De onderbroken eenmaking van de Nederlanden. Van XVII naar één ? De onderbroken eenmaking van de Nederlanden.

Vorming Bourgondische Nederlanden: Jonathan Israel: Twee politieke systemen. Noorden Hegemonie van Holland Zuiden Vlaanderen en Brabant.

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Vorming Bourgondische Nederlanden. 1384, Vlaanderen Waals Vlaanderen, Mechelen, Artesië, Franche Comté, Bourgondië 1404-06 Brabant en Limburg 1421 Namen 1425-28 Holland, Zeeland Henegouwen 1451 Luxemburg 1473 Gelre (tot 1491)

Erfenis Karel V Brabant Limburg Luxemburg Holland Zeeland Henegouwen Vlaanderen Artesië Namen Mechelen Picardië (niet bij Nederlanden) Franche Comté (niet bij Nederlanden)

Veroveringen Karel V Gelre Utrecht Overijssel Drenthe Friesland Stad en Lande

Centralisatie Staten Generaal vertegenwoordiging van provincies. Rekenkamer Raad van State Geheime Raad Grote Raad Hooggerechtshof dat boven provinciale rechters stond. Gulden Vlies Ridderorde voor hoge adel.

vernieuwingen Nieuwe kerkelijke indeling, Nieuwe bisdommen, kerkelijke functies voortaan door theologen ingevuld. Ook in nieuwe bestuurslichamen wordt gekeken naar opleiding, niet naar afkomst. Meestal worden juristen gevraagd. Ook buitenlanders als bestuurder. Zowel centraal als in provincies. Centrale belastingen Centrale wetgeving (ketterij) Rechtseenheid

oppositie Hoge adel. Zij verloren posities waar voortaan een opleiding voor nodig was. Lokale overheden. Zij verloren zelfstandigheid vanwege centralisatie. Loyaliteit lag bij eigen stad en eigen gewest, niet bij het geheel. In Holland al in 1477 Groot Privilege, waarin alleen Hollanders bestuursfuncties krijgen en Nederlands de voertaal is. Vlaamse en Brabantse steden verzetten zich, maar daar wordt het verzet de kop in gedrukt. Lage adel. Binnen “nieuwe” economie minder relevant. Positie gaat achteruit ten gunste van steden en beroepsbestuurders. Protestanten en gematigde katholieken Geen enkel draagvlak voor kettervervolgingen. Meerderheid oppositie is katholiek.

Calvinisme als “trigger” Calvinisten zijn een minderheid. Meest talrijk in Vlaanderen, Henegouwen en Brabant. 1566: Beeldenstorm, tijdelijk godsdienstvrijheid voor calvinisten.

Begin opstand Spaanse reactie: Alva komt met vergaande volmachten. Centrale belastingen Tiende en twintigste penning, Raad van Beroerten. Centrale rechtbank die ketters en andere tegenstanders vervolgt. De hoge edelen Egmont en Hoorne worden onthoofd. Anderen, waar onder Willem van Oranje, vluchten. Calvinisten: “recht op verzet”. Vorming van Guerrillabenden (geuzen) 1672 inname Den Briel Veel andere steden in Holland gaan ook deelnemen aan opstand.

Eenheid en splitsing 1576: Spaanse Furie, Pacificatie van Gent. Geen echte eenheid. In Holland en Zeeland is Calvinisme erkend, de rest blijft katholiek. Wel vrijheid van geweten. 1576-1585 Vorming van calvinistische “republiekjes” in Holland, Zeeland en Vlaamse en Brabantse steden. Aldaar onderdrukking van katholieken. Hoge adel vindt dat te ver gaan, sluit akkoord met PhilipsII: Unie van Atrecht (1579) Artesië, Waals-Vlaanderen, Henegouwen, Namen, Limburg en Luxemburg. In 1580 sluiten Groningen en Drenthe zich aan (“verraad” van Rennenberg) Unie van Utrecht: Holland, Zeeland, Gelderland, Friesland, Ommelanden, Vlaamse steden, Nederlandstalig Brabant. 1579-1588 “negen jaren” veroveringen van Parma. In 1584-85 vallen belangrijke steden in het zuiden emigratie naar Noorden. 1588-1598 “tien jaren”, veroveringen van Maurits. Consolidatie van de Republiek.

Centralisatie of religie? Er was al eerder verzet tegen centralisatie, namelijk aan het einde van de 15e eeuw. Dit lukte toen niet. Ook in andere delen van het Habsburgse rijk bestond verzet tegen centralisatie. Een bekend voorbeeld is Aragon. Ook in andere landen bestond verzet tegen centralisatie. Oppositie in Nederlanden was voornamelijk katholiek, alhoewel niet orthodox. Pas na 1566-1572 gingen fanatieke protestanten domineren. Gematigden haakten af. Wel slaagden radicalen in hun opzet. Misschien was er eerder een oppositie van vrijzinnigen tegen orthodoxen? Kijk ook naar de Arminiaanse twisten na 1609. In dat geval zouden orthodoxen (calvinisten en katholieken van de harde lijn) de boel hebben laten escaleren. In elk geval was religie wel de “trigger” voor de burgeroorlog en revolutie. De oorzaken lagen echter in de centralisatie en waren conservatief van aard.

Eindresultaat 1648 Erkenning Republiek in het Noorden. Losse confederatie van 7 zelfstandige staatjes Zuiden blijft Spaans, maar centralisatie wordt niet helemaal doorgezet. Er zijn concessies gedaan aan edelen en lagere overheden. Delen van Vlaanderen, Brabant en Limburg bezet door de Republiek (generaliteitslanden)