De rol van de huisarts bij kinderen met overgewicht/obesitas Hans Budde, kinderarts 23-01-2015 LOVAH

Wat moet er dit uur besproken worden om aan het einde te concluderen dat je blij bent dat je voor deze workshop hebt gekozen?

Stelling: Als huisarts ben je, als je heel eerlijk bent, eigenlijk machteloos bij de aanpak van overgewicht/obesitas 3

Mohammed (7 jaar) komt op het inloopspreekuur vanwege keelklachten Mohammed (7 jaar) komt op het inloopspreekuur vanwege keelklachten. Er is sprake van een tonsillitis. Hij maakt een wat adipeuze indruk. Doe je hier wat mee?

Gewicht: 34 kg Lengte: 125 cm BMI: 22

Dat valt dus toch nog mee, namelijk onder de BMI grens van 25.

7

Aantal kinderen met overgewicht

Percentage 5-jarigen met overgewicht per stadsdeel 2010 obesitas Osdorp 19,8 7,9 Geuzenveld/Slotermeer 18,8 8,5 Bos en Lommer 16,4 7,4 Noord 15,8 Zuidoost 14,4 7,7 Slotervaart/Overt. Veld 15,9 5,3 De Baarsjes 14,2 6,9 Zeeburg 14,8 3,9 Zuideramstel 12,2 4,0 Oud-West 11,5 3,8 Oost/Watergraafsmeer 11,8 3,4 Westerpark 7,3 6,5 Amsterdam Oud-Zuid 10,8 2,2 Centrum 8,8 1,3 Amsterdam 14,1 5,4 Percentage 5-jarigen met overgewicht per stadsdeel 2010

Risicogroepen: Turkse en Marokkaanse kinderen Lage SES Dikke ouders (nature en nurture) Niet-borstgevoede kinderen

TNO onderzoek : allochtone kinderen en obesitas Meer tv op de slaapkamer. Minder fietsen en meer gebruik openbaar vervoer. Beloningssysteem met zoetigheid. Culinaire gastvrijheid Opvoedingsstijl met andere manier/tijdstip van grenzen stellen.

Stelling: In 10% van de gevallen is er sprake van een hormonale of syndromale oorzaak voor overgewicht/obesitas 13

Oorzaak: Endogene obesitas (< 5%) Exogene obesitas Hormonaal Chromosomaal Syndromaal Exogene obesitas

Endogene oorzaak Normaal uiterlijk Normale groeicurve Normale intelligentie Dan endogene oorzaak onwaarschijnlijk

Exogene oorzaken Energie-inname Energie-verbruik Slaap Veranderde voedingsgewoontes Meer (vetrijke) tussendoortjes, minder fruit en groente, minder vaak ontbijt, vaker frisdrank en vruchtensappen Energie-verbruik Minder lichamelijke activiteit m.n. door toename tv- Video-kijken en computerspelletjes Slaap

Evolutionair gezien is het niet vreemd dat we steeds dikker worden 17

Health risks in (pediatric) obesity

Psycho-sociale gevolgen Discriminatie Stigmatisering Pesten Lage zelfwaardering Minder hechte vriendschappen, isolatie Emotionele en gedragsproblemen

Stelling: Obesitas is geen medisch, maar een maatschappelijk probleem 20

Gewichtsvermindering Kwaliteit van leven verbetert !!! 5% Kans op type 2 diabetes 50% gereduceerd Verbetering van suikerhuishouding Verbetering van triglyceriden 10% Daling van cholesterol

Vele protocollen/adviezen Signalerings protocol JGZ CBO richtlijn obesitas bij volwassenen en kinderen NHG standaard obesitas Partnerschap Overgewicht Nederland JOGG Lokale initiatieven zoals Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Conclusie normaal gewicht of OVERGEWICHT Verwijzing naar huisarts BMI hoger dan afkappunt voor obesitas JGZ-protocol BMI boven afkapwaarde overgewicht maar onder afkapwaarde obesitas Conclusie OBESITAS Klinische blik Nieuw consult Bij geen positieve verandering Conclusie normaal gewicht of OVERGEWICHT Verwijzing naar huisarts

NHG-Standaard Obesitas RICHTLIJNEN DIAGNOSTIEK De huisarts verricht diagnostiek bij: Kinderen die zelf (of bij wie ouders/verzorgers) ondersteuning vragen bij gewichtsvermindering die in verband met obesitas verwezen zijn door de jeugdgezondheidszorg of een andere eerstelijnsvoorziening waarbij pathologie/risicofactoren zijn vastgesteld waarbij een hoog lichaamsgewicht een rol kan spelen die obees ogen, ongeacht waarvoor ze op het spreekuur komen

Behandeling van kinderen met obesitas in de huisartsenpraktijk De behandeling van kinderen met obesitas kan in de huisartsenpraktijk plaatsvinden, mits voldaan is aan een aantal randvoorwaarden. De werkgroep heeft in overleg met de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) gekozen het beleid bij kinderen met obesitas alleen te laten plaatsvinden in huisartsenpraktijken waar een aantal gestructureerde praktijkvoeringaspecten aanwezig is en multidisciplinaire afspraken zijn. Tevens vereist de aanpak van obese kinderen een specifieke deskundigheid, zoals het interpreteren van groeicurven om onderliggende aandoeningen te diagnosticeren.

De rol van de huisarts Signaleren Triage / risico inschatting Behandelplan 34

35

De rol van de huisarts Signaleren Triage / risico inschatting Behandelplan 36

De rol van de huisarts Signaleren Triage / risico inschatting Behandelplan 39

Wat is er nodig om obese kinderen in de huisartsenpraktijk te behandelen?

Wat is er nodig om obese kinderen in de huisartsenpraktijk te behandelen? Enthousiasme Kennis van zaken Interventie strategieën Multidisciplinair team Ketenzorg Geduld Financiële compensatie

Het kind en zijn 3 domeinen Familie School Buurt

Gedragsverandering is moeilijk. Wees reëel! DOE, WAT JE TOCH MOET DOEN, ZO GEZOND MOGELIJK!

Dingen die effect hebben (I) Alleen borstvoeding tot 6 maanden Maximaal 1 glas vruchtensap of ander gezoete drank Minimaal 3 porties groente of fruit per dag Verdeling op bord: ½ groente, ¼ rijst, pasta etc en ¼ vlees, vis Maximaal 1 keer per week fast-food

Dingen die effect hebben (II) Structuur in eetpatroon: 3 hoofdmaaltijden en 2 tussendoortjes Gezamenlijk aan tafel eten, pas na 20 minuten weer opnieuw op scheppen Minder grote porties, geen pannen op tafel

Dingen die effect hebben (III) Lopend of met fiets naar school Minimaal 1 uur bewegen per dag

Dingen die effect hebben (IV) Minder TV kijken voor tweede jaar geen TV na tweede jaar maximaal 2 uur geen TV op de slaapkamer Afspraken over smartphone en computer Afspraken over slaaptijd Opvoedingsstylen: Duidelijk, maar warm 3.4% Autoritair 17.9% Verwaarlozend 9.8%

Leeftijd Hoeveel uur slaap 0 - 2 maanden 12 - 18 uur 3 - 11 maanden 14 - 15 uur 1 - 3 jaar 12 - 14 uur 3 - 5 jaar 11 - 13 uur 5 - 10 jaar 11 - 9¾ uur 10 - 13 jaar 9¾ - 9¼ uur 14 - 15 jaar 9¼ - 9¾ uur 15 - 16 jaar 8¾ - 9¾ uur 16 - 18 jaar 8½ - 9½ uur volwassenen 7 - 9 uur

Oplossingsgerichte Gespreksvoering Als je een schip wilt bouwen trommel dan geen mensen op om hout te verzamelen Ga geen werk verdelen en geef geen orders Leer hen in plaats daarvan te verlangen naar de eindeloze zee lid V K J P , s u p e r v i s o r e n o p l e i d e r V K J P , li d N V R G , N V P , N V V P Maste r S o l u ti o n F o c u s e d T h e r a p y , C e r ti fi e d C D O I t r a i n e r , Esthe r d e W o l f , G Z p s y c h o l o o g / p s y c h o t h e r a p e u t B I G Nove m b e r / d e c e m b e r 2 0 1 0 – j a n u a r i – a p r il 2 0 1 1 Inco m p a n y c u r s u s S l o t e r v a a r t Z i e k e n h u i s , a f d e li n g K i n d e r g e n e e s k u n d e , A m s t e r d a m

Construeren van de situatie

Cijfers geven

Wat is er nodig om obese kinderen in de huisartsenpraktijk te behandelen? Enthousiasme Kennis van zaken Interventie strategieën Multidisciplinair team Ketenzorg Geduld Financiële compensatie

Conclusies Onder allochtonen komt obesitas meer voor Een hoog opleidingsniveau werkt beschermend Obesitas gaat vaak gepaard met comorbiditeit De richtlijnen over de rol van de huisarts bij obesitas behandeling zijn niet eenduidig Je bezig houden met obesitas vereist veel enthousiasme, inzet, samenwerking en geduld Ketenzorg is essentieel bij de GLI-behandeling van obesitas Oplossingsgerichte therapie lijkt een succesvolle behandelings-optie

Stelling: Als huisarts ben je, als je heel eerlijk bent, eigenlijk machteloos bij de aanpak van overgewicht/obesitas 56