Renaissance en Opstand Les 4: De opstand

Alle Gewesten onder een koning Begin 15e eeuw kwam troon in handen van de Oostenrijkse Habsburgers Karel V (regeerperiode 1515-1555) ging de strijd aan om alle Gewesten van de Lage Landen onder zich te krijgen Tussen 1524 en 1543 veroverde hij Utrecht, Oversticht, Friesland, de Ommelanden en Gerle (!) Karel was de baas over een wereldrijk. Hiernaast zijn Europese bezittingen

vader en zoon

Bestuur van de Gewesten Karel wilde – evenals later zijn zoon – het bestuur centraliseren Als plaatsvervanger bij afwezigheid benoemde hij een landvoogd(es) Hij stelde de Staten Generaal in En stelde stadhouders aan, die voor hem de verschillende Gewesten bestuurden Deze bestuurlijke verandering wijzigde de machtsverhoudingen zeer tegen de zin in van de steden, die alleen maar meer vrijheid wilde/eisten (oorzaak 1 van de Opstand)

Bestuur en religie in de Gewesten Karel wilde – evenals zijn later zoon – wilden religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen Deze bestuurlijke verandering wijzigde de machtsverhoudingen zeer tegen de zin in van de steden, die alleen maar meer vrijheid wilde/eisten (oorzaak 2 van de Opstand)

Bestuur en religie in de Gewesten Karel wilde – evenals later zijn zoon – wilde religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen (oorzaak 2 van de Opstand) De lokale bestuurders moesten deze vervolging uitvoeren Eerst werden er plakkaten uitgevaardigd Daarom moest de brandstapel; kerker; pijnbank in actie komen Echter, de lokale bestuurders lapte dit aan hun laars redenen: Er waren al veel protestanten; ook onder de bestuurders Men vond deze gang van zaken een inbreuk op de eigen rechten Men vond verdraagzaamheid veel belangrijker dan vervolging

Oorzaken en aanleiding Streven naar Centralisatie Oplegging RK godsdienst Striktere beleid van Filips II i.t.t. zijn vader; hij trachtte de handelingsvrijheid van de Gewesten en steden (steeds verder) in te perken Aanleiding Beeldenstorm (1566) De landvoogdes wist de orde op praktische wijze te herstellen. Echter, voor Filips was de maat vol en stuurde Alva naar de Gewesten (1567)

Beeldenstorm

Raad van Beroerten Ferdinand Alvarez de Toledo (Hertog van Alva)

Alva’s optreden Alva stelde de Raad van Beroerten (de Bloedraad genoemd) in Deze moest (mogelijke) opstandelingen sporen en veroordelen Zelfs twee mannen (de graven van Egmond en Hoorn) verloren hun hoofd door deze raad H10:§ 2:p167

Vlucht en Verzet In eerste instantie vluchtte velen – met name adel en belangrijke burgers voor Alva en zijn troepen. Echter, ook hierdoor werd het verzet geboren Twee soorten Het reguliere verzet van Willem van Oranje en zijn broers, die troepen op de been brachten Verzet van de Geuzen, aanhangers van Willem die in eerste instantie zelfstandig opereerden Willem van Oranje; vader des vaderlands

Geuzen Admiraal Lumey van de Watergeuzen

Den Briel en haar gevolg Op 1 april veroverde de watergeuzen – per ongeluk – Den Briel Deze verovering werd opgedragen aan Willem van Oranje, hetgeen hij aanvaarde Gesterkt door deze veroveringen grijpen in veel Zeeuwse en Hollandse steden de Calvinisten de macht Waarna Spaanse troepen vaak niet succesvol trachtte de steden te heroveren Deze troepen zorgden ook voor veel ellende op het platteland Als gevolg hiervan sloten steeds meer steden/Gewesten zich aan bij de Opstandelingen

Hoe nu verder? De Gewesten die de Unie van Utrecht vormden vroegen zich af hoe nu verder te gaan? Willem wilde de Gewesten aan laten sluiten bij de hertog van Anjou, wat enkele ook deden, hetgeen uiteindelijk op niets uitliep. In 1581 schrijft Willem het Plakkaat van Verlatinge; een unieke daad; men kon niet anders! Filips was gewoon een slecht vorst! Willem kreeg echter geen tijd om zijn karwei af te maken, want in 1580 werd hij door Filips in de ban gedaan en in 1584 vermoord/geliquideerd

Plakkaat van Verlatinge

Moord op Willem de Zwijger

Huiswerk Lees par 4 Maak 3 & 4