Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker Chronic Fatigue Expert Centre Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker Prof. dr. Gijs Bleijenberg, klinisch psycholoog Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid

Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker NKCV Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker Over het NKCV Wat is moe? Over het meten van moeheid Onderzoek naar vermoeidheid na kanker: hoe groot en ernstig is het probleem? waar komt de moeheid vandaan? gaat vermoeidheid vanzelf weer over? instandhoudende factoren Hoe ziet de behandeling met CGT er uit? Wat is het effect van behandeling?

Chronische Vermoeidheid UMC St Radboud Mercator I Toernooiveld 214 Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid UMC St Radboud Mercator I Toernooiveld 214 6525 EC Nijmegen tel. 024 361 0030 fax. 024 361 0041 e-mail nkcv@umcn.nl

Taken van het Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid NKCV Taken van het Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid Kennisvermeerdering Kennistoepassing Kennisoverdracht

Informatie over het NKCV Website voor scientists: www.umcn.nl/chronicfatigue Website voor patiënten: www.umcn.nl/nkcv Informatieboekje

NKCV Wat is moe?

Vragenlijst voor vermoeidheid: Checklist Individuele Spankracht NKCV Vragenlijst voor vermoeidheid: Checklist Individuele Spankracht Ernst ervaren moeheid (8 items) “ik voel me moe” Concentratieproblemen (5 items) “het kost me moeite ergens mijn aandacht bij te houden” Afgenomen Motivatie (4 items) “de zin om dingen te ondernemen ontbreekt mij” Afgenomen Activiteit (3 items) “ik vind dat ik weinig doe op een dag”

Scores op subschalen CIS van gezonden, ziektevrije kankerpatiënten en CVS NKCV

Hoe groot is het probleem van vermoeidheid na kanker? NKCV Hoe groot is het probleem van vermoeidheid na kanker?

6 mnd tot 5 jaar na behandeling NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling

6 mnd tot 5 jaar na behandeling NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling

6 mnd tot 5 jaar na behandeling stamceltransplantatie NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling AML, ALL, CML, NHL 1 tot 22 jaar na stamceltransplantatie

Hoe ernstig is het probleem? NKCV Hoe ernstig is het probleem?

Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) P < .000

Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) P < .000

Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) NKCV fatigue after treatment for breast cancer Beperkingen in het dagelijks leven (Sickness Impact Profile) P < .000

Is er een verband tussen de klachten en de voorafgaande behandeling? NKCV Is er een verband tussen de klachten en de voorafgaande behandeling?

Gemiddelde vermoeidheidsscore en eerdere behandelingen (4,5jr later) NKCV fatigue after treatment for breast cancer: follow-up Gemiddelde vermoeidheidsscore en eerdere behandelingen (4,5jr later)

Gemiddelde vermoeidheidsscore en duur eerdere behandelingen NKCV fatigue after treatment for breast cancer: follow-up Gemiddelde vermoeidheidsscore en duur eerdere behandelingen GLM: p<.05

% en aantal ernstig vermoeide patiënten per transplantatie NKCV Vermoeidheid na SCT % en aantal ernstig vermoeide patiënten per transplantatie 37% 29 26% 5 Chi-square =.393

NKCV Verband tussen GVHD-graad en ernstige vermoeidheid gemiddeld 9 jaar na stamceltransplantatie P-value =.488 N=36 N=34 N= 9

Gaat vermoeidheid weer vanzelf over? NKCV Gaat vermoeidheid weer vanzelf over?

6 mnd tot 5 jaar na behandeling NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling

6 mnd tot 5 jaar na behandeling NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling

6 mnd tot 5 jaar na behandeling stamceltransplantatie NKCV Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten borstkanker, 6 mnd tot 5 jaar na behandeling bottumoren, 1 tot 15 jaar na behandeling AML, ALL, CML, NHL 1 tot 22 jaar na stamceltransplantatie

Vermoeidheid bij ziekte-vrije patiënten NKCV Vermoeidheid bij ziekte-vrije patiënten lang na behandeling voor bottumor of borstkanker percentage vermoeiden

Vermoeidheid en verband met tijd sinds stamceltransplantatie NKCV Vermoeidheid en verband met tijd sinds stamceltransplantatie percentage vermoeiden

NKCV Samenvattend Ernstige vermoeidheid kort na behandeling voor kanker bij 30 – 40% 3 – 4 jaar na behandeling nog een afname tot 20–30%, behalve na stamceltransplantatie Vermoeidheidsklachten leiden tot ernstige beperkingen in het dagelijks leven Geen verband tussen soort behandeling en vermoeidheid, behalve: kortdurende behandeling zonder complicaties geeft minder kans op ernstige vermoeidheid langdurige intensieve behandeling als SCT geeft grotere kans op ernstige vermoeidheid

Welke factoren houden de vermoeidheidsklachten in stand? NKCV Welke factoren houden de vermoeidheidsklachten in stand?

