GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienstgeschiedenis van de antieke wereld Hoorcollege september-december 2009 Dr. F.G. Naerebout

Rooster 9/9college 128/10 college 7 16/9 college 2 4/11 college 8 23/9college 3 11/11 college 9 30/9college 4 18/11 college 10 7/10college 5 25/11 college 11 14/10college 6 2/12 college 12 21/ /12 college 13 Tentamen Zie

College-thema’s 1Inleidend 2Bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3Cosmologie [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative ] 4‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] 5Intermediairs [Religious personnel] 6Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] 7Offer [Sacrifice, offerings, and votives] 8Divinatie [Divination and prophecy] 9Onreinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] 10Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] 11Mysterieculten [Mysteries] 12Magie [Magic]

Hoofdpunten vorige college: 1 Bovennatuurlijke wezens worden gevisualiseerd als: aniconisch, (deels) teriomorf en antropomorf; of worden niet gevisualiseerd 2 Polytheïsme is een ‘open systeem’: pantheons zijn dynamisch 3 Instabiel stelsel vol vrijheden en vol onzekerheden

4 het debat of monotheïsmen wel monotheïstisch zijn, of polytheïsmen met een aangepaste hiërarchie 5 het debat of polytheïsmen wel polytheïstisch zijn, of voorbeelden van eenheid in veelheid 6 het debat of monotheïsme dan wel polytheïsme de grondvorm van religie vormen 7 monolatrie en henotheïsme zijn ‘versimpelingen’ van het polytheïsme, maar zijn geen monotheïsme 8 de standaard in de antieke wereld is een eenvoudig polytheïsme

cosmologie Het expliciet-maken van een wereldbeeld in woord en beeld = mythologie & theologie

1)Mythologie Mythen = overgeleverde historische verhalen met een meer dan individueel belang die een bepaald wereldbeeld helpen vormen en bewaren, en eventueel aan ritueel gekoppeld zijn. Niet: religieuze teksten in de zin van teksten die binnen de religie een rol spelen (cf rituele dimensie). NB: mondelinge overlevering, geschreven teksten (ook ‘literatuur’), afbeeldingen, enzovoort: alle media.

Historisch: cf. de begrippen legende, sage, epos: mythen zijn geschiedschrijving voor de makers en gebruikers. Fabels, parabels, sprookjes zijn een andere categorie. Rituele dimensie: cf. legomena en dromena. Aetiologie / etiologie (< to aition = de oorzaak)

Thematiek: cosmogonie, antropogonie, eschatologie, geschiedenis van goden en helden. Explicatie van kosmos, hemel(verschijnselen), (onder)wereld, tijd, theodicee, cultus, landschap, enz., enz.

2) Theologie: reflectie op een metaniveau, bv. mythografie (!) en de antiek-Griekse discussie over de aard der mythen. Vraag: welke is de relevantie van theologie voor de ‘gelovigen’ ten opzichte van de verhalen zelf, de mythologie, die door de theologie gesystematiseerd en geduid worden?

Tijd en ruimte ‘Heilige’ tijd, ‘heilige’ ruimte NB: niet in oppositie tot profaan Mental mapping Tijd: lineair, cyclisch Plaats: territoria