IEX HELPT risico, rendement en garantie VS trekt 700 miljard uit voor banken AEX zakt door 300 puntengrens Recessie lijkt onafwendbaar Bernanke waarschuwt voor systeemcrisis Paniek onder de spaarders

Gevolgen kredietcrisis Extreme focus op risico Werkt verlammend Emoties beïnvloeden beleggers Verlies willen goedmaken Weg uit de markt

Risico en rendement: altijd in balans RISICOPERSPECTIEF op RENDEMENT

Rendement: wat is het? “Recht” op rendement vanwege:  niet beschikbaar zijn van het vermogen  liquiditeitsvoorkeur  onzekere omgevingsfactoren (inflatie)  verwacht risico (aandelen, bedrijfsobligaties) Werkelijke vergoeding  risicovrij rendement (staatsleningen)  feitelijk risico (positief of negatief) Huidige situatie  rendement negatief  feitelijk risico > verwacht risico

Risico: wat is het Objectief Mogelijke afwijking van het verwachte resultaat Kans dat resultaat afwijkt Subjectief Gevolgen van een afwijkend resultaat

Risico: positief, negatief, onaanvaardbaar rendement tijd verwachting negatief risico = 30% positief risico = 60% onaanvaardbaar risico = 10%

Risico en rendement Rendement is een gevolg Risico is een keuze

Risico: kenmerken Persoonsgebonden Noodzakelijk kwaad Fundamenteel  Bedrijfsresultaat Markt  Kansen uit verleden (back-testing)  Modellen: standaarddeviatie Research  Analisten met koop/verkop aanbevelingen  Rating agencies: S&P, Moody’s, Fitch Toezichthouder  Risicometer AFM  Standaardteksten (rendementen uit verleden…) Het echte risico is …

Risico: wat is het echt? GEBREK AAN KENNIS ZELFOVERSCHATTING EMOTIE

Beheersen van risico Actief beheer  Stop-loss  Handelen volgens systeem Spreiding  Spreiding binnen zelfde categorie  Spreiding niet-gecorreleerde beleggingen Garantie  Vele soorten garantie  Wie geeft de garantie

Garantie in kredietcrisis Bescherming tegen grote koersdalingen Volatiliteit houdt optiewaarde hoog maar Obligatiedeel onder druk Obligaties concurrerend Spreiding binnen garantieproduct werkt niet Eenzijdig debiteurenrisico: garantie is risico!

Garantie is risico normaal Index 4%8% stress Participatie 0,8 obligatie optie Participatie 1,4

Garantie en rendement Hoeveel minder dan onderliggende waarde Hoeveel meer dan gelijkwaardige obligatie Zoek de rendementsremmers  Dividend  Participatie  Rendement vanaf lagere garantie  Asian Tail  Winstlimiet  Vervroegde aflossing

Visie en rendementsremmers Participatie 80% Vanaf 90% garantie Winstlimiet 100%

Draai oud garantieproduct naar:  Obligaties (relatief laag risico)  Nieuw garantieproduct  Oorspronkelijk onderliggende waarde Maak gebruik van marktomstandigheden  Notes met hoge geschreven volatiliteit Zoek producten die niemand meer wil  Asymmetrische risico producten Toevoegen eigen constructie Kredietcrisis: wat nu?

Verkoop:Rabo AEX Garant mrt 2014 Verkoopkoers:84% (verlies 16%) Start AEX:540 punten (actueel 250 = -54%) Koop 1a:Obligatie met circa 5,5% rendement Koop 1b:Hoger risico obligatie (Ahold 7,2%) Koop 2:AAB 100% Garantienote AEX 2014 Aankoopkoers:97% Start AEX:273 punten AEX Garantie: actie

AEX Garantie: grafiek

AEX Top Note 2014 Start AEX:484,91 Hoogste AEX:551,59 (+14%) Actueel AEX:250,00 (–48%) Koers AEX Top:49 (-51%) Grens 60% AEX:290,95 (+16%) Afl. AEX >60%:114 (+133%) Afl. AEX =150 (-40%)31 (-37%) Let op: geen dividend!

AEX Top Note 2014

Aegon: aandeel of constructie? Koers aandeel:3,75 Dividend:0,00-0,50?? (4 jaar: ) Investering:1000 * 3,75 = Defensief Koers Cumulatief Perpetual:40,00% Vaste coupon (tot 2015):4,156% (4 jaar: 1600) Investering: nominaal = Gematigd offensief aanvullend Call spread dec12, 4-10:1,20 Investering:10 spreads = Zeer offensief aanvullend Geschreven put dec12 3,20:-1,30 Opbrengst:10 puts = euro

Ladder: economische crisis scenario Koop:AAB ladder Actuele koers:84% Huidige coupon:0% Coupons 2010/2014:5,3% Variabele coupons: vorig + opstap – 6mnd euribor Opstap: groei van 2% naar 4% Gunstig: 6-maands rente naar 2% (of lager) Effectief rendement ladder: 8,25% Ongunstig: 6-maands rente naar 6% (of hoger) Effectief rendement ladder: 4,25%

CDO: giftig op toprendement? Koop:AAB rente Plus Note Onderliggend:100 leningen Huidige koers:22% Coupon:variabel (10-jaars) Aflossing:100% (bij 4,3% cpn, rend = 37%)  MITS buffer van 9,15% niet wordt overschreden  Afboeking buffer = default * restwaarde  Tot nu toe 1 default (restwaarde 50%); buffer nu circa 8,65%  S&P rating: BBB (bij uitgifte AA-)  Laatste gegevens zijn over september!!

Mijn visie Van kredietcrisis naar economische crisis Consument VS (nooit onderschatten) Korte termijn: aandelen staan (te) laag Lange termijn: bedrijven krijgen het moeilijker Inflatie voorlopig laag BELEGGINGSCONCLUSIE LANGE TERMIJN  Aandelen voorzichtiger  Obligaties kansrijk  Doe geen belegging die u niet begrijpt

Tot slot Problemen niet door crisis maar door slecht risicobeheer Los onbeheersbaarheid van de situatie op Kijk niet naar verwachtingen, maar naar eigen risicoprofiel Helemaal uit de markt? Ook minder risico kan aantrekkelijk rendement opleveren!