ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Les 4 Hart en Vaten Hart, hartgeleidingssysteem, hartfrequentie, bloedvaten, lymfe, anemie, milt ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Lymfe Lymfatische systeem is stelsel naast bloedvatstelsel wat circa 10% van de weefselvloeistof afvoert bestaat uit: lymfevaten lymfeklieren of lymfeknopen van belang voor: metastasering bijvoorbeeld metastasering lymfeknoop en daardoor okseltoilet bij mammaecarcinoom (borstkanker) ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Rol lymfatisch systeem in de afweer filteren en vernietigen corpus aliëna en micro-organismen productie van antistoffen fagocytose van allerlei lichaamsvreemde stoffen lymfeklieren gezwollen bij infectie ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Thymus Thymus of zwezerik is deel lymfatisch systeem maakt bepaald soort lymfocyten Ligging: links en rechts van de luchtpijp bovenaan het hart Functie: voorloper productie lymfo’s, verder nog onduidelijk ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 C A = Thymus bij een pasgeborene B = Kind circa 2 jaar C = Volwassene 1 = thymus 2 = hart Wordt kleiner als je geslachtsrijp wordt??? ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Anemie = bloedarmoede tekort aan hemoglobine Oorzaken: Chronisch bloedverlies tekort bouwstoffen zoals ijzer zwangerschapsanemie foliumzuur (alcoholisten) vitamine B12 = pernicieuze anemie onvoldoende functioneren beenmerg, vergiftiging versterkte afbraak ery’s ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Milt Lien of milt is de helft van het lymfatisch stelsel maar zit in het bloedvatstelsel ligt aan de linkerkant, net onder de ribben aan de achterkant. Functie: fagocytose lichaamsvreemde stoffen afbreek ery’s, beetje leuko’s en trombo’s vorming antilichamen sepsis (rotting) afbraak hemoglobine (ijzer en billirubine) ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Ligging van het hart Kegelvormig, hol, gespierd orgaan. Ca. 10 cm lang en omvang vuist ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hart interne verdeling 2 holle spieren, de atriumspier en de ventrikelspier, gescheiden door anulus fibrosus. Er zijn 4 gedeelten, twee atria (boezems) en twee ventrikels (kamers). Atrium en ventrikelspier zijn gescheiden door een septum. Beide atria door een bindweefseltussenschot. De ventrikels worden gescheiden door hartspierweefsel. ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Weefselopbouw hart Endocard (endo =binnen) endotheel + dun laagje bindweefsel, binnenste laag Myocard (myo = spier) hartspier Epicard (epi = op of boven) binnenstevlies van het hartzakje = bindweefsellaag) hartbekleding , Pericard (peri = om, rondom) buitenvlies ook wel hartzakje genoemd Atria (boezems), ventrikels (kamers) Kleppen LG blz. 94 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Bouw van de hartwand ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Bouw van het hart schema ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Bloedvoorziening hart linker en rechter kransslagader, de coronaire arteriën eerste zijtakken in de aorta eindarteriën Coronair arteriën ontspringen in de aorta krans- slagader coronairtak krans- ader klep Zuurstofrijk bloed Zuurstofarm bloed ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Coronairvat ingang ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 LG fig. 6.3, blz. 94 Annuli fibrosi cordis 1 aortaboog 2 v. cava superior 3 aortakleppen 4 tricuspidaalklep 5 v. cava inferior 6 Li a. pulmonalis 7 truncus pulmonalis 8 pulmonaalkleppen 9 bindweefsel van de annulus fibrosus 10 bicuspidaalklep ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Kleppen, bindweefselvliezen In anulus fibrosus 4 openingen, 2 openingen voor de verbinding tussen atria en ventrikels, en 2 openingen voor de verbinding tussen ventrikels en lichaamsslagaders. Atrioventriculaireklep tussen rechteratrium en ventrikel is een drieslippige bindweefselklep en heet tricuspidaalklep. Atrioventriculaireklep tussen linkeratrium en ventrikel is een tweeslippige bindweefselklep en heet bicuspidaalklep of mitraalklep. Pulmonaalklep tussen rechter ventrikel en longslagader is