Mondgezondheid en ziekten
Gevolgen of de keerzijde.. Gevolgen toegenomen levensverwachting, aantal mensen met chronische aandoeningen sterk toegenomen… De chronische aandoeningen die tussen 1997 en 2013 het duidelijkst zijn toegenomen zijn hoge bloeddruk, diabetes, artrose en schildklierlijden (Figuur 2). De toename van de prevalentie van hoge bloeddruk in de algemene bevolking is vanuit het standpunt van de volksgezondheid zeer belangrijk. Hoge bloeddruk is immers een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatlijden, nog steeds één van de belangrijkste doodsoorzaken. Positief is dat 94,3% van de personen met hoge bloeddruk aangeeft hiervoor medisch opgevolgd te worden. Figuur 2 | Evolutie van het percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met artrose, hoge bloeddruk, schildklierlijden en diabetes tussen 1997 en 2013, Gezondheidsenquête, België
% van de bevolking >65 jaar met chronische ziekten België, 2004 Mannen (van 65 jaar en ouder) Vrouwen (van 65 jaar en ouder) - Hoge bloeddruk 31% - Gewrichtsslijtage 40% 24% 36% - Hartinfarct of ernstig hartlijden 19% - Gewrichtsontsteking 22% - Prostaatklachten 17% - Ernstige rugaandoeningen 21% 14% - Osteoporose Tabel 2 : Percentage van de bevolking van 65 jaar en ouder met specifieke (zelfgerapporteerde) chronische ziekten in de afgelopen 12 maanden – Top vijf van de meest voorkomende aandoeningen, Gezondheidsenquête, België, 2004 Bij oudere mensen vaak sprake van multimorbiditeit, meer dan 1 kwaal, bijna 1 miljoen en 1,5 miljoen in 2020 zo is de verwachting..
Recent artikel NTvT : 25 jaar na promotieonderzoek Wim Klüter geeft een terugblik op 25 jaar orale mondzorg van dentate ouderen Conclusie: De bewoner is niet alleen zieker en afhankelijker geworden; er is ook een 3e groep bijgekomen Naast dentaten en edentaten: ouderen met orale implantaten Onderzoeksvragen nog steeds actueel.. Maar war is er veranderd in vergelijking met voorheen(25 jaar geleden)? De situatie is veranderd, de lft en de kwetsbaarheid van mensen in verzorgingshuizen nemen toe. En behalve dentaten en edentaten zijn er nu ook bewoners met implantaten, die aparte monzorg – expertise vergen.
De gevolgen van slechte mondhygiëne Pijn ► moeite met eten Slechte adem ► sociaal isolement Orale infecties ► - longontstekingen - bacteriële endocarditis - moeilijk instelbare diabetes
Mondgezondheid en ziekten Diabetes Hartafwijkingen CVA Dementie Parkinson
Diabetes Bij slecht gereguleerde diabetes verhoogde kans op infecties (vertraagde wondgenezing) en candida-infecties Droge mond: verhoogd risico op cariës, gingivitis, parodontitis en gezwollen speekselklieren Slechte smaak Mondbranden (brandend gevoel in de tong) Droge lippen
Diabetes Parodontitis beïnvloedt glucoseregulatie Diabetespatiënten met ernstige parodontitis: 6x zo groot risico op moeizaam instelbare bloedsuikerspiegel
Mondverzorging bij diabetes Mondverzorging volgens protocol Bij droge slijmvliezen reinigen volgens protocol met water of NaCL Glas water na het eten / vochtig houden Mondonderzoek 1x per maand
Hartafwijkingen Voorkom ontstekingen in de mond i.v.m. gevaar op endocarditis (hartklepontsteking) Bepaalde medicijnen hebben bijwerkingen in de mondholte (droog) daardoor eerder gaatjes en tandvleesontsteking Antistollingsmedicijnen kunnen verhoogde bloedingsneiging bij het poetsen geven
Mondverzorging bij hartafwijkingen Mondverzorging minimaal 2x per dag volgens protocol Moeilijk uitvoerbare mondhygiëne melden bij de tandarts / mondhygiënist Bewoners met droge mond voldoende laten drinken Mondonderzoek 1x per maand
CVA Moeite met poetsen door motorische problemen Geen controle op bijten (wangbijten) Etensresten blijven makkelijk achter in de mond door slikproblemen Door pijn in de mond weigeren van eten Als gevolg van verlammingsverschijnselen meer kans op cariës en ontstekingen Moeite met het dragen van een prothese
Mondverzorging bij CVA Goed mondonderzoek + observatie Afhankelijk van de observatie begeleiden of overnemen Minimaal 1x per dag voor 100% reinigen volgens protocol mondholte reinigen (NaCl); Controleer of slijmvliezen / wangzakken vrij zijn van etensresten
