“ Rien n’est possible sans les hommes, rien n’est durable sans les institutions.” Jean Monnet

( T)huisgevoel en affectief burgerschap. Wijzigt de rol van sociale professionals? Leuven 27 maart 2015 Jan Willem Duyvendak

De verhuiselijking van de politiek Een dubbele beweging: -‘Thuis’ wordt steeds meer gepolitiseerd als onderdeel van sociaal burgerschap; -De politiek wordt steeds huiselijker voorgesteld in het kader van de culturalisering van burgerschap; de natie als een gedeeld thuis; burgers moeten zich thuisvoelen; Sociale professionals hebben vooral te maken met de eerste vorm van verhuiselijking (ook al is de tweede nooit ver weg); De verhouding tussen beide vormen van verhuiselijking van de politiek is intrigerend; Wat zegt dit alles over ‘thuis’?

De politisering van ‘thuis’ in de zorg Lange traditie van onmaatschappelijkheidsbestrijding Recent: Achter de Voordeur-aanpak; Hoe legitimeert overheid ‘de belofte van nabijheid’ en de noodzaak van ‘affectief burgerschap? Professioneel betekent steeds meer ‘empathisch’, ‘invoelend’, een zekere informalisering; Keukentafelgesprekken: ‘maatwerk’, en bezuinigen? Verhouding tussen burgers en overheid verandert: minder materieel maar niet minder aanwezig; Paradox: autonomie afdwingen (de norm van ‘gebruikelijke zorg’); Thuis als dubbele bron van zorg: een reden tot zorg én een hulpbron van zorg

Internationale overeenkomsten en verschillen: ‘Bringing care back home’ Een vergelijkbare beweging in sterk uiteenlopende contexten: Nederland: prettig, warm, plaats voor ontplooiing, zorg ‘verstoort’ thuisgevoel; Italië: plaats voor gemeenschappelijke activiteiten, badanti; Polen: inwonende ouders meer vanzelfsprekend; VS: thuis als ‘hell’, werk als plek voor ontspanning; België: …. ? (veel onderzoek naar thuisgevoel!)

Sociaal burgerschap: verhuiselijking 1 Materieel krijgen we minder van de overheid, hoewel overheid nog wel sterk interveniërend is; Wat blijft over van positieve band tussen burgers en verzorgingsstaat nu sociale rechten in gunsten veranderen? Wie wordt er als ‘deserving’ gezien: een negatief verband tussen sociaal en cultureel burgerschap; Komt er iets in plaats van sociaal burgerschap?

Cultureel en sociaal burgerschapschap Alternatief: cultureel burgerschap, of beter: culturalisering van burgerschap; Verbindingen burgers onderling en met overheid worden ‘emotioneler’; Niet helemaal nieuw: verzorgingsstaat zelf wordt ook voorgesteld als ‘huis’ en verondersteld gedeelde banden; Als Nederland cultureel homogeniseert (hoezo superdiversiteit?), wat zijn dan gevolgen voor steun voor verzorgingsstaat?

Cultureel burgerschapschap: verhuiselijking II Thuis, maar niet welkom Zwarte pietendebat, of: hoe kan het dat ‘invented traditions’ zo belangrijk zijn voor mensen? Veranderingen doen iets af aan ‘Nederlanderschap’ maar meer nog aan het idee dat ‘natives’ meer te zeggen zouden moeten hebben dan nieuwkomers; Discussie zou moeten gaan over de vraag: ‘wil je gevoelig zijn voor gevoeligheden van andere mensen, ook van hen die er korter zijn?’ Paradox: migranten enerzijds ‘assimileerbaar’, anderzijds lijken ze nooit écht Nederlander te kunnen worden.

Waarom is thuis zo belangrijk? Everybody wants to feel at home in one way or another; Nobody feels at home everywhere and with everyone (certain cosmopolitans are bad sociologists); Not everybody needs a particular place to feel at home (generic places can evoke home feelings as well); Feeling at home is a selective, discriminating emotion; Are there shared characteristics in the various ways people feel at home? Yes, at least one: familiarity. But an important difference exist between a ‘haven’- and ‘heaven’-concept of feeling at home; What feeling at home means, varies according to social class but also to gender, race, culture, sexual preference, age, et cetera.