Thema 4 Watson en Crick

Hoe ziet DNA eruit? Dubbele helix Wat doet DNA? Coderen voor eigenschappen Eiwitten Waar zit DNA? Nucleus Wat doet een eiwit? Feitjes Een DNA-streng is 22 tot 26 ångström breed. Eén nucleotide is 3,3 ångstrom lang (1 ångström is een tiende deel van een nanometer, ofwel een tien miljardste deel van een meter). Een DNA-molecuul kan toch relatief zeer grote afmetingen bereiken. Het langste menselijke chromosoom is bijna 250 miljoen basenparen lang, resulterend in een lengte van ruim 5 cm.

Bouw van een eiwit Vorm en functie Primaire structuur Secundaire structuur Tertiaire structuur Quartaire structuur Aminozuren Bouwstoffen voor het lichaam Celonderdelen Signaalstoffen Belangrijk in celdeling (vorming van de cel)

Alfa-amylase Enzym Afbraak van zetmeel In de mondholte EIWIT DATABANK

Van klein naar groot. Desoxyribonucleïnezuur Base paren Fosfaatgroep Desoxyribose Stikstofbase Een code De 4 baseparen: Thymine Adenine Guanine Cytosine

Opbouw van eiwit: Code vanaf DNA Code maakt volgorde aminozuren Ketting aminozuren maakt basis eiwit.

Fosfaatgroep Komt ook voor in ATP Desoxyribose Suiker Stikstofbase Verschil in structuur. Waterstofbruggen Niet covalente binding Enkel tussen waterstofatomen met een ander atoom (Vaak F, O en N)

Groei en vervanging Mitose is kerndeling geen celdeling! Dochtercellen en moedercel Plasmagroei Interfase G1 = Groei S = Replicatie DNA G2 = Groei Delingfase Verloop van mitose

De DNA streng “scheurt” open. De nucleotide base vullen de gaten. Altijd volgens: A-T en C-G Zo ontstaan er 2 draden (DNA) Vast bij het midden (centromeer) Replicatie Bioplek

1. Interfase, DNA (chromosomen) niet zichtbaar 2. Chromosomen zichtbaar door spiralisatie. 3. Chromosomen nog vast bij centromeer. Kernmembraan gaat weg. 4. Trekdraden hechten zich aan de chromatiden, beide polen van de cel. 5. Chromatiden worden naar de polen getrokken 6. Kernmembraan vorming 7. Despiralisatie van de chromatiden 8. Insnoering / middelamel Mitose

Geen meiose Natuurlijk Knollen Uitlopers Bladrand jongen Kunstmatig Stekken Enten Voortplanting zonder mitose heet kloneren. Het individu heet dan een kloon

1. …………………………………. 2. …………………………………. 3. …………………………………. 4. …………………………………. 5. …………………………………. 6. ………………………………….

Weefsel wordt wegenomen Voedingsbodem Planthormonen Differentiatie Embryoïden Jonge plantjes Voordelen Exact genetisch materiaal Ruimte Grootschaligheid Steriel gehouden Genetische modificatie zijn vaak onvruchtbaar

Geslachtelijke voortplanting Chromosomen liggen bij stap 3 in homologe paren! Chromatide niet uit elkaar maar de paren! Bij stap 6 worden pas de chromatide gescheiden Meiose Bioplek

Poollichaampjes Oneerlijke cytokinase (celdeling) Weinig voedingsstoffen Bevruchting mogelijk?

Recombinatie Herschikking Diversiteit Natuurlijke selectie Maar ook…? Ongeslachtelijke wieren Zelfbevruchting Milieu -> geslachtelijke wieren Kruisbevruchting Waarom doen wieren dit?

Bevruchting Stuifmeelkorrels Stuifmeelbuis Zaadbeginsel Meeldraden Helmknop Helmhok

In de afbeelding is een deel van een nucleotideketen aangegeven. Schrijf het deel op dat bij deze keten hoort voor een volledig DNA-molecuul. Na kruising en verdeling ontstaat er een plantje met de gewenste eigenschappen. Van dat plantje worden delen van het blad in de grond gestoken en worden er nieuwe plantjes opgekweekt Is er bij de kruising en verdeling sprake van recombinatie? Van de nieuwe plantjes die ontstaan uit het blad van de moederplant wordt gezegd dat ze er allemaal hetzelfde uit zullen zien. Is dat waarschijnlijk? Waar zit het grootste verschil tussen de mitose en de meiose als we NIET kijken naar het eindresultaat?

Hiernaast zie je een grafiek van de oogst van de aardappel genaamd: Eigenheimers. Deze aardappels zijn klonen. Verklaar de vorm van de grafiek. Gewicht aardappels Procent van de hele oogst

Waar wordt RNA gemaakt Celkern Op basis van DNA Wat is het doel van RNA Stukje genetische code uitdragen Waar wordt een eiwit gemaakt Buiten de cel Met behulp van Ribosomen Uracil ipv Adenine

mRNA De streng vanaf de celkern m = Messenger Aminozuren Ketting Eiwitten (proteïne) Structuur Vorm en Functie

Wat is een mutatie? Volgorde stikstofbase Code Hoe ontstaat een mutatie? Straling / toeval Beschadiging Gevolgen van een mutatie? Haarkleur in een levercel? Haarkleur in een geslachtscel? Kanker

Cellen delen soms snel en soms langzaam Bijv. bij een verwonding Bijv. verschillende plekken (Beenmerg/huid) Goed regulatie is nodig Kanker Tumoren Kwaadaardig Hogere snelheid Verspreiding Schadelijk voor orgaan Goedaardig Lagere snelheid Na verwijdering geen nieuwe groei Meestal niet (erg) schadelijk Chemoterapie Cytostatica, remmer van celdeling

Celdifferentiatie Profilatie van stamcellen Totipotent Pluripotent Multipotent Inductie Intercellulaire communicatie Apoptose Geprogrammeerde celdood

Prenatale diagnostiek Echoscopie Hogefrequentietrillingen Open rug Vlokkentest Vlokken van de placenta Vruchtwaterpunctie Vruchtwater via buikwand Syndroom van Down Trisomie (21) Non-disjunctie

Organisme worden gebruikt om producten te maken voor de mens. Chymosine voor kaas Nu gemaakt in het lab (mbv. Bacteriën) Grotere vruchten Forceren van polyploïde cellen Recombinante-DNA-techniek DNA van het ene organisme in een ander plaatsen Bijv. Vorst-vaste tomaten (resistentie)