cyclus

De oestrische cyclus 1e krolsheid 9-10 m Zeer variabel: 4-18 m Kortharige katten vaak vroeg: 6-9 m Langharige katten vaak laat: 12-15 m Factoren die optreden 1e krolsheid bepalen: 80% volwassen LG (2,5-3,5 kg) Lichthoeveelheid 80% volwassen LG in november => uitgesteld tot lente Sociaal contact met katers en krolse poezen

De oestrische cyclus Oestrische cycli: gemiddeld om de 2-3 w tijdens seizoen In afwezigheid van ovulatie

Pro-oestrus Oestrus Metoestrus Interoestrus Anoestrus De oestrische cyclus Pro-oestrus Oestrus Metoestrus Interoestrus Anoestrus

De oestrische cyclus Krolsheid (3-10 d) Pro-oestrus 1-2 d Meestal niet waargenomen Geen bloedverlies, hoogstens beetje slijm ( hond) Aantrekkelijk voor kater => geen dekking  FSH en LH Oestrogeenconcentraties laag ( hond)

De oestrische cyclus Oestrus 2-19 d Aanhankelijk, rusteloos, miauwen, rollen, lordosis Dekking toelaten Max oestrogeenconcentraties Progesteron blijft basaal voor ovulatie ( hond)

De oestrische cyclus Oestrus Geïnduceerde ovulatie Ovulatie na enkele dekkingen Dekkingen =>  LH => 1-2 d: ovulatie => CL Ovulatie ook mogelijk na kunstmatig toegediende prikkels Vagina-/cervixprikkeling GnRH Spontaan

De oestrische cyclus Metoestrus Als poes ovuleert => luteale fase = metoestrus  progesteron 24-48 u na ovulatie Drachtig: 63 d Niet-drachtig: 40 d

De oestrische cyclus Interoestrus Als poes niet ovuleert 8-10 d Oestrogeen en progesteron basaal Geen seksueel gedrag Einde interoestrus:  FSH en LH

De oestrische cyclus Anoestrus Enkele maanden in herfst & winter 30-90 d Rustperiode Oestrogeen en progesteron basaal Na partus vaak lactatie-anoestrus: 4-5 w 2-3 w na spenen terug krols Sommigen worden na 2-3 w lactatie weer krols

De oestrische cyclus Progesteron Pro-oestrus en oestrus: laag Hoog in metoestrus Oestrogeen Basaal in pro-, inter- en metoestrus Piek in oestrus

Puberteit kater Spermaproductie start bij LG van 2,5-3,5 kg Nekbijten, bestijgen kattin en dekbewegingen soms al op 4 maanden Volledig seksueel gedrag en maturiteit (+ penetratie en ejaculatie): pas op 8-12 m Vaak zelfs niet voor 2 jaar => “onvruchtbaarheid” bij jonge katten vaak tgv onvolledige seksuele maturiteit

Krolsheidpreventie en castraties Poezenpil (oraal), één keer per week op dezelfde dag; Parenteraal (zelden); Bij langdurig gebruik niet aan te bevelen wegens contra-indicaties; Sterilisatie / castratie (6 maanden leeftijd); SHAM-dekking.

Fokbegeleiding bij de poes 5 fasen Nekbijten + bestijgen kattin Poes is passief, vocalisatie Pogingen tot penetratie 10 sec - 30 min Ejaculatie: kortstondig (sec) Reactie na dekking: Poes maakt zich agressief los en blaast naar kater Poes likt genitaliën Onthouding 10-30 min

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes

Fokbegeleiding bij de poes Geïnduceerde ovulatie Coïtus => neurale reflex => hypothalamus: GnRH => hypofyse: LH => ovulatie 1 dekking => slechts 50 % vd katinnen ovuleert Frequente dekkingen in korte tijd =>  % ovulaties Optimale LH-piek bij 4 dekkingen in 2-4 u Spontane ovulatie Redelijk frequent (30-60 %) In aan- en afwezigheid kater Mechanisme?