Dementie Deze groep bewoners vergeet vaak de mond te reinigen zij zijn vergeten hoe de bewegingen gemaakt moeten worden Gewichtsverlies komt vaak voor, zij kunnen pijn en ongemak in de mond niet goed duidelijk maken Begeleid de bewoner
Mondverzorging bij dementie Observeer wat de bewoner zelf kan doen Minimaal 1x per dag mondverzorging volgens protocol. Bij droge mond: vochtig houden Controleer de slijmvliezen 1x per maand Moeilijk uitvoerbare mondverzorging melden bij arts of tandarts
Parkinson Kauwproblemen Problemen met slikken Overmatige speekselvloed Motorische problemen: daardoor is het poetsen moeilijk
Mondverzorging bij Parkinson Observeer wat de bewoner zelf kan Begeleid en adviseer bij het poetsen mondspoelen bij poetsen kan problemen geven speciale beker; indien onmogelijk slijmvliezen met een gaasje schoonmaken Indien mogelijk: elektrische tandenborstel gebruiken Spoelen niet mogelijk -> vochtige gazen
Invloed van medicijnen op mondgezondheid
Belang van speeksel Heeft smerende eigenschappen en helpt bij: kauwen, slikken, proeven en spreken Houdt de mond vochtig en comfortabel Beschermt onze algemene gezondheid en welzijn (houdt ziekten buiten) Het versterkt de tanden Vergemakkelijkt de spijsvertering
Droge mond komt o.a. voor bij: ► Medicijngebruik ► Diabetes, reuma en hormonale stoornissen ► Hoge bloeddruk, CVA ► Bestraling hoofd- / halsgebied ► Uitdroging bij b.v. griep, hoge koorts ► Stress en depressie ► Mondademhaling ► Ziekte van Sjögren
Gevolgen van medicijnen Droge mond door o.a. antidepressiva antipsychotica antihistaminica antiparkinson middelen antihypertensiva diuretica
Gevolgen medicijnen Erosie door Aspirine en zure geneesmiddelen Gezwollen gingiva door Fenytoïne, nifedipine, iclosporine Geïrriteerde en pijnlijke tong Mondspoelmiddelen, een aantal antibiotica en etsende middelen
Tekenen droge mond kunnen zijn Hoe herken je een droge mond : Droog en branderig gevoel Problemen met eten en slikken Problemen met spreken Meestal ontstoken gingiva Snel cariës Slechte adem
Vervolg Beslag op de tong Gesprongen lippen Gescheurde mondhoeken Vieze smaak in de mond / vieze adem Veranderde smaakperceptie
Mondbranden en tongbranden Symptomen: Pijnlijk: klachten nemen in de loop van de dag toe tot ondraaglijk Branderig gevoel tong en/of mondholte Verandering van slijmvlies Komt voor tussen 40 en 70 jaar Voornamelijk bij vrouwen Droge mond
Mogelijke oorzaken Hormonale veranderingen (overgang) Diabetes Onvoldoende speekselproductie Voeding, scherpe kruiden, alcohol, roken
Kortom Kijk bij aandoeningen in de mond ook naar de medicijnen die de bewoner gebruikt Ga bij aandoeningen een gesprek aan met de specialist ouderengeneeskunde
Palliatieve en terminale zorg
Palliatieve zorg Doel: de hoogst mogelijke kwaliteit van leven bieden voor zowel patiënt als familie Belangrijkste taak: voorkomen van pijn en pijnbestrijding. Pijn wordt als het meest storende en uitputtende symptoom ervaren Niet alleen pijn wordt behandeld in de palliatieve zorg, ook aan andere symptomen wordt aandacht besteed
Terminale zorg Gericht op laatste paar levensdagen en -uren van patiënt Uitgangspunt: stervende patiënt zo comfortabel mogelijk laten overlijden Centraal staan verlichting van symptomen en bestrijden van complicerende factoren
Pijnbestrijding bij mondproblemen Noodvullingen Eenvoudige extracties Pijnbestrijding met analgetica bij slijmvliesontstekingen
Bestrijding van ongemak Lippen vet houden met vaseline of lippenbalsem Bestrijding droge mond (ijslollies, spoelvloeistoffen, vochtige wattenstaven) Mond reinigen (poetsen of met gazen) Slijmvliezen voorzichtig schoonmaken, als dit niet mogelijk is met in water of NaCl 0,9% gedrenkte gaasjes
Het voorkomen van een slechte laatste herinnering Bestrijding van slechte adem Tanden / prothese schoonhouden mondholte reinigen met gaasje met NaCl tong voorzichtig reinigen (mond tot het laatst blijven reinigen; vochtig houden) vaseline op lippen) In overleg met nabestaanden prothese terugplaatsen
Mondverzorgingsprotocol in de terminale fase 3x per dag lippen insmeren Zo mogelijk mond reinigen Zonodig mondonderzoek 3x per dag (of vaker als nodig is) mondholte reinigen met een gaasje of sponsje gedrenkt in water of NaCl 0,9%. Regelmatig vochtig houden met sponsje of nat washandje