Hyperteksten schrijven: effecten op schrijfprocessen en schrijfproducten Martine Braaksma, Gert Rijlaarsdam & Huub van den Bergh Interfacultaire Lerarenopleidingen Universiteit van Amsterdam

Hypertekst “Digitale tekst waarin informatie is georganiseerd als een netwerk en waarin tekstblokken met elkaar zijn verbonden via ‘links’ (actieve verwijzingen).”

Bijvoorbeeld Teksten op Internet en encyclopedieën op CD ROM

Hypertekst schrijven Als manier om leren (schrijven) te bevorderen Effecten op schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct Veronderstelling: hypertekst schrijven brengt leerlingen in aanraking met hiërarchische tekststructuren Bij hypertekst-achtig schrijven meer planning en analyse dan bij lineaire schrijftaken Resulterend in hogere tekstkwaliteit Hypertekst schrijven = veel oefenen met plannen en analyseren = goed voor tekstkwaliteit

De studie Effecten van hypertekst schrijven (HYP) versus lineair schrijven (LIN) op: Schrijfvaardigheid (schrijfprocessen tijdens LIN en HYP; tekstkwaliteit lineair betoog) Design: Voortoetsen (o.a. verbale IQ, computervaardigheden) Interventie: experimentele lessenserie betoog schrijven, twee condities: HYP en LIN Natoetsen (o.a. schrijven van een lineaire tekst) Participanten: 102 leerlingen uit havo 4; HYP (N = 41), LIN (N = 61) Experiment deel van ‘normale’ lessen Nederlands, intacte klassen at random toegewezen aan condities (twee klassen HYP, drie klassen LIN) Indicatie van schrijfprocessen tijdens HYP / LIN met Inputlog voor deel leerlingen (N = 16)

Hoofdpunten lessenserie betoog schrijven Vijf lessen (70 minuten elk) over het schrijven van een betoog Onderwerp is ‘goede doelen’, documentatie aangeleverd Korte plenaire uitleg en instructie + leerlingwerkbladen Twee condities (HYP & LIN) Inhoud is hetzelfde voor de twee condities, type schrijftaak verschilt (LIN/HYP) Alle activiteiten tijdens de lessen, geen huiswerk, veel samenwerkend leren en aandacht voor onderwerp door “inquiry learning”

Opbouw lessenserie betoog schrijven 1 2 3 4 5 Inhoud (grotendeels via “inquiry learning”) X Argumentatievaardigheden Presentatievaardigheden Schrijven van een betoog over goede doelen

Resultaten: voortoets-scores Geen verschillen vooraf tussen condities op Computervaardigheden (p =.623) Verbale intelligentie (p = .486)

Effecten op tekstkwaliteit (lineaire tekst) Globale tekstkwaliteit (cijfer tussen 0-10), gebaseerd op gepresenteerde criteria, zoals Doel van de tekst (overtuigen van de lezer) Aantrekkelijkheid Lezergerichtheid Structuur

Resultaten: effecten op globale tekstkwaliteit

Resultaten: effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (1)

Resultaten: effecten op schrijfprocessen tijdens HYP en LIN schrijven (2)

Effecten op pauze en productie activiteiten tijdens HYP en LIN schrijven en de relatie met tekstkwaliteit Focus op verschillende pauzelocaties tijdens schrijven: Pauzeren binnen woorden Pauzeren tussen woorden Pauzeren tussen zinnen Pauzeren tussen alinea’s Focus op productie-activiteiten tijdens schrijven In drie fasen van het schrijfproces (begin, midden, einde) ‘Pause threshold’: 15 milliseconds Tekstkwaliteit: totaalscore van analytisch codeerschema (zoals kwaliteit argumenten, structuur, lezergerichtheid)

Resultaten: relaties tussen pauze- en productie- activiteiten en resulterende tekstkwaliteit Begin Midden Einde Pauzeren: Duur Hoeveelheid Hoeveel heid Binnen woorden tussen woorden + - Tussen zinnen Tussen alinea’s Productie

Resultaten: verschillen voor pauze- en productielocaties tussen LIN en HYP schrijven Begin Midden Einde Pauzeren: Duur Hoeveelheid Hoeveel heid Binnen woorden tussen woorden LIN+ Tussen zinnen Tussen alinea’s Productie HYP+

Resultaten: verschillen voor pauze- en productielocaties tussen LIN en HYP schrijven Begin Midden Einde Pauzeren: Duur Hoeveelheid Hoeveel heid Binnen woorden tussen woorden LIN+ Tussen zinnen Tussen alinea’s Productie HYP+ Negatieve relatie met tekstkwaliteit Positieve relatie met tekstkwaliteit

Conclusies HYP positief effect op tekstkwaliteit, maar alleen voor goede leerlingen (nieuw type taak, transfer naar (zelf) lineair schrijven?) Verschillende proceskarakteristieken voor hypertekst schrijven en lineair schrijven: HYP: > schrijftijd gedurende hele schrijfproces Meer vloeiend schrijven, door ‘spiegeling’ hiërarchisch schrijfplan en documentstructuur? LIN: > pauzetijd, langere pauzes (vooral tussen woorden in begin en zinnen in midden van schrijfproces) Meer bezig met linearisatieproces, formulering van linguïstische indicatoren/connectieven? Sommige processen in HYP positief gerelateerd aan kwaliteit schrijfproduct en in LIN negatief gerelateerd

Discussie Voorzichtige replicatie van eerdere bevindingen: HYP schrijven = meer activiteiten die positief gerelateerd zijn aan tekstkwaliteit dan LIN schrijven Huidige studie: Proceskarakteristieken verkregen met ‘key stroke logging’ in plaats van hardop denken (geen inhoud) Slechts voor twee activiteiten die verschilden tussen HYP en LIN was er een relatie met tekstkwaliteit Effecten zijn vrij klein Maar… verschillen in processen tussen HYP en LIN schrijven en relatie met tekstkwaliteit Nieuw onderzoek: effecten van LIN en HYP schrijven op schrijfprocessen lineaire tekst in natoets

Meer informatie Paper, slides, publicaties, lesmateriaal op: http://www.ilo.uva.nl/homepages/martine.htm Email: braaksma@uva.nl

Some examples of hypertexts Introduction Standpoint Definition good charity Pro arguments Counter arguments

Examples (continued) Main arguments Conclusion Standpoint