Fokbegeleiding bij de poes Krolse kattin wordt bij kater gebracht Territorium Best enkele dagen voor geplande dekkingen acclimatisatie Angstige of onervaren dieren: transport tijdens interoestrus Onervaren kater bij ervaren kattin en omgekeerd Pas op d 3 vd oestrus beginnen dekken 1e 2 dagen van oestrus geen ovulatie na natuurlijke dekking Wss door onvoldoende oestrogeeninvloed

Dracht Ovulatie => eicellen kunnen meteen bevrucht worden Bevruchting in eileider Na 4-5 d in baarmoeder Spacing D 12-16: implantatie

Passieve immuniteit Overdracht maternale As => foetus Dracht 5% via placenta 95% via colostrum

Dracht 2 vruchtzakken rond foetus Amnion & allantoïs D 35: typische kenmerken foeti D 40: ogen gesloten, haar, pigmentatie D 38-42: verbening D 63: partus

Palpatie abdomen D 21-35 Optimaal: d 21-25 Ampullae voelbaar Drachtdiagnose Palpatie abdomen D 21-35 Optimaal: d 21-25 Ampullae voelbaar Einde dracht: foeti

Endocrinologie Progesteron Relaxine Drachtdiagnose Na d 40 Tot d 40: dracht = schijndracht Relaxine Vanaf d 20, piek op d 35 Relaxine: verslapping baarmoedermond en ligamenten bekkengordel

RX Vanaf d 38-40 Aantal kittens, grootte tov bekkeningang, vitaliteit Drachtdiagnose RX Vanaf d 38-40 D 17-21: baarmoedervergroting Aantal kittens, grootte tov bekkeningang, vitaliteit

Echografie Vroege drachtdiagnose Embryo: d 13-15 Embryonaal hart: d 16-25 Leefbaarheid kittens Niet aantal kittens

Echografie Vroege drachtdiagnose Embryo: d 13-15 Embryonaal hart: d 16-25 Leefbaarheid kittens Niet aantal kittens

Les 2 Onderwerpen: Normale partus Abnormale partus Het grootbrengen van een nestje kittens

Gemiddeld op 63e dag dracht Kortstondige bloeding 1 – 2 weken vóór p. Normale partus Stress voorkomen Gemiddeld op 63e dag dracht Kortstondige bloeding 1 – 2 weken vóór p. Controle aantal kittens (RX 7–10 dgn. vóór p.)

Aanvang partus (lokroepen, minder eten, sneller ademen) Normale partus Aanvang partus (lokroepen, minder eten, sneller ademen) Voorbereidingsfase (verweking geboortekanaal, ontsluiten cervix) Uitdrijvingsfase 1ste fase: - baarmoedercontracties - poes is onrustig - kan 6 tot 12 uur duren

Uitdrijvingsfase 2de fase: - tijd tussen geboortes variabel Normale partus Uitdrijvingsfase 2de fase: - tijd tussen geboortes variabel - geboorte elke kitten 3 – 5 minuten - kan 4 tot 16 uur duren - persen op 1ste kitten <45 min. - persen op daaropvolgende kittens <30 min. - verder algehele toestand moederdier in de gaten houden.

- controle kittens (gezondheid, gewicht, navelstreng) Normale partus Nageboortefase: - afdrijven placenta’s 10 – 15 minuten na de geboorte van iedere kitten (variabel). - controle kittens (gezondheid, gewicht, navelstreng) - indien nodig kittens op gang helpen - gedrag poes in de gaten houden

- opeten van teveel placenta’s voorkomen Normale partus puerperium: - rode uitvloeiing na de bevalling, wordt lichter na 5-8 dagen, stopt na 8-10 dagen - opeten van teveel placenta’s voorkomen

Groene uitvloeiing vóór geboorte 1ste kitten Abnormale partus Niet op gang komen geboorte  niet meteen reden tot ongerustheid. Monitoren en onderzoeken belangrijker! Calciumtekort Groene uitvloeiing vóór geboorte 1ste kitten Tussentijd geboorte kittens Geboorte vordert niet Kitten blijft hangen Keizersnede

Controle geboortegewicht Melk drinken Een goede omgeving Het grootbrengen van een nestje kittens Controle geboortegewicht Melk drinken Een goede omgeving Opvolging in de eerste levensweken Dagelijkse groei bijhouden Controle melkopname Controle ontlasting De levensfasen van een kitten Naar een nieuw baasje Ontwormen

Gebit (kitten 3-1-3/3-1-2, volwassen 3-1-3-1/3-1-2-1) Identificatie Het grootbrengen van een nestje kittens Vaccineren Veilige omgeving Voeding Zindelijkheid Gebit (kitten 3-1-3/3-1-2, volwassen 3-1-3-1/3-1-2-1) Identificatie Indien noodzakelijk grootbrengen met de hand