De economische effecten van belastinghervormingen Door Arjan Lejour Congres, 11 september 2015 Scientific Institute for Research on Economics of Taxation (SIRET)

Box 1 en fiscale prikkels. Het 5 mld pakket Overige economische effecten Meer hervormingen

Inleiding Nederland maakte zich op voor een grondige belastingherziening (”meer dan alleen de zolder opruimen”) Gedragseffecten kunnen daarbij een belangrijke rol spelen, zoals het effect op de werkgelegenheid Het Centraal Planbureau is de rekenmeester van het kabinet Het CPB heeft recentelijk veel onderzoek gedaan naar belastingen en de gedragseffecten daarvan De belangrijkste inzichten wil ik graag met u delen: Waarom levert de lastenverlichting van 5 mld euro maar 35 dzd banen op? Waarom is dit geen hervorming? Siret congres 11 september 2015

De LB/IB (box 1) Korte beschrijving van het huidige stelsel met behulp van plaatjes Marginale druk Definitie: het deel van een stijging in het bruto inkomen dat niet resulteert in een stijging van het netto inkomen Relevant voor de keuze om meer of minder te werken Participatiebelasting Definitie: het deel van het bruto inkomen dat niet resulteert in het netto inkomen Relevant voor de keuze om al dan niet te werken Determinanten: schijftarieven, schijven, heffingskortingen en inkomensafhankelijke regelingen Siret congres 11 september 2015

De marginale druk in 2015 Siret congres 11 september 2015

De participatiebelasting in 2015 Siret congres 11 september 2015

Gedragseffecten De vraag is vervolgens hoe personen hierop reageren? Uitkomsten recent onderzoek: Vrouwen minder gevoelig dan in het verleden Grote verschillen tussen demografische groepen Vooral bij vrouwen Verschillen tussen alleenstaanden en stellen Verschillen tussen huishoudens met en zonder kinderen Verschillen naar leeftijd jongste kind Met name participatiekeuze gevoelig, urenkeuze veel minder Vrouwen in stellen relatief gevoelig voor inkomen man Dit is anders dan in het verleden, omdat de participatiegraad van vrouwen veel hoger is geworden. Siret congres 11 september 2015

Beleidsimplicaties Fiscale prikkels meer richten op gevoelige groepen en beslissingsmarges: Moeders met jonge kinderen: Meer IACK, kinderopvangtoeslag Of minder kindgebonden budget, kinderbijslag Met name richten op participatiekeuze, die is relatief gevoelig Hogere arbeidskorting (vooral aan onderkant), Lagere bijstand, zorgtoeslag Siret congres 11 september 2015

35 duizend banen in kabinetsbrief juni 2015 Pakket van 5 mld lastenverlichting: Hogere IACK en kinderopvangtoeslag van 0,5 mld Loonkostenvoordeel werkgevers van 0,5 mld Hogere arbeidskorting, vooral aan onderkant, wel meer afbouw van 2,5 mld Lagere tarieven 2de en 3de schijf van 2,7 mld Verlenging derde schijf van 0,9 mld Afbouw algemene heffingkorting van 2 mld Vooral punt 1-3 levert werkgelegenheid op. Structureel is dat ongeveer 35 dzd banen. - Grootste gedeelte van het effect is na 5 jaar bereikt. Siret congres 11 september 2015

Overige economische effecten Lastenverlichting leidt tot op korte termijn hogere inkomens en koopkracht: Stimuleert consumptie en productie Met ongeveer 0,5% punt per jaar Werkgelegenheid stijgt met 0,2% per jaar Na een aantal jaren is dit uitgewerkt: lonen stijgen en buitenlandse vraag neemt af. Uiteindelijke werkgelegenheidseffect wordt bepaald door structurele maatregelen aan aanbodszijde. Siret congres 11 september 2015

Hervormen is meer dan lastenverlichting Welvaartsoverwegingen: Belastingen verstoren per definitie economische beslissingen, maar de mate waarin is voor verbetering vatbaar Rechtvaardigheidsoverwegingen: Gelijke monniken, gelijke kappen (illustratie) Sterkste schouders dragen het meeste Vereenvoudiging van het stelsel Suggesties: Uniformering van de btw Groter lokaal belastinggebied Meer gelijke belastingen op kapitaalinkomen Minder aftrekposten Siret congres 11 september 2015

Marginale druk per inkomensniveau Siret congres 11 september 2015

Het btw stelsel Aanzienlijke verschillen in het btw tarief (data voor 2010): 26% viel onder het standaardtarief van 19% (nu 21%) 16% viel onder het verlaagde tarief van 6% 58% was vrijgesteld van btw De verschillen in tarieven leiden tot ondoelmatige keuzes: Door consumenten bij de consumptiebeslissing Vrijgestelde sectoren besteden te weinig werkzaamheden uit Op langere termijn is een uniform tarief met minder vrijstellingen welvaartsverhogend (idealiter afgestemd met omringende landen) Siret congres 11 september 2015

Uitbreiding lokaal belastinggebied NL: ozb is laag in internationaal perspectief. Gemiddeld wordt 37% van lasten gedekt door eigen belastingen, in NL is dat 10% Taken van gemeenten uitgebreid, met de decentralisatie tendens Pleidooi voor meer lokale belastingen! Verschuiving van 4 mld naar ozb en/of ingezetenenheffing: Kan redelijk koopkracht neutraal met aanpassing algemene heffingskorting Kan tot beperkte werkgelegenheidswinst leiden met lagere tarieven 1ste en 2de schijf Siret congres 11 september 2015

Meer belastingen op kapitaal(inkomen) In EU perspectief is aandeel van belastingen op vermogen en kapitaalinkomen laag met 5,6% van bbp, gemiddeld meer dan 8,2% Oorzaken: lage ozb en hoge hypotheekrenteaftrek (hier) Belastingen op kapitaalinkomen zijn een lappendeken: hervorming is gewenst vanuit welvaartsoverwegingen. Belast daadwerkelijk rendement in box 3 Eigen huis naar box 3 Sneller fiscalisering aow en omzetten van fiscale oudedagsreserve en pensioen in eigen beheer Gelijke behandeling eigen en vreemd vermogen Gelijkere behandeling ingehouden en uitgekeerde winst Siret congres 11 september 2015

Belastingen op kapitaalinkomen, 2012, Eurostat Siret congres 11 september 2015

Conclusies Lastenverlichting is géén hervorming: gemiste kans! Box 1 is al redelijk efficient om arbeidsaanbod te stimuleren Er is geen laaghangend fruit! Laat werkgelegenheidseffect niet het belangrijkste argument voor hervorming zijn. daar is weinig mee te winnen Nog veel verstoringen in belastingstelsel: Aftrekposten in box 1 Btw Belastingen op kapitaalinkomen (inclusief ozb) Siret congres 11 september 2015

Achtergrondmateriaal CPB Policy Brief: De effectiviteit van fiscaal participatiebeleid CPB Policy Brief: Bouwstenen voor een moderne btw CPB Policy Brief: Een ruimer lokaal belastinggebied CPB Policy Brief: Juni raming economische vooruitzichten 2015 en 2016 Centraal Economisch Plan 2015: Paragraaf 1.2 over vermogen en vermogensbelasting Nog te verschijnen in september Macro Economische Verkenningen 2016 CPB Policy brief: belastingen op kapitaalinkomen Siret congres 11 september 2015