De Kracht van Taalvariatie Janine Berns 18 september 2015

Frans, Frans, Frans… “Un professeur de français revenant à Paris […] après une absence de vingt ans, serait probablement déconcerté devant certains néologismes […] Curieux ou inquiet, il irait poser des questions sur ces nouveautés à ces collègues et amis français qui l’assureraient que rien n’a changé, et qu’il a probablement mal entendu, ou entendu des étrangers”. Fónagy (2006:15)

Taalverandering  Variatie is de motor van taalverandering.  Variatie:  Talig (bijv. articulatorisch gemotiveerd)  Geografisch  Tussen sprekers en groepen van sprekers (idiolect, sociolect)  Stilistisch

Variatie… … soms het begin van een echte verandering, soms niet.

Geen variatie  variatie  geen variatie  … A  A+B  BA  A+B  B  Na een periode van variatie, wordt de oude vorm vervangen door een nieuwe.  Variatie die leidt tot taalverandering. Labov (2001:85): “ Long-term stable variation”. A  A+B  AA  A+B  A  Na een periode van variatie verdwijnt de innovatieve vorm weer uit de taal.  Variatie die niet leidt tot taalverandering.

Diffusie  Taalverandering = progressief proces, te vergelijken met de verspreiding van een epidemie. S-curve Bijvoorbeeld: -verdwijnen van ne in ontkenningen; -verlies van onderscheid tussen [  ] – [  ]; -gebruik van “nieuwe” woorden; - …

S-curve Stadia: I: Weinig sprekers die variatie vertonen. II: “ Vernieuwing” snel bij steeds meer sprekers waarneembaar. III: Vertraging tegen het eind (meest conservatieve sprekers).

Richting van de verandering  Van beneden naar boven :  Start aan de onderkant van de sociale ladder.  Onbewuste, spontane verandering.  Taalverloedering?  Van boven naar beneden :  Start aan de bovenkant van de sociale ladder.  Bewuste verandering, prestige, normatief, purificatie.

Huidige taalpolitiek  Uitvloeisel van de politiek ingezet onder Louis XIV.  Streven naar het behoud van een authentiek, ‘puur’, Frans, niet aangetast door ‘parasitaire’ invloeden.  Valorisatie van het Frans gesproken in de regio Ile de France. Ontmoediging van het gebruik van regionalismen.  De Franse taal in het buitenland promoten (jaarlijks budget: ± €600 miljoen).  Francophonie  Rol van het ERK: “Approche valorisante”

Controle vs. verandering  Gesproken vs. geschreven taal.  Taalcontrole is hooguit een rem, maar kan taalverandering uiteindelijk niet tegenhouden.  Taalverandering toont de dynamiek van de taal.

Toekomst van het Frans?  Een toekomst voor het Frans is er zeker (ook zonder “opgepoetste” cijfers)!  Kracht ligt in variatie :  Het Frans is een levende taal, waar ook het talige systeem als zodanig volop in beweging is.  Iedere variant staat op zich, heeft zijn eigen waarde (geen reden deze te ontkennen, te verstoppen of te beoordelen).  « Toutes les variantes et variétés du français sont une chance »: als L1, 2L1, L2 of als vreemde taal.