halvemaanvormig. Aortaklep tussen linker ventrikel en aorta eveneens halvemaanvormig ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Bouw van het hart; kleppen a. pulmonalis aorta Li atrium pulmonaalklep aortaklep re. atrium ventrikel septum A = anulus fibrosus Functie = stevigheid en isolatie ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Grote en kleine circulatie Schematisch, bekijk de genoemde gebieden hoofd arm longen lever poortader (vena portae) darm nier been ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Hartvaten Kleine bloedomloop: RV => arteria pulmonalis (zuurstof arme arterie) => longen => Vena pulmonalis (zuurstofrijk/gemengd vanuit longen) => LA Grote bloedsomloop: => LV => Aorta (grote lichaamsslagader dus naar lichaam) => Vena cava inferior/superior (holle ader, bloed vanuit het lichaam) => RA ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Hart en de vaten ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Bouw van het hart; vaten bicuspidaal klep = AV-klep v.v. pulmonalis a. pulmonalis Li ventrikel aortaklep vena cava superior vena cava inferior tricuspidaal klep =AV-klep pulmonaalklep Re atrium Li atrium Re ventrikel arcus aortae aorta ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Harttonen, hartwerking Eerste doffe harttoon: aanspanningstoon van de hartmusculatuur, en sluiten AV-kleppen tweede harttoon (kortere en heldere): sluiten van de kleppen (aorta en a. pulmonalis) Diastole = ontspanningsfase (vullingfase) Systole = contractiefase Hartminuutvolume = HMV = cardiac output, norm:4-24 liter/minuut ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Prikkels van het hart 1 nervus vagus (-) 2 nn accelerantes (+) 3 AV-knoop 4 sinusknoop 5 bundel van His 6 bundeltakken 7 vezeltjes van Purkinje LG fig. 6.7, blz. 98 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Geleidingssysteem voortgeleiding elektrische stroom cellen prikkelgeleidingsweefsel (LG fig. 6.7, blz. 98) Sinusknoop atrioventriculaire knoop (av-knoop) (vertraging 0,1 sec) Bundel van His Purkinje vezels ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 boezems 1 Hart is ontspannen. Atria en ventrikels stromen vol atria 2 Atria trekken samen, Beetje bloed nog naar ventrikels kamers 3 Ventrikels trekken samen, bloed uit hart gepompt ventrikels ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus: 1 diastole van het hele hart AV-kleppen open, arteriële kleppen dicht Druk in de aders hoger dan de druk in het hart => bloed stroomt het hart in Sinus knoop geeft prikkel af ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus 2 atrium systole Gevolgen de druk in het atrium stijgt door contractie, hierdoor wordt er bloed in de ventrikels gepompt hoe ouder hoe stijver de wand van de ventrikels (er komt minder bloed in tijdens de diastole) de atriumcontractie kan dan tot 30% van het EDV (eind diastolisch volume) aan ventrikel geven ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus 3 isovolumetrische contractiefase van het ventrikel De prikkel is de AV-knoop en de Bundel van His gepasseerd en verspreidt zich nu zeer snel via de vezels van Purkinje over de ventrikels die als één geheel contraheren ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus 3 isovolumetrische contractiefase van het ventrikel Aanspanning met gelijkblijvend volume AV-kleppen sluiten Arteriële kleppen zijn nog dicht ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus 4 ventrikel systole Ejectiefase 4 Arteriële kleppen open 60-80 ml/ 0,2 sec.= slagvolume in rust Uitstroom bloed naar lichaam en longen ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Hartcyclus 4 ventrikelsystole Isovolumetrische relaxatiefase Arteriële kleppen dicht AV-kleppen zijn nog dicht ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Hartcyclus 1 diastole Passieve vulling AV-kleppen open ventrikels vullen zich snel (rapid filling phase) ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Begrippen Hart Minuut Volume: HMV Cardiac Output, CO hartfrequentie x slagvolume 4 - 5 l/min in rust tot 24 - 30 l/min bij actie of inspanning ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Problemen werking hart Bloedvoorziening via de coronairvaten (hartinfarct en angina pectoris) Klepgebreken Insufficiëntie of stenose Ritmestoornissen Extra systole, atriumfibrilleren, ventrikelfibrilleren Defibrilleren ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 LG fig. 6.11, blz 102 Registratie van de elektrische activiteit van het hart. P-top = atriummyocard PQ-segment = vertraging AV-knoop QRS ventrikelmyocard Q = bundeltakken R = Purkinje vezels S = prikkeling tot aan annulus fibrosus ST-segment = wegebben prikkel ventrikel T-top = rust ventrikelmyocard ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Mens wordt geregeerd door FFF Fright (bang worden) Fight (vechten) Flight (vluchten) Dus: nervus vagus = parasympathisch => vertraagd nn accelerantes = sympathisch => versnelling LG fig. 6.6, blz. 97 Beïnvloeding sinusritme ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 hersenen hypothalamus nervus accerantes = zenuwbanen die het hart stimuleren sinusknoop, waar de zenuwen stimuleren of remmen regelcentrum voor de hartslag in de medulla oblongata van het verlengde merg nervus vagus, zenuwbanen die het hart remmen, dus langzamer laten kloppen Regulatie van de hartfrequentie ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Stijging hartfrequentie Bij arbeid of inspanning, tot effectief circa 170 per minuut Bij koorts ongeveer 10 slagen per graad, veroorzaakt door de toegenomen vraag stijging basaal metabolisme Adrenaline, bevordert de werking van het hart, cardiotonisch ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 Arteriën en venen Aorta, arcus aortae (lichaam) en vena cava inferior/superior Art. pulmonalis (long) en venae pulmonalis Art. carotis communis (hersenen) en vena jugularis interna Art. subclavia (arm) -> art vertebralis (hersenen) Art. gastrica (maag) en vena gastrica Art hepaticae (lever) en vena hepaticae, vena portae Art. lienalis (milt) en vena lienalis Art. iliaca (heup / darmbeen) en vena iliaca Art. femoralis (bovenbeen) en vena femoralis Art. renalis (nier) en venae renalis ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 13 1 vena cava superior 2 Re long 3 art pulmonalis 4 lever 5 vena portae (poortader) 6 vena cava inferior 7 capillairen darmen 8 capillairen milt 9 capillairen maag 10 Li art renalis (nier) 11 vena pulmonalis 12 aorta / aortaboog 13 Re en Li art/vena jugularis (hoofd) 14 Re art/vena subclavia (arm) 15 Li art/vena subclavia 16 Re art/vena femoralis (been) 17 Li art/vena femoralis 18 Re vena renalis 14 15 1 12 2 3 11 9 4 8 5 10 18 6 7 16 17 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Stellingen De windketelfunctie past meer bij de grote arteriën dan bij de arteriolen en is van belang voor een constante stroming Het transport van water vanuit de capillairen naar het interstitium verloopt middels osmose. De regulatie van de bloeddoorstroming van de weefsels wordt bepaald door een aantal factoren. De vaatweerstand is één van deze factoren. Zowel arteriën als venen bevatten kleppen. Resorptie vindt voornamelijk plaats middels osmose De samenstelling van lymfevloeistof is gelijk aan plasma. ANZN 1e leerjaar - Les 04 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2007 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Stellingen De stroming van lymfe is een passief proces. Het ventrikelseptum van het hart is dikker dan het atriumseptum van het hart. De grote bloedsomloop verwerkt per minuut meer bloed dan de kleine bloedsomloop. De coronair arteriën voorzien de hartspier van bloed. Dit gebeurt meer tijdens de diastolische fase dan tijdens de systolische fase van de hartactie. ANZN 1e leerjaar - Les 04 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2007 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011

Stellingen Tijdens de atriumsystole zijn de atrio-ventriculaire kleppen gesloten. De eerste harttoon wordt veroorzaakt door het opengaan van de atrio-ventriculaire kleppen. Het pericard is van essentieel belang voor de cardiac output. De AV-knoop geeft de atriale prikkels onmiddellijk door naar de bundel van His. ANZN 1e leerjaar - Les 04 - ©Matthieu Berenbroek, 2000-2007 ANZN 1e leerjaar - Les 04 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011