Tijdvakken

Tijd van televisie en computers (1945 – 2001) / 2 e helft twintigste eeuw K.A.* Dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld * De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog * De eenwording van Europa * De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen * De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

WO-II > conferenties geallieerden > toenemende spanning - krijgt vervolg na WO-II, namelijk: Koude Oorlog (zie historische context) - oorsprong ligt al in vijandbeeld bv.* 1917 Russische revolutie – wereldrevolutie * tegengestelde ideologieën denk aan:individuele vrijheid/totalitaire staat democratie/volksdemocratie kapitalisme/communisme markteconomie/planeconomie - blokvorming > afbakening invloedsferen in Europa zichtbaar: IJzeren Gordijn (Churchill)

USA 1945Potsdam – deling van Duitsland met gezamenlijk bestuur wel samenwerking USA,FR, Eng > niet met USSR | economisch (bv. Marshallplan) militair (oprichting NAVO – 1949) politiek (ontstaan van BRD ) 1955 toetreding tot NAVO 1947Trumandoctrine> Containmentpolitiek > Marshallplan (ook voor O-Europa-USSR verbiedt) 1948invoering D-mark > gevolg: blokkade van Berlijn Jaren ’50McCarthyisme – heksenjacht op communisten in USA

USSR Na WO-II creatie van satellietstaten in O-Europa toezicht van de USSR 1948/49Blokkade van Berlijn 1949uitroepen van de DDR, nadat BRD was ontstaan 1955oprichting Warschaupact, nadat NAVO was opgericht 1961steun aan DDR bij bouw van de Berlijnse Muur

Koude Oorlog Europa:- vanaf WO-II opbouw spanning - incidenten:> ‘48/’49 Blokkade van Berlijn – USA ontzet succes containmentpolitiek > ‘53 opstand arbeiders in DDR – onderdrukt USA doet niets > ‘56 Hongaarse opstand – onderdrukt USA doet niets > ‘61 Bouw Berlijnse Muur USA doet niets > ‘68 Praagse Lente – onderdrukt USA doet niets USA accepteerde invloedssfeer USSR

Azië 1949uitroepen Volksrepubliek China door Mau (Mao) 1950-’53 oorlog in Korea – ingrijpen VN > militair olv USA 1954 ev Vietnam > Noord-Vietnam – communistisch Zuid-Vietnam – kapitalistisch | guerrilla-oorlog door Vietcong betrokkenheid USA neemt toe: Tonkin-incident - Am. Troepen vechten - bombardementen op NV 1969 Vietnamisering van de oorlog 1973 Akkoorden van Parijs Beeld USA > Dominotheorie > containment vraagt om ingrijpen

Midden- en Zuid-Amerika 1959revolutie op cuba olv Castro - economische blokkade USA - Castro richt zich tot USSR Varkensbaai-incident - mislukt 1962Cubacrisis – hoogtepunt van de Koude Oorlog * plaatsing raketten met kernkoppen * zeeblokkade door USA * stille diplomatie – oplossing USA ziet Midden- en Zuid-Amerika als haar invloedssfeer – dus ingrijpen

Detente Na Cubacrisis:- instellen hotline - instellen verbod op bovengrondse kernproeven - SALT-I en SALT-II (jaren ‘70) - erkennen invloedssferen Toch nog oprispingen Koude Oorlog vb.- Praagse Lente - Suez-crisis - Vietnam - ruimtevaart

Dekolonisatie Oorzaken voor kolonisatie/imperialisme: - macht - grondstoffen / voedingsmiddelen - afzetmarkt - beschavingsdrift (white man’s burden) Bestuur:* toplaag is Europees * 2 e laag (lokaal) is inheems | > hiervoor scholing nodig | > creëren van inheemse elite:- kennis - westerse denkbeelden (vrijheid,gelijkheid, nationalisme, democratie)

Na WO-II > toename van nationalisme in koloniën – waarom? | * soldaten uit koloniën vechten in WO-I > Europa is niet beschaafd * Japan verslaat Europese landen > zijn dus niet superieur * supermachten keuren na WO-II kolonialisme af | USA – zelf vrijgevochten kolonie USSR – communisme predikt gelijkheid

Dekolonisatie Brits-Indië Jaren ‘20 verzet olv Mahatma Gandhi - leider van Congrespartij - geweldloos verzet - burgerlijke ongehoorzaamheid 1947 onafhankelijkheid > kloof tussen hindoes en moslims | oplossing: 2 staten – India en Pakistan 1971 Oost-Pakistan wordt Bangladesh

Dekolonisatie Afrika Egypte (Brits)> 1922 onafhankelijk > Suezkanaal in Britse handen > 1956 Nasser nationaliseert het kanaal > gevolg: Suezcrisis Algerije (Frans)> belangrijkste Franse kolonie > wonen veel Fransen > spanningen leiden tot burgeroorlog ( ) > Algerije onafhankelijk NB.Britten > accepteren onafhankelijkheid koloniën – werken mee Fransen > weigeren onafhankelijkheid – gevolg is geweld Nederland > weigeren onafhankelijkheid – gevolg is geweld

Angola (Portugees)> 1975 onafhankelijk > burgeroorlog > USA en USSR steunen partijen (Koude Oorlog) > Castro stuurt militairen om regering te steunen > grondstoffen (olie / diamant) ook oorzaak conflict Zuid-Afrika (Brits)> onafhankelijk > apartheid / segregatie > symbool van verzet: Nelson Mandela / Steve Biko > sportboycot / economische sancties buitenland > 1990 legalisatie ANC > 1994 verkiezingen (blank+zwart) – ANC wint

Dekolonisatie Azië Frans IndoChina> na WO-II Fransen verliezen terrein > leiden militaire nederlagen > USA steunt onafhankelijkheidsstrijd, maar geeft toch steun aan Fr. – waarom? Containmentpolitiek > leidt tot betrokkenheid aan Vietnamoorlog Nederlands-Indië> na WO-II onderdrukken van nationalisme > politionele acties > verliezen terrein > grote druk van de USA > 1949 onafhankelijk Indonesië

Eenwording van West-Europa Na WO-II wil tot samenwerking – waarom? - herhaling oorlog voorkomen - betere bescherming tegen economische crisis - angst voor het oprukkende communisme - gestimuleerd door de USA 1950oprichting EGKS 1957oprichting EEG> gemeenschappelijke markt > vreedzaam gebruik van kernenergie (Euratom) 1967EGKS + EEG + Euratom = EG kernpunten:- uitbouw gemeenschappelijke markt - gemeenschappelijk landbouwbeleid

Veranderingen in EG: - uitbreiding aantal lidstaten - opheffen tariefmuren binnengrenzen - afschaffen persoonscontrole binnengrenzen (Schengen) invoering van de Euro 2003EG wordt de EU economische gemeenschap wordt ook politieke gemeenschap

Veranderingen Oost-Europa Na dood van Stalin> destalinisatierede van Chroesjtsjov 1956 Hongaarse opstand > Brezjnevdoctrine neerslaan Praagse Lente > 1985 Gorbatsjov aan de macht perestrojka glasnost ontspanning in Koude Oorlog van van de muur uiteenvallen van de Sovjet-Unie

Pluriforme en multiculturele samenleving | Jaren ’50- wederopbouw - groei van de welvaart Europa - hard werken tegen lage lonen - ondanks angst nadat Indië was verloren - komst van Molukkers - Kabinetten Drees – sociale wetgeving gasveld bij Slochteren ontdekt Jaren ’60- loonstijgingen > loonexplosie - barsten in de verzuiling > ontzuiling, door: * secularisering * individualisering - ontwikkeling jeugdcultuur babyboomers - protesten tegen Vietnamoorlog rookbom Provo tijdens huwelijk Beatrix - opkomst feminisme

| Jaren ’50- verandering samenstelling bevolking immigratie Indische Nederlanders – assimilatie immigratie Molukkers – accommodatie > RMS emigratie Nederlanders Jaren ’60- immigratie gastarbeiders uit Zuid-Europa Grieken, Italianen, Spanjaarden, Portugezen dan Turken en Marokkanen Jaren ’70- gezinshereniging Turken en Marokkanen Suriname onafhankelijk – immigratie Beleid overheid?> multiculturele samenleving vanaf 2000 samenleving onverdraagzamer reactie op terreur, Al-Qaida, Islam