NKCV Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker MOE Uitlokkende factoren kanker behandeling van kanker Instandhoudende factoren

NKCV Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kanker MOE Uitlokkende factoren kanker behandeling van kanker Instandhoudende factoren onvoldoende verwerking verhoogde angst voor recidief disfunctionele opvattingen over vermoeidheid verstoord slaap-waakritme verstoord activiteitenpatroon verminderde sociale contacten en meer behoefte aan sociale steun

NKCV Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na behandeling van kanker Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na behandeling van kanker richt zich op de instandhoudende factoren van de vermoeidheid In verband met de grote individuele verschillen in instandhoudende factoren is de therapie op de individuele patiënt toegesneden

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker lichamelijke activiteit mentale activiteit sociale activiteit somatische attributies verzet klachten, beperkingen self -efficacy cognities rondom vermoeidheid slaap-waak ritme activiteiten regulatie sociale steun en interacties verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID hervatten dagelijkse activiteiten en werk premorbide disfunctioneren resources co-morbiditeit

Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na kanker Chronic Fatigue Expert Centre NKCV Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na kanker Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker Diagnostiek - verhaal van patiënt - vragenlijsten - zelfobservatie en registratie Inventarisatie van instandhoudende factoren 15 sessies gedurende 6 maanden

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker lichamelijke activiteit mentale activiteit sociale activiteit somatische attributies verzet klachten, beperkingen self -efficacy cognities rondom vermoeidheid slaap-waak ritme activiteiten regulatie sociale steun en interacties verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID hervatten dagelijkse activiteiten en werk premorbide disfunctioneren resources co-morbiditeit

Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker Chronic Fatigue Expert Centre NKCV Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker Behandelmodule 3 Cognities over vermoeidheid Attributies aan kanker/behandeling Catastroferen Negatieve self-efficacy

Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker Chronic Fatigue Expert Centre NKCV Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker Behandelmodule 3 Cognities over vermoeidheid Voorbeelden van klachtverergend denken “Zal deze vermoeidheid ooit overgaan? ” “Het moet nu over zijn!” “De vermoeidheid is verschrikkelijk, ik kan er niet meer tegen” “Ik moet dit kunnen” “Ik kan er niets aan doen, ik voel me hulpeloos”

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid slaap-waak ritme activiteiten regulatie sociale steun en interacties somatische attributies verzet klachten, beperkingen self -efficacy lichamelijke activiteit mentale activiteit sociale activiteit

Behandelmodule 4 Slaap-waak ritme NKCV Behandelmodule 4 Slaap-waak ritme Behandelmodule 4 Slaap-waakritme Opstaan en bedtijd / 12 dagen 24 22 20 18 Tijd 16 14 opstatijden 12 bedtijden 10 8 6 4 2 vr za zo ma di wo do vr za zo ma di dagen

Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometer NKCV Chronic Fatigue Expert Centre Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometer Classifying physical activity with an actometer

Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometer NKCV Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometer

Grote verschillen in lichamelijke activiteit Chronic Fatigue Expert Centre NKCV Grote verschillen in lichamelijke activiteit Grote verschillen in lichamelijke activiteit Relatief actief Laag actief

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID cognities rondom vermoeidheid slaap-waak ritme activiteiten regulatie sociale steun en interacties somatische attributies verzet klachten, beperkingen self -efficacy lichamelijke activiteit mentale activiteit sociale activiteit

Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker NKCV Modulen Cognitieve Gedragstherapie vermoeidheid na kanker lichamelijke activiteit mentale activiteit sociale activiteit somatische attributies verzet klachten, beperkingen self -efficacy cognities rondom vermoeidheid slaap-waak ritme activiteiten regulatie sociale steun en interacties verwerking van kanker angst voor recidief VERMOEIDHEID

Wat is het effect van deze behandeling? NKCV Behandelmodule 6 Social support and social interactions Wat is het effect van deze behandeling?

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Design Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker baseline 6 mnd 12 mnd 18 mnd CGT fu1 fu2 CGT conditie Wachtlijst conditie wachtlijst CGT fu

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Demografische variabelen Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker CGT (N=50) WL (N=48) Man / vrouw (%) 54 / 46 48 / 52 Leeftijd (jaren) gem. range 44.6 20.4 – 61.6 45.3 20.9 – 60.6 Tijd na einde behandeling (jaren) 5.5 1.2 – 16.2 4.6 1.1 – 15.0

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Diagnose in CGT en wachtlijst Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker CGT (N=50) WL (N=48) borstkanker testistumor hematologische kanker overige solide tumoren 15 12 10 13 6 14

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Effect CGT op vermoeidheid (CIS) Intention to treat gem. vermoeidheidsscore_CIS * P < 0 .001

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker Effect CGT op vermoeidheid (CIS) Completers gem. vermoeidheidsscore_CIS * P < 0 .001

Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker NKCV Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker % patiënten niet meer moe na 6 maanden (CIS) Completers * P < 0 .001

Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na kanker NKCV Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na kanker Op de individuele patiënt toegesneden cognitieve gedragstherapie is een zinvolle interventie voor ziekte-vrije kankerpatiënten met blijvende vermoeidheidsklachten Voorlopig is deze behandeling alleen nog beschikbaar in Nijmegen (NKCV) Aan verspreiding van deze CGT en de hiervan af te leiden interventies voor verpleegkundigen wordt gewerkt

Symposium Vermoeidheid na kanker op 7 april 2006 NKCV Symposium Vermoeidheid na kanker op 7 april 2006 Plaats: Nijmegen Doelgroep: psychologen, verpleegkundigen, artsen en andere hulpverleners Programma: o.a. aparte workshops voor psychologen en verpleegkundigen Informatie bij: nkcv@umcn.nl of: PAOG bureau Nijmegen, tel. 024 361 0862, B.Gremmen-vanBergen@paog.umcn.nl

Chronische Vermoeidheid Chronische Vermoeidheid Nijmeegs Kenniscentrum UMC St Radboud Mercator I Toernooiveld 214 6525 EC Nijmegen tel. 024 361 0042 fax. 024 361 0041 e-mail nkcv@umcn.nl Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid