Door: Charlotte Wijsman Floor Linssen Doortje vd Linden noorderlicht Door: Charlotte Wijsman Floor Linssen Doortje vd Linden

Inhoud Het kompas De zon Het poollicht

Het kompas Het aardmagnetische veld dat is het magnetische veld dat de aarde omringt. Het aardmagnetische veld is vermoedelijk ontstaan door een stroming van magnetische mineralen en elementen in de aardkern. Het beschermt de planeet tegen de ionisatie (is het proces waarbij een atoom of molecuul uit ongeladen toestand een elektron kwijtraakt. Of er een bij krijgt en als gevolg daarvan verandert in een ion. Een ionisatie is geen spontaan proces hiervoor is energie nodig) Straling van de zonnewind. De invloed van het magnetische veld reikt duizenden kilometers de ruimte in. Hoe verder het magnetische veld de ruimte in reikt hoe zwakker wordt. Het aardmagnetische veld is de basis van het kompas: Een meet instrument om de richting ten opzichte van het noorden te bepalen. Het belangrijk navigatie middel is voor de zeevaart en ruimtevaart. Hoe kunnen postduiven zich dan oriënteren: Uit onderzoek is gebleken dat postduiven ook gebruik maken van de infrastructuur die door mensen is aangelegd zoals, snelwegen en spoorbanen. Ook schijnt het dat een postduif een soort magnetische gevoelig orgaan heeft. Die reageren of de magnetische velden rond de aarde

Rond 1840 ontdekte de Ierse sterrenkundige en militair Sir Edward Sabine der een relatie bestaat tussen activiteit van zonnevlekken en het magnetische veld van de aarde. Sabine onderzocht magnetische stormen, die naalden van kompassen deden afwijken. De wisselingen in het veld traden tegelijk op met het noorder- en zuiderlicht. Om dit verder te onderzoeken kreeg hij de Engelse regering zover dat zij in 1840 een netwerk van meetstations bouwde. De Duitse apotheker en sterrenkundige Samuel Schwabe had sinds 1826 dagelijks het aantal zonnevlekken geregistreerd. Sabine legde hun gegevens naast elkaar en kwam tot de conclusie dat er een verband bestaat tussen zonnevlekken en storingen in het aardmagnetisme. Samuel Schwabe Sir Edward Sabine

De zon zonnevlekken Zonnevlekken zijn hele donkere vlekken op het oppervlak van de Zon. Het oppervlak van de Zon vertoont over het geheel donkere vlekken. De zonnevlekken hangen samen met koelere plekken op de Zon. Deze afkoeling wordt veroorzaakt door sterke magneetvelden die de convectie Convectie is het verschijnsel hoe warmte zich verticaal voortplant door een vloeistof (zoals zeewater) of een gas van plasma bemoeilijken. Daardoor wordt de warmteaanvoer vanuit het binnenste van de zon tijdelijk verminderd. Na verloop van tijd verdwijnen de zonnevlekken weer. Meestal verschijnen zonnevlekken in paren, elk met een tegenovergestelde magnetische pool.   zonnevlammen Een zonnevlam is een explosie op het oppervlak van de zon, die ontstaat door het plotseling vrijkomen van de energie die wordt vastgehouden in de magnetische velden. Er ontstaat straling over het hele gebied van het elektromagnetische spectrum. Zonnevlammen worden ingedeeld in drie hoofdklassen: Klasse X. Dit zijn uitbarstingen die op de aarde kunnen zorgen voor het uitvallen van radioverbindingen en van elektriciteitscentrales. Klasse M. Dit zijn matige uitbarstingen, die rond de polen korte perioden van uitval van de radioverbindingen kunnen veroorzaken. Klasse C. Kleine uitbarstingen hebben nauwelijks invloed op de aarde.

zonnewind De zonnewind is een stroom van geladen deeltjes die ontsnappen van het oppervlak van de Zon. Door de grote hitte van een miljoen kelvin in de buitenste laag van de zon krijgen protonen en elektronen een gemiddelde snelheid van 145 km/s. Een aantal van die deeltjes heeft een snelheid die hoog genoeg is om de ontsnappingssnelheid van 618 km/s te overschrijden. De Zon verliest per jaar op deze manier zo'n 60 exagram, aan materiaal, wat in de 4,6 miljard jaar van haar bestaan overeenkomt met ongeveer 0,01 procent van haar totale massa. De zonnewind bevat protonen, elektronen, alfadeeltjes en een kleine fractie hooggeladen ionen. Deze passeren de Aarde met een gemiddelde snelheid van zo'n 450 km/s. kernfusie Kernfusie is het samensmelten van de kernen van verschillende atomen, waarbij een andere, zwaardere kern wordt gevormd. Wanneer atomen van lichte elementen zoals waterstof samensmelten, wordt hierbij dan iets van de massa omgezet in energie, in het geval van waterstof ongeveer 0,67%. Het samensmelten van zwaardere atomen kost daarentegen juist energie. De overgang tussen 'licht' en 'zwaar' ligt in deze context bij het element ijzer. Op de aarde gebruiken we nog geen kernfusie, maar ze zijn er wel mee bezig en waarschijnlijk in 2050 komt de eerste commerciële fusiereactor. Over de zon Op de zon bevinden zich vandaag niet veel activiteiten, hij is dan ook stabiel. En het weer is gunstig.

Het poollicht Het poollicht is een verschijnsel dat zich bevind in de dampkring. Je kunt het poollicht zien als het donker is. Het komt vooral voor op de noord –en zuidpool, dus je ziet het vooral in de winter. Andere namen voor poollicht zijn noorderlicht en zuiderlicht. Je kunt het noorderlicht herkennen aan een lichte gloed, aan bewegende bogen, stralenbundels, gordijnen en heel soms zelfs aan licht in de vorm van vlammen. Soms zie je als je naar de horizon richting het noorden kijkt een boog waaruit de lichtstralen als zoeklichten omhoog schieten. Het poollicht wordt veroorzaakt door de zonnewind. Deze zonnewind is vooral sterk bij uitbarstingen van plasmawolken op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal ingeslingerd worden. Dan wordt het poollicht ook beter zichtbaar. Soms kan je het dan ook in Nederland zien. De dampkring zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de noord –en zuidpool met een grotere snelheid de dampkring binnenkomt. De deeltjes die van de zon afkomen bevatten veel energie, die boven in de dampkring door botsing overgedragen wordt van de ruimte naar de zuurstof en stikstofatomen. Die energie komt uiteindelijk weer vrij en wordt op 80 tot 1000 kilometer hoogte uitgestraald in de vorm van het kleurrijke poollicht.

De kans op poollicht is het grootst als er op de zon veel activiteiten zijn. Om de 11 jaar maakt de zon zo’n actieve periode door (het laatst in 2013), dan zijn er veel zonnevlekken. Als zo’n zonnevlek naar de aarde is gericht kunnen de geladen deeltjes die bij de uitbarsting vrij zijn gekomen onze dampkring bereiken en dat kan dan poollicht veroorzaken. Radiozenders op de korte golf worden een paar uur van tevoren ernstig gestoord. In Nederland zie je jaarlijks gemiddeld ongeveer 7 dagen poollicht, het vaakst in jaren met veel zonneactiviteit.

proefje

Floor Linssen Charlotte wijsman Doortje vd linden