Hoofdstuk 4 De Nederlanden Par 2 – De Tachtigjarige oorlog

Opstand in de Nederlanden Oorzaken Streven naar Centralisatie Oplegging RK godsdienst Striktere beleid van Filips II i.t.t. zijn vader; hij trachtte de handelingsvrijheid van de Gewesten en steden (steeds verder) in te perken Economische crises Directe oorzaken Beeldenstorm (1566) De landvoogdes wist de orde op praktische wijze te herstellen. Echter, voor Filips was de maat vol en stuurde Alva naar de Gewesten (1567) Instellen van de Tiende Penning

Den Briel en haar gevolg Op 1 april veroverde de watergeuzen – per ongeluk – Den Briel Deze verovering werd opgedragen aan Willem van Oranje, hetgeen hij aanvaarde Gesterkt door deze veroveringen grijpen in veel Zeeuwse en Hollandse steden de Calvinisten de macht Steden in het Oosten en Zuiden volgden na een bezoek van Willem himself. Echter, doordat steun van Hugenoten uit Frankrijk uitbleef werden de meesten weer heroverd, waarna de gruwelijkheden niet uitbleven

Den Briel en haar gevolg Op 1 april veroverde de watergeuzen – per ongeluk – Den Briel Deze verovering werd opgedragen aan Willem van Oranje, hetgeen hij aanvaarde Gesterkt door deze veroveringen grijpen in veel Zeeuwse en Hollandse steden de Calvinisten de macht Waarna Spaanse troepen vaak niet succesvol trachtte de steden te heroveren Deze troepen zorgden ook voor veel ellende op het platteland Als gevolg hiervan sloten steeds meer steden/Gewesten zich aan bij de Opstandelingen - Pacificatie van Gent, 1576

Geuzen Admiraal Lumey van de Watergeuzen

Opstand in de Nederland (1566-1576) Pacificatie van Gent, 1576 Men hoopte gezamenlijk de vijand te verslaan In Holland en Zeeland werd het calvinisme (tijdelijk) de enige toegestane godsdienst Maar, werd wel vastgelegd dat één ieder gewetensvrijheid had; niemand mocht dus om zijn/haar geloof worden vervolgd De Pacificatie hield echter niet lang stand, door De komst van een nieuwe landvoogd – de zoon van Margaretha – met verse troepen Onderlinge verdeeldheid tussen de Gewesten

Raad van Beroerten Ferdinand Alvarez de Toledo (Hertog van Alva)

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) Het verbond tussen de Gewesten – de Pacificatie – bleek een tijdelijke De voornaamste oorzaak was de godsdienstige verdeeldheid. Willem was er niet in geslaagd radicale katholieken (Zuiden) en radicale protestanten (Noorden) tot elkaar te brengen Zijn voorstel tot religievrede (juli 1578) werd zowel door het Noorden als het Zuiden afgewezen In 1579 sloten drie Zuidelijke Gewesten de Unie van Atrecht en onderwierpen zich weer aan Filips II De andere Zuidelijke Gewesten sloten zich bij het Noorden aan en vormde de Unie van Utrecht (1579)

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) - Hoe nu verder? De Gewesten die de Unie van Utrecht vormden vroegen zich af hoe nu verder te gaan? In 1580 verklaarde Filips Willem ook vogelvrij en zette een prijs op zijn hoofd. De Gewesten zeggen hierna ook definitief hun vertrouwen in Filips op: In 1581 schrijft Willem het Plakkaat van Verlatinge; een unieke daad; men kon niet anders! Filips was gewoon een slecht vorst! Willem wilde de Gewesten aan laten sluiten bij de hertog van Anjou – de broer van de Franse Koning – , wat men ook deed, hetgeen uiteindelijk op niets uitliep. [De Franse vorst was de natuurlijke opponent van de Spaanse kroon!]

Plakkaat van Verlatinge

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) - Hoe nu verder? De Gewesten die de Unie van Utrecht vormden vroegen zich af hoe nu verder te gaan? Willem kreeg echter geen tijd om zijn karwei af te maken, want in 1580 werd hij door Filips in de ban gedaan en in 1584 vermoord/geliquideerd. Vanaf 1588 staan de Gewesten alleen. En dit kon nooit goed gaan, of toch ….?? Moord op Willem de Zwijger

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) - Hoe nu verder? De Gewesten die de Unie van Utrecht vormden vroegen zich af hoe nu verder te gaan? Vanaf 1588 staan de Gewesten alleen. En dit kon nooit goed gaan, of toch ….?? Parma had Vlaanderen en Brabant al heroverd en grote delen van Oost- en Noord-Nederland onder de voet gelopen. Echter, Filips gaf op dat moment de voorkeur aan een aanval op Engeland. 30.000 soldaten zouden door de Armada vanuit Vlaanderen worden overgezet. Zo kregen de Gewesten een zeer bruikbare time out!

Parma Strike Back

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) Verdraagzaamheid Volgens Willem van Oranje was dit de sleutel tot orde in de samenleving De Gereformeerden (de Nederlandse calvinisten) waren dit echter niet met hem eens In alle steden waar zij aan de macht kwamen werd de katholieke mis verboden, katholieke geestelijken vervolgd en/of vermoord en de kerken overgenomen Zo legde een klein deel der bevolking (10% in 1588!) de prins en het land haar wil op. Maar daar komt bij dat het juist deze fanatiek gelovigen ook de meest overtuigde opstandelingen waren. Zo volgden ook de meeste (niet-gereformeerde) bestuurders (lees: regenten) de lijn van het verbieden van andere kerken dan de Gereformeerde.

Stichting van de calvinistische Republiek (1576-1588) Gewetensvrijheid Er was dus in de Republiek geen godsdienstvrijheid, maar wel gewetensvrijheid. De Gereformeerden wilden feitelijk dat het calvinisme dé staatsgodsdienst werd. Zover kwam het echter niet. Gereformeerd zijn werd echter wel je paspoort naar goede functies, betrekkingen. Zo kan het dat per stad nogal wat verschillen optraden in hoe om te gaan met de godsdienst in het openbaar. En op het platteland werden veel katholieke gemeenschappen beschermd door edelen. Het aantal calvinisten groeide door aanwas en immigratie (Zuiden en Frankrijk).

De eerste twintig jaar van de Republiek - Gered! oorzaken Redding Filips vocht op teveel fronten Tegen de Engelsen, de Franse Hugenoten en Duitse protestanten Daarbij gingen de twee Armada’s ook nog eens naar de kabeljauwskelder Het geld raakte meerdere malen op Tegelijkertijd wist de Republiek zich militair op te richten Prins Maurits vormde een krachtig leger. Vanaf 1588 werd stad na stad heroverd Na de vrede tussen Spanje, Engeland en Frankrijk richtte de nieuwe koning van Spanje zich weer op het gepeupel in de Republiek. Echter, de sterke weerstand en geldgebrek leidde tot vredesbesprekingen. Uiteindelijk kwam het onder Filips III tot het Twaalfjarig Bestand. Een vrede zat er niet in, doordat beide partijen godsdienstvrijheid eisten aan weerzijde van de Noord zuidgrens (1609).

Frederik Hendrik

Van Twaalfjarig Bestand naar Vrede van Münster Laatste oorlogsjaren De Spaanse koning wilde nu (1640) vrede met de Republiek. Frederik Hendrik wilde het liefst nu doorvechten en samen met Frankrijk de Zuidelijke Nederlanden verdelen. Echter, de meerderheid der Gewesten wilden het sterke Frankrijk liever niet als buurstaat. De Spaanse Nederlanden waren dus een buffer! In 1648 werd zodoende de Vrede van Münster gesloten De Republiek werd internationaal als onafhankelijk gezien De Republiek behield de door haar veroverde gebieden in het Zuiden (de generaliteitslanden) Had men deze oorlog net zo goed – zoals het boek vermeldt – kunnen sluiten in 1609?

Huiswerk Lees par 2 Maak Spaanse armada in schoolboeken (HB